Γ. Προβόλουλος: “Τέταρτο μνημόνιο δεν θα υπάρξει”

Του Νίκου Γαλάτη

Η ομιλία του πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας- στο Γαλλικό Ινστιτούτο σήμερα- με θέμα” Υπάρχει λύση στο Ελληνικό Πρόβλημα;” – που δημοσιεύει το ΑΠ στις Παρεμβάσεις- φωτίζει αρκετά τα ερωτήματα για το τι προκάλεσε την ελληνική περιπέτεια, πως φθάσαμε στα Μνημόνια , αν μπορούσαμε να τα είχαμε αποφύγει και γιατί δεν είχαμε την επιτυχία που είχαν άλλες χώρες. Ο Γιώργος Προβόπουλος, οικονομολόγος, ακαδημαϊκός και τραπεζίτης υπήρξε  επικεφαλ΄ςη της κεντρικης τράπεζας  το κρίσιμο χρονικό διάστημα 20/06/2008-20/06/2014.

Η κρίση ήταν η αναπόφευκτη. Ήταν κατάληξη μια αρνητικής πορείας ετών. Δεν ήρθε στα ξαφνικά. Προηγήθηκε μια περίοδος κακοδιαχείρισης , σώρευσης μακροοικονομικών ανισορροπιών, που ήταν βέβαιο ότι , αργά η γρήγορα, θα οδηγούσαν σε εκτροχιασμό. “Τα προβλήματα άρχισαν να οξύνονται στην περίοδο μετά την ένταξη στο ευρώ , όταν η οικονομία κινήθηκε στην βάση ενός στρεβλού παραγωγικού προτύπου, που δεν μπορούσε να εξασφαλίσει διατηρήσιμη πρόοδο. Η χώρα δεν αξιοποίησε τα χαμηλά επιτόκια της περιόδου για να τιθασεύσει το δημόσιο χρέος. Αντίθετα, ο φθηνός δανεισμός την ενθάρρυνε σε ακόμη μεγαλύτερο δανεισμό και τελικά σε υψηλότερο χρέος”.

Ο  Γ. Προβόπουλος χρεώνει στο πολιτικό σύστημα τα γενεσιουργά αίτια της εκκολαπτόμενης κρίσης. “Όταν σποραδικά επιχειρήθηκαν κάποιες κρίσιμες αλλαγές , εγκαταλείφθηκαν όταν συνάντησαν σφοδρές αντιδράσεις στο πολιτικό σύστημα και την κοινωνία.  Θεωρήσαμε ότι η συμμετοχή μας στην ΕΕ συνεπάγεται δικαιώματα, όχι όμως και υποχρεώσεις. Η προβληματική αυτή σχέση συνεχίστηκε δυστυχώς και μετά την ένταξη στην ΟΝΕ. Απολαύσαμε τα οφέλη του κοινού νομίσματος , αρνηθήκαμε όμως να συμμορφωθούμε με τους όρους δημοσιονομικής πειθαρχίας και ισχυρής ανταγωνιστικότητας , που αυτό απαιτούσε.  Η χώρα ζούσε άλλωστε επί μακρόν πάνω από τις παραγωγικές της δυνατότητες”.

Η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή στη δραχμή θα ήταν άκρως επώδυνη και ταπεινωτική από εθνική, κοινωνική και οικονομική άποψη.Το κόστος όμως της χρεοκοπίας και της εξόδου από το ευρώ θα ήταν πολλαπλάσιο . «Επιστροφή στη δραχμή ισοδυναμεί , τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια, με αληθινή κόλαση. Γιατί ο διοικητικός μηχανισμός (π.χ. σχολεία, νοσοκομεία , στρατός) θα υπολειτουργεί . Σοβαρές ελλείψεις θα παρουσιαστούν σε βασικά εισαγόμενα είδη , όπως καύσιμα , πρώτες ύλες, φάρμακα και τρόφιμα. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες θα γίνουν αφόρητες. Το βιοτικό επίπεδο θα κάνει βουτιά . Το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί σημαντικά, ίσως και περισσότερο από 60%.  Η όποια εξισορρόπηση θα έρθει ύστερα από απανωτές υποτιμήσεις, υπερπληθωρισμό , υψηλά δανειστικά επιτόκια και άνοδο της ανεργίας.

