Του Διογένη Λόππα
Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου
Απρόσμενα τα νέα από την όχι και τόσο μακρινή Συρία: Ο διεθνώς απομονωμένος φαίνεται να έχει βαλτώσει στην αδιέξοδη στρατηγική του. Και πως να μην έχει βαλτώσει, αφού δεν έχει απέναντί του τίποτα αναρχοαυτόνομους ρέμπελους, αλλά τη δαιμόνια Ρωσική διπλωματία. Φαίνεται ότι η δυναμική εμφάνιση των Τούρκων στη Λιβύη και μάλιστα υπέρ της λάθους πλευράς ξύπνησε τα αντανακλαστικά της Αρκούδας και από τη μέρα που οι τζιχαντιστές άρχισαν να αποβιβάζονται στην Τρίπολη, φορτωμένοι με βρώμικα παρακρατικά τουρκο-δολάρια, οι Ρώσοι αποφάσισαν να δώσουν στους Τούρκους ένα μικρό μάθημα στρατηγικής.
Ένα μικρό μάθημα στρατηγικής αναφέρει ότι μπορείς να ξεκινήσεις έναν πόλεμο όποτε επιθυμείς, δεν μπορείς όμως να τον σταματήσεις όταν πρέπει. Και ο κ. Erdogan είναι έτοιμος να διαπράξει αυτό το μοιραίο στρατηγικό λάθος. Ο καθεστωτικός στρατός της Συρίας θεωρείται σήμερα από νατοϊκές πηγές ο δεύτερος περισσότερο εμπειροπόλεμος του κόσμου (μετά τους Αμερικανούς πεζοναύτες). Και αυτό γιατί έχει αναπτύξει πρωτόγνωρες τακτικές μάχης και έχει την τεχνογνωσία να αξιοποιεί στο έπακρο τα (ελάχιστα έστω) τεχνολογικά προηγμένα εργαλεία που διαθέτει, είτε πρόκειται για ρωσικής κατασκευής άρματα μάχης, είτε ελικόπτερα, είτε (κυρίως) το περιβόητο πυροβολικό του. Αν στην εξίσωση αυτή προσθέσει κανείς την φονική συνδρομή της Ρωσικής αεροπορίας, αλλά και την παγερή αδιαφορία των Αμερικανών, η κατάσταση μυρίζει Δαρδανέλια.
Δαρδανέλια άρχισαν να μυρίζουν και οι Ρώσοι στη Λιβύη, αφού είδαν το χάρο με τα μάτια τους στην υπόθεση Haftar και αποφάσισαν πως οι ατέρμονες συζητήσεις (και μάλιστα με τους παραδοσιακά αναξιόπιστους Τούρκους) δεν οδηγούν πουθενά, οπότε και διείδαν ότι ο μόνος τρόπος να σταματήσουν τις ενισχύσεις προς το καθεστώς Sarraj ήταν να δημιουργήσουν αναταραχή στην πηγή αποστολής (Idlib). Και αφού δεν μπορούσαν οι ίδιοι να παραβιάσουν τις συμφωνίες (παραδοσιακή Ρωσική αξιοπιστία), άφησαν ελεύθερο το κυνηγόσκυλό τους. Το Συριακό καθεστώς υπομονετικά περίμενε επί μήνες τη λυτρωτική αυτή απόφαση, με τις μηχανές των αρμάτων μάχης αναμμένες.
Ο απόλυτος παραλογισμός σε όλη την υπόθεση αυτή, ήταν η (θεατρική βέβαια) αντίδραση του κ. Pompeo, o οποίος, προφανώς με μπόλικη δόση ειρωνείας, τάχθηκε στο πλευρό της Τουρκίας, αποκαλώντας την μάλιστα ”νατοϊκή σύμμαχο”. Έτσι η τουρκική διπλωματία βρέθηκε στην άβολη θέση να βρίσκεται παράνομα σε ξένο κράτος με την ανοχή της Ρωσίας και του Ιράν, με την εξαρχής αντίθετη γνώμη όλων των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ και την ίδια ώρα να δέχεται (προειδοποιητικά προς το παρών πλην όμως φονικότατα