Του Νίκου Λακόπουλου
Η κυβέρνηση πήρε πράγματι τις μπουλντόζες και προχωρά σε κατεδαφίσεις επικίνδυνων αυθαιρέτων, την εφαρμογή της νομοθεσίας για τους αιγιαλούς κι ένα κίνημα πολιτών αχνοφαίνεται στον ορίζοντα με μια άλλη πολιτική συνείδηση. Είναι το ελπιδοφόρο κίνημα των εθελοντών, νέων σε ηλικία, που όχι μόνο θέλουν να ζουν σε μια άλλη χώρα, αλλά μάλλον είναι διατεθειμένοι να κάνουν και κάτι γι΄αυτό- αναλαμβάνοντας ευθύνες.
Την ίδια ώρα άλλοι αναζητούν τις ευθύνες, η Δικαιοσύνη παίρνει καταθέσεις, ο πρωθυπουργός έχει ήδη κάνει σαφές ότι θα έρθει και η ώρα της απόδοσης εκφράζοντας “αγωνία αν πράξαμε σωστά, αν πράξαμε σωστά σε όσα έπρεπε να πράξουμε. Αν αντιδράσαμε σωστά τις κρίσιμες ώρες. Αν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα παραπάνω”.
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε πιο δύσκολη θέση από κάθε άλλη δεδομένης της φρίκης που προκαλούν οι εικόνες από την τραγωδία, το μέγεθος της συμφοράς, αφού έτσι μετράμε το θάνατο με μαζικά κριτήρια. Που θα πει αν δεν υπήρχαν θύματα κανένας δεν ασχολιόταν με την πυρκαγιά -που αν δεν απειλεί εμάς -όπως αυτή τη φορά- δεν μας ενδιαφέρει κιόλας. Με άλλα λόγια για να αλλάξει κάτι σ΄αυτή τη μοιρολατρική χώρα χρειάζεται πάντα ένα σοκ, μια τραγωδία, μια καταστροφή.
Καμιά άλλη φορά μια τραγωδία που κατ΄αρχήν οφείλεται σε ένα φυσικό φαινόμενο δεν είχε στόχο τον πρωθυπουργό -με προσωπικό τόνο, ούτε η αντιπολίτευση κινήθηκε με τόσο άγριες διαθέσεις, αν και αρχικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έδειξε πως κάνει αυτό που πρέπει να κάνει η αντιπολίτευση σε τέτοιες περιπτώσεις: να σταθεί -πραγματικά- στο πλευρό της κυβέρνησης, ιδιαίτερα αν έχει κι αυτή “διαχρονικές” πολιτικές ευθύνες.
Η παραίτηση της κυβέρνησης, όπως ζητούν με κραυγές πιθανόν όσοι ευθύνονται για το εθνικό χάλι, την ώρα μάλιστα της πυρκαγιάς, για να έλθουν άλλοι έτοιμοι και πιο ικανοί, θα ήταν λένε γενναιότητα, αλλά για την κυβέρνηση θα ήταν -λέει- δειλία ή φυγομαχία. Δεν την θέλει αυτή τη λύτρωση, η κυβέρνηση που πέρα από το πολιτικό κόστος της τραγωδίας θα πρέπει να αναλάβει και το κόστος για όσα πρέπει να κάνει -αν έχει καταλάβει πως δεν είναι το Μάτι η μόνη ποντικοπαγίδα ή πυριτιδαποθήκη. Ο καλός ο καπετάνιος στην φουρτούνα φαίνεται.
Αν ο πρωθυπουργός δεν πήγαινε στα Καμμένα θα τον κατηγορούσαν γι΄αυτό, όταν πήγε τον κατηγόρησαν γιατί πήγε -χωρίς κάμερες- ως κλέφτης. Κι όταν πάει με κάμερες πάλι θα κατηγορηθεί γι΄αυτό. Μάλλον θα πρέπει να κρατήσει το καράβι μακριά από τις φουρτούνες και τον καπνό που βλέπει, καθώς είναι σαφές πως ήταν “δολοφόνος”, ανίκανος κι ό,τι άλλο και πριν την τραγωδία.
