Του Νίκου Λακόπουλου
Οι τελευταίες διεργασίες στον χώρο της Κεντροαριστεράς ξαναφέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της πολιτικής ιδεολογίας καθώς ο Στάλιν και ο Χίτλερ επιστρατεύτηκαν για να ορίσουν ιδεολογικές γραμμές ανάμεσα σε κόμματα που έχουν χάσει την ταυτότητά τους. Πάλι ξανά επιστρέφουμε στην πολιτική οριοθέτηση με τον όρο αντί. Η Δεξιά είναι αντικομμουνιστική και φαίνεται να εισχωρήσει στις τάξεις του ΠΑΣΟΚ. Η Αριστερά αντιφασιστική. Το Κέντρο λίγο αριστερό, λίγο δεξιό, λίγο από όλα.
Πρώτη φορά τόσοι πολλοί διεκδικούν την ηγεσία ενός κόμματος που δεν υπάρχει κι άλλοι το ορίζουν ως κεντρώο, άλλοι κεντροαριστερό, μερικοί το θέλουν σοσιαλδημοκρατικό. Να μην είναι ΠΑΣΟΚ, να είναι και ΠΑΣΟΚ της εποχής του ηρωισμού του. Να μην είναι αριστερό, ούτε δεξιό, κάτι ανάμεσα στη μέση. Ένα κόμμα του “μεσαίου” χώρου που ορίζεται, όπως φαίνεται, από το τι συμμαχίες θα κάνει, αν θα συνεργαστεί με το ΣΥΡΙΖΑ ή με τη Νέα Δημοκρατία.
Από καιρό τα κόμματα διαμορφώνουν πιο πολύ οι δημοσκόποι. Ξεχωρίζουν όσοι έχουν καλό επικοινωνιακό επιτελείο, καλύτερα σποτ και φυσικά ηγέτη -που πάνω από όλα προσέχει το ντύσιμο. Το τι θα πει, τι πιστεύει είναι δεύτερο θέμα, θάρθει μετά, όταν δει και τις δημοσκοπήσεις. Οι νέοι πολιτικοί λόγοι μοιάζουν με εκθέσεις μαθητών-με πολλά μαργαριτάρια. Ας μην το βασανίζουμε το θέμα με ιδέες και δύσκολα συνθήματα. Πάμε! Πάμε όλοι μαζί! Μπροστά! Λίγη παράδοση, λίγη θάλασσα, σεβασμός και ευλογία από την Εκκλησία- αυτό είναι το κοινό πλαίσιο των ομοιόμορφων κομμάτων.
Πρέπει να ψάξεις πολύ να βρεις την λέξη σοσιαλισμός στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Είχε προηγηθεί το ΠΑΣΟΚ που μετά τον σοσιαλδημοκράτη -που προέρχεται από την Αριστερά, όπως έλεγε- Κώστα Σημίτη, ο Γιώργος Παπανδρέου μαζί με τον πατέρα του ήθελε να αποκαθηλώσει κι όλα τα σύμβολά του. Είχε βρει όνομα, νέο πιο …αρτίστικ ήλιο, να μη θυμίζει τον παλιό, τον πράσινο τον ξεθωριασμένο. Η λέξη σοσοσιαλισμός ως κακόηχη είχε εξαφανισθεί από το πρόγραμμα, τους λόγους, τις συζητήσεις. Η έννοια του εθνικού συμφέροντος- μαζί με τη συνεργασία με τους νεοφιλελεύθερους Μάνο και Αδριανόπουλο- αντικαστέστησε το εθνικο λαϊκό προφίλ, όταν ο λαϊκισμός άρχισε να αποβάλλεται μαζί με μούσια και τα μουστάκια των παλιών Πασόκων που τα ξυρίσανε κι άρχισαν να φοράνε γραβάτες.
Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ κόμματα αρχών, αλλά κόμματα πολιτικής καριέρας- με στόχο τον εξουσία. Δεν είχε πολιτική σκέψη, ούτε σοβαρή διανόηση πέρα με μερικούς τρόφιμους του Πανεπιστημίου ή του Κόμματος. Κι έτσι δεν έγινε ποτέ εδώ καμιά επανάσταση. Ώσπου ο Αλέξης πρόβαλε ξαφνικά με μια χιλιάρα μηχανή -και παπούτσια «δωματίου». Κανείς δεν πρόσεξε πως η μηχανή στηρίζονταν στο «σταντ».