Το πρόβλημα της χώρας είναι ακριβώς αυτό: ότι δεν μπόρεσε να αλλάξει τις σκουριασμένες δομές της, να καταστήσει τις αγορές της ανταγωνιστικές, να αναδιατάξει εκ βάθρων έναν παλαιάς κοπής και νοοτροπίας διοικητικό μηχανισμό. “Το μνημόνιο έφτασε να θεωρείται ως η αιτία της κρίσης και όχι ως η λύση των γενεσιουργών αιτιών της. Αντί για τον έλεγχο-εκλογίκευση του δημόσιου τομέα και κατά το 1/3 στην αύξηση των φορολογικών εσόδων, αυξήθηκαν υπέρμετρα οι φόροι, ενώ στον τομέα των διαρθρωτικών αλλαγών υπήρξαν συνεχείς καθυστερήσεις και μεγάλη διστακτικότητα. Έτσι οι αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη ήταν οξύτερες. Ποτέ δεν υπήρξε λόγια, ένα ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο για τη διόρθωση των ανισορροπιών ,τον εκσυγχρονισμό των θεσμών και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Σε όλη τη διάρκεια της κρίσης η εκάστοτε αντιπολίτευση όχι μόνο αρνήθηκε να συναινέσει , αλλά καλλιέργησε συστηματικά την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να ξαναγυρίσουμε στην αμεριμνησία της προ κρίσης εποχής, καταργώντας τις πολιτικές λιτότητας.

 Ότι τα ασφαλιστικά ταμεία κατέρρευσαν δήθεν λόγω του PSI είναι ένας  μύθος. “Σε ένα σύστημα  συγκοινωνούντων δοχείων, τι πρακτική αξία θα είχε ποιος εκ των δύο , κυβέρνηση η ταμεία ,κέρδισε η έχασε; Με την ίδια λογική, τι εμποδίζει την κυβέρνηση , που ωφελήθηκε από το PSI , να αναπληρώσει τις απώλειες των ταμείων; Στην πράξη άλλωστε αυτό γίνεται. Ο κρατικός προϋπολογισμός έχει χρηματοδοτήσει τα ταμεία, μετά το PSI,με πόρους υψηλότερους από την απώλεια που υπέστησαν. Αυτή βεβαίως η αφελής μυθολογία αποκρύπτει βολικά την πραγματική αιτία της κατάρρευσης των ασφαλιστικών ταμείων, που είναι τελείως άλλη. Θα σημειώσω ότι στην αρχή της κρίσης υπολογίστηκε πως το κρυφό αναλογιστικό χρέος των ασφαλιστικών ταμείων ήταν της τάξης του 300-400% του ΑΕΠ. Αυτό και μόνο δείχνει το μέγεθος του προβλήματος της κοινωνικής ασφάλισης.

Στη συζήτηση που οργανώθηκε από τον Κύκλο ιδεών για την εθνική ανασυγκρότηση την συντόνισε ο Ευ. Βενιζέλος και συμμετείχαν ο  Jean Quatremer -ανταποκριτής της Liberation στις Βρυξέλλες και  ο Χρήστος Χωμενίδης. Στην ομιλία του ο πρώην διοικητής της Τ.Ε. ήταν κατηγορηματικός: Τέταρτο Μνημόνιο δεν θα υπάρξει.

“Οποιαδήποτε αδυναμία ή αποτυχία μοιραία θα μας οδηγήσει σε εθνικές περιπέτειες. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε , και τους κινδύνους που απειλούν την χώρα. Αντιθέτως, η χώρα αφού κλείσει τις εκκρεμότητες με την αξιολόγηση, θα πρέπει να οδηγηθεί τάχιστα σε ανάπτυξη με τις κατάλληλες υποστηρικτικές πολιτικές. Τα μέτρα που προβλέπονται στο Μνημόνιο αποτελούν την αναγκαία όχι όμως και την επαρκή συνθήκη για την οικονομική ανάπτυξη. Αρα απαιτείται ένας ευρύτερος αναπροσανατολισμός της οικονομικής πολιτικής προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις; προς ένα φιλικό , επενδυτικά και επιχειρηματικά , περιβάλλον , που δεν φαίνεται να υπάρχει σήμερα. Ανάπτυξη χωρίς αξιόλογες επενδύσεις δεν γίνεται”

Το κείμενο της ομιλίας ΕΔΩ