Τα κοράκια και οι ύαινες μαζεύονται εκεί που υπάρχουν πτώματα κι αυτή τη φορά ήταν απανθρακωμένα και πολλά. Γενναιότητα θα ήταν από την αντιπολίτευση να αφήσει την κυβέρνηση να κάνει ό,τι πρέπει, να αφήσει τη Δικαιοσύνη να αποδώσει ποινικές ευθύνες και να αναλάβει τις πολιτικές ευθύνες που της αναλογούν. Αλλά φαίνεται πως ένας φαύλος κύκλος πολυνομίας, διάχυσης ευθυνών σε ένα πολύπλοκο σύστημα επιτρέπει αυτό που ζούμε τώρα: οι ένοχοι θα χαθούν μέσα στην αντίληψη πως το κράτος είναι καλό, η κυβέρνηση είναι κακή και η αντιπολίτευση αθώα.
H ενοχοποίηση των αυθαίρετων δεν απαντά στο πρόβλημα γιατί καίγονται τα δάση. Ούτε στην ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού που έχει κάπου ένα σχέδιο ξεχασμένο στα συρτάρια που δεν ξέρει κανένας πώς και πότε να εφαρμόσει. Μάλλον αφορά μια άλλη εποχή, άλλες πυρκαγιές, πιθανόν και άλλη χώρα.
Από την εποχή αυτή μας χωρίζει η ραγδαία ανάπτυξη μιας νέας πόλης δίπλα στην παλιά, όπου κανένας δεν ξέρει τι και πώς συνέβη, πόσα είναι τα αυθαίρετα- αν και ξέρει ποιος έχει την ευθύνη γι΄αυτά. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο αυθαίρετο και το επικίνδυνο, το νόμιμο- που μπορεί να είναι επικίνδυνο- και το παράνομο- που έπαψε νάναι παράνομο, αφότου “νομιμοποιήθηκε”;
To πολιτικό σύστημα- τα κόμματα που τάσσονται πάντα στο πλευρό του λαού, του μεροκαματιάρη, ακόμα κι αν είναι αυτός ο εμπρηστής- καλείται να λύσει ένα πρόβλημα που το ίδιο έχει δημιουργήσει. Είμαστε μια χώρα αυθαιρέτων, “δικαιωματούχων”, που για πρώτη φορά αντιμετωπίζει την πολιτική ευθύνη ως συλλογική, κοινωνική δράση. Τελικά πρέπει να γκρεμίσουμε όλη τη χώρα ή να την οργανώσουμε;
Αν εξαιρέσουμε τις αυξημένες περιπολίες στα δάση της Αττικής το πρόβλημα δεν φαίνεται να έχει εντοπισθεί, ούτε πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος που παραμονεύει. Το μόνο που φαίνεται καλά είναι ότι ορισμένοι κρατικοί αξιωματούχοι ούτε κατάλαβαν τι επρόκειτο να συμβεί, ούτε τι συνέβαινε και πολύ περισσότερο δεν έχουν καταλάβει ακόμα τι συνέβη.
Χάνοντας το δάσος και βλέποντας το καμένο πια δέντρο, η συζήτηση αφορά το αν η αστυνομία είπε να στρίψουμε δεξιά και αριστερά ή αν δόθηκε εντολή εκκένωσης και ποιος έπρεπε να την κάνει. Παραβλέποντας την τραγική αλήθεια πως αυτό που κάποτε δεν θα συνέβαινε -γιατί κανένας δεν περίμενε να συμβεί- μπορεί να είχε λιγότερα ή περισσότερα θύματα, αν η αστυνομία έστριβε δεξιά ή αριστερά. Αν ο άνεμος ήταν δυτικός ή ανατολικός, πιθανόν κι αν δεν ήταν αυτή, αλλά άλλη κυβέρνηση: ο δρόμος αυτός οδηγούσε σε αδιέξοδο, όπως πολλοί δρόμοι στο Μάτι.