Η αμφισβήτηση αυτού του μοντέλου του κονφορμιστικού κόμματος, της συναίνεσης, των “χαμηλών τόνων”- λίγο δεξιά, λίγο αριστερά ακριβώς στο κέντρο, ήρθε ταυτόχρονα από την Ακροδεξιά με τον λαϊκό επαναστατικό σύνδεσμό Χρυσή Αυγή- που θάχε σαρώσει αν είχε κι ένα γόη-αρχηγό, άντε όχι κακομούτσουνο και λίγους πόντους παραπάνω -και την Αριστερά που ξαφνικά διεκδικούσε στις εκλογές ως 45%, αν προσθέσουμε και την Κεντροαριστερά ως το 60%.
Τι συνέβη και από την “άνοδο των άκρων” βρέθηκαν τόσοι πολλοί υποψήφιοι να διεκδικούν μια θέση στο Κέντρο; Είναι το Κέντρο η απόρριψη της Δεξιάς και της Αριστεράς ταυτόχρονα ή συνύπαρξη στο ίδιο κόμμα, η συνένωση των άκρων- όπως είχε απαντήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου- με ένα κόμμα αριστερό, αλλά και πατριωτικό, εθνικό αλλά και λαϊκό, αντιδεξιό, όχι εθνικοσοσιαλιστικό; Τι ζητά η αγορά; Ένα άχρωμο κόμμα, ουδέτερο ή ένα νέο και ριζοσπαστικό ένα ανατρεπτικό κόμμα;
Στην πραγματικότητα τα κόμματα που είχαν μέλλον, αριστερά και δεξιά, ήταν πάνω από όλα ριζοσπαστικά όπως το -πρώτο- ΠΑΣΟΚ ή … Εθνική, αλλά Ριζοσπαστική Ένωση. Η ΕΡΕ φαίνεται να είχε στόχο να απαλλαγεί από το Λαϊκό- και ξεπερασμένο- Κόμμα. Τα κόμματα αυτά συγκρούστηκαν με τους προγόνους τους -όπως ήταν η …αστική Ένωση Κέντρου για το ΠΑΣΟΚ, η Ακροδεξιά και το Παλάτι για την “Νέα Δημοκρατία”- που απαλλάχτηκε από την μισητή ΕΡΕ κι εξελίχτηκε αργότερα σε ένα κεντροδεξιό κόμμα.
Είναι μια κοινωνία που μέσα σε λίγα χρόνια πέρασε από το χωριό σε μια πόλη «ευρωπαϊκού τύπου» -με τέτοια ταχύτητα που δεν μπόρεσε να αποφύγει ψυχολογικές διαταραχές και πολιτικές ανωμαλίες, που εκφράζονται στην σημερινή ιδεολογική χυλό-σουπα. Η νόθα συνείδηση εκφράζεται στις πολιτικές φαντασιώσεις, που αποτελούν τα πολιτικά προτάγματα των «κομμάτων», τις χειρονομίες- μιμήσεις των ηγετών, την προσωπολατρεία, τον νεποτισμό, τα ρουσφέτια και τον μουσακά.
Το νέο -που δεν ήρθε ποτέ- ήταν κόμματα που γυρίζουν σε περασμένες δεκαετίες, με φτηνά συνθήματα που δεν προκαλούν ρήξεις, ούτε ανησυχία. Την πιο φτηνιάρικη «ιδεολογία» έχει το «Ποτάμι» -που ξεπατικώνει ασύστολα τα σποτάκια του αμερικάνου προέδρου Ομπάμα αρχικά και τοποθετεί τον εαυτό του στο Κέντρο, δηλαδή στη Δεξιά, αν είναι μεταρρυθμιστική και συζητά και με την Αριστερά, αν αυτό πρόκειται να το δώσει καμμιά …έδρα.
Από το ΠΑΣΟΚ που μεταλλάχτηκε από αριστερό αντιιμπεριαλιστικό σε ένα κρατικό κόμμα χωρίς ιδεολογία ή με αντικομμουνιστικές πινελιές, ως το δράμα του ΣΥΡΙΖΑ και την Χρυσή Αυγή που ήθελε να κάψει το κοινοβούλιο, αλλά βολεύτηκε στα κοινοβουλευτικά έδρανα, όλα τα κόμματα έχουν νόθα συνείδηση. Είναι ψεύτικα, imitation, επαρχιακά, κόμματα που ταιριάζουν σε αποικία.