Οι θεωρίες περί εμπρησμού και η ενοχοποίηση των αυθαιρέτων συλλήβδην συγκαλύπτουν το πρόβλημα της απουσίας μηχανισμού για την προστασία του δάσους. Αν τα φορτωθεί όλα ο μηχανισμός, ίσως κάποιος αξιωματούχος ή τελικά ένας υπάλληλος, που ολιγώρησε πάλι θα κρυφτεί το πρόβλημα ότι δεν υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο δασοπροστασίας.
Εθνικό σημαίνει τοπικά σχέδια πυρασφάλειας σε κάθε ύποπτο οικισμό που τώρα πρέπει να απολογηθεί για τα πεύκα, αύριο για τις βελανιδιές και μεθαύριο για κάθε μικρό δρομάκι που συνιστά την γραφικότητά του και δεν ευθύνεται αυτό για την έλλειψη μέτρων ασφάλειας.Μπορεί να περάσουμε στην απέναντι όχθη.
Η θεωρία αυτή -των αυθαιρέτων, που έχουν ρεύμα και πληρώνουν φόρους, μπορεί να οδηγήσει στο μέλλον σε νόμιμες παγίδες κι οργανωμένους δασο-οικισμούς όπου θα καιγόμαστε ή θα πλημμυρίζουμε ίσως λίγο πιο αργά, με σχέδιο και πιο οργανωμένα. Αποκλείει τον οργανωμένο δασοοικισμό και εμφανίζεται με την θεωρία του αναπότρεπτου:
Ο μηχανισμός ήταν αδύνατο να αντιμετωπίσει μια τέτοια πυρκαγιά γιατί ήταν σχεδιασμένος για μια άλλη πυρκαγιά, μιας άλλης εποχής, για ανέμους ως 7 μποφόρ, για πυρκαγιές που αν δεν είχαν θύματα έπαυαν να θεωρούνται τόσο μεγάλος κίνδυνος.
Ο μηχανισμός αιφνιδιάστηκε γιατί δεν περίμενε να πάρει ποτέ φωτιά το Μάτι- που δεν είχε καεί ποτέ. Ο κρατικός μηχανισμός αυτός- ο γεμάτος αβλεψίες και λαδώματα- σε αγαστή συνεργασία με ένα παρακράτος, δεν μας κάνει πια. Αυτό είναι το θέμα.
Προφανώς η εκκένωση έγινε με τον τρόπο που έγινε, με συνθήκες πανικού που πιθανόν να δημιούργησε η αστυνομία ή κάποιος εθελοντής, όπως ο παππάς που πήγε να χτυπήσει την καμπάνα, αλλά δεν μπόρεσε γιατί είχε κοπεί το ρεύμα!
Ο δήμαρχος, αν και αιρετός -που σημαίνει ότι μπορεί να είναι ο οποιασδήποτε- έχει ευθύνες που αναλογούν σε ένα καλά εκπαιδευμένο μηχανισμό. Έπρεπε να εφαρμόσει ένα σχέδιο, που μπορεί να μην είχε ποτέ διαβάσει. Ο υπουργός που λέει ότι πήγαν καλά τα πράγματα εννοεί ότι έκαναν ότι έλεγαν οι κανονισμοί, αυτό ξέραν, δεν περίμεναν κάτι άλλο- που δεν προβλέπονταν!
Προφανώς η κυβέρνηση θα πληρώσει το βαρύ τίμημα, αλλά καθώς η συζήτηση γίνεται με τηλεδίκες με την συμμετοχή ερασιτεχνών αστυνόμων, εισαγγελέων και …φιλοσόφων, γεννάται το ερώτημα: θα λύσει το πρόβλημα η επόμενη κυβέρνηση, όταν αυτή -κάποτε- παραιτηθεί ή φύγει;
Η δήλωση του επίδοξου πρωθυπουργού, πώς φταίει η κυβέρνηση που δεν έμαθε το κόσμο να φοράει στις πυρκαγιές βρεγμένες μπλούζες μας δείχνει ότι τα πράγματα είναι άσχημα, αλλά πάντα μπορούν να γίνουν και χειρότερα.
Μάλλον αυτή είναι η ώρα κι η πιο κατάλληλη κυβέρνηση, να αποφασίσει μέτρα από την αναδόμηση του μηχανισμού και την δημιουργία σχεδίου που θα κάνουν κάθε οικισμό ικανό να αντιμετωπίσει κινδύνους με ενημερωμένους πολίτες. Που θα πάρει μέτρα πρόληψης, εκτός από κατεδαφίσεις- που πολλοί αμφιβάλλουν αν τελικά θα τις κάνει. Μέτρα προστασίας ή καλύτερης νομοθεσίας. Μέτρα που θα σπάσουν αυγά, όπως είπε ο πρωθυπουργός, αλλά μπορεί να είναι τα αυγά των ψηφοφόρων του.
Αν αυτή η κυβέρνηση δεν χτυπήσει συναγερμό με εθνική επαγρύπνηση και σύγκρουση όχι με τα περίφημα μεγάλα, αλλά με μικρά συμφέροντα δεν θα μπορέσει καμιά άλλη. Και μάλλον αυτό απαιτεί γενναιότητα, αυτό θέλει τόλμη και θάρρος, αυτή θα είναι η καλύτερη τιμωρία της: η κυβέρνηση που συγκρούεται με τα λαϊκά συμφέροντα χάνει σε ψήφους.
Με τη φροντίδα και των συνεργατών του η εικόνα του πρωθυπουργού επλήγη αυτές τις μέρες, αλλά η πολυτέλεια αρχηγών να τρέχουν με την μάνικα ανήκει σε κράτη με οργανωμένο κρατικό μηχανισμό και αυτόνομο, όπου ο αρχηγός απλώς ποζάρει. Δεν είναι πράγματι, όπως θέλουν εδώ, κάτι σαν αρχιπυροσβέστης.
Ο …νεαρός πρωθυπουργός είναι η ώρα να αποδείξει αν είναι ή δεν είναι ηγέτης. Με γνώση πως όλοι οι μεγάλοι ηγέτες βρέθηκαν σε φουρτούνες και μεγαλύτερες τραγωδίες, συγκρούστηκαν ακόμα και με τον λαό κι ήταν κι αυτοί κάποτε- δεν μπορεί- μόνο 44 χρονών.
Τελικά ο Αλέξης Τσίπρας δεν θα κριθεί από ό,τι έκανε το βράδυ της πυρκαγιάς. Αν ήξερε ή όχι. Έτσι κι αλλιώς η ιδέα του πρωθυπουργού με τους συνεργάτες του που συντονίζει είναι καλή για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά όχι για μια μικρή κι ανήμπορη χώρα όπου κάθε επίδειξη μεγαλείου καταντά γελοιότητα.
Ο Αλέξης Τσίπρας θα κριθεί από ό,τι θα κάνει τώρα κι όχι από ό,τι θα δείξει στις κάμερες ότι κάνει. Ακριβώς όπως ένας πραγματικός πυροσβέστης, που είναι και δεν παριστάνει τον πυροσβέστη. Όπως ένας πολιτικός που δεν παραιτείται, αλλά αναλαμβάνει πραγματικά την ευθύνη. Όπως ένας ηγέτης που δεν είναι από πριν αλλά γίνεται -ή δεν γίνεται- από ανάγκη μέσα σε φουρτούνες και τραγωδίες.