Μια εύκολη, απλή- μηχανιστική- ανάλυση μαρξιστικού τύπου θα μας έλεγε πως η Ελλάδα δεν είχε «κόμματα ιδεών και αρχών» γιατί δεν είχε τις απαιτούμενες κοινωνικές τάξεις. Ούτε «εθνική αστική τάξη», ούτε βιομηχανία, ούτε «προλεταριάτο». Μια χώρα με ταξική κινητικότητα, ιδεολογική σύγχυση και πολιτική ρευστότητα. Η σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε μια χώρα αναπτυγμένη τόσο ώστε να μπορεί να υποστηρίξει ένα κράτος πρόνοιας, ένα κοινωνικό κράτος που απαιτεί πλούτο, βιομηχανία, αστούς κι εργάτες.
Η Ελλάδα δεν έχει σαφή ταυτότητα, ούτε εθνική, ούτε ταξική. Είναι μια κοινωνία που μέσα σε λίγα χρόνια πέρασε από το χωριό σε μια πόλη «ευρωπαϊκού τύπου» -με τέτοια ταχύτητα που δεν μπόρεσε να αποφύγει ψυχολογικές διαταραχές και πολιτικές ανωμαλίες, που εκφράζονται στην σημερινή ιδεολογική χυλό-σουπα. Η νόθα συνείδηση εκφράζεται στις πολιτικές φαντασιώσεις, που αποτελούν τα πολιτικά προτάγματα των «κομμάτων», τις χειρονομίες- μιμήσεις των ηγετών, την προσωπολατρεία, τον νεποτισμό, τα ρουσφέτια και τον μουσακά.
Η ξενομανία εναλάσσεται με κρίσεις ξενοφοβίας και το κόμπλεξ κατωτερότητας με κρίσεις μεγαλείου ή συμπεριφορές μεγαλομανίας που θα διακρίνει κανείς σε πολλούς πολιτικούς «ηγέτες». Ο νεοπλουτισμός- όταν το να είσαι χυδαίος, αγράμματος κι αγενής έγινε μόδα- γέννησε τα «νέα κόμματα» που πολλές φορές κλέβουν αδίστακτα συνθήματα, ιδέες, ρούχα και «στυλ».
Το βασικό στοιχείο του σύγχρονου «ηγέτη» είναι ένα μείγμα θράσους με αγραμματοσύνη. Τώρα πια δεν έχει σημασία τι λες, αλλά τι φοράς όταν το λες. Όλα έχουν σημασία, αλλά μόνο όσο γράφει η κάμερα. Ανήκουμε στην Αριστερά, ώσπου να πάρουμε πτυχίο κι ύστερα βλέπουμε. Ώσπου ανήκουμε στη Δεξιά και πριν πάρουμε πτυχίο.
Τίποτα από όσα λέμε δεν το εννοούμε στην Ελλάδα. Δεν είμαστε εμείς. Είμαστε μονίμως κάποιοι άλλοι! Τα πιο «αριστερά» κόμματα κινούνται στο χώρο ενός μικροαστικού επαναστατισμού- «Απόψε θα γίνει το νέο Κιλελέρ»- που όταν βρεθούμε μπροστά στην Go Home- Κυρία Μέρκελ, γινόμαστε από λιοντάρια, γατάκια- Μάλιστα κυρία Μέρκελ!
Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ κόμματα αρχών, αλλά κόμματα πολιτικής καριέρας- με στόχο τον εξουσία. Δεν είχε πολιτική σκέψη, ούτε σοβαρή διανόηση πέρα με μερικούς τρόφιμους του Πανεπιστημίου ή του Κόμματος. Κι έτσι δεν έγινε ποτέ εδώ καμιά επανάσταση. Ώσπου ο Αλέξης πρόβαλε ξαφνικά με μια χιλιάρα μηχανή -και παπούτσια «δωματίου». Κανείς δεν πρόσεξε πως η μηχανή στηρίζονταν στο «σταντ». Oύτε πως όλα γύρω είναι imitation, απομιμήσεις, κιτς. Να γιατί στην Ελλάδα, οι σοσιαλδημοκράτες δεν θα γίνουν ποτέ σοσιαλδημοκράτες! Να γιατί οι Αριστεροί είναι πρώην Αριστεροί εν τη γενέσει τους και το μόνο που μένει τα κάδρα του Άρη Βελουχιώτη και του Τσε Γκεβάρα σε εγκατελελειμένα κομματικά γραφεία.
Πάντα όταν δεν υπάρχουν ιδέες τα κάδρα, τα σύμβολα, το παρελθόν του παππού, τα χρώματα, η κομματική επίπλωση αναλαμβάνουν να δώσουν σώμα στην ανύπαρκτη πολιτική ιδεολογία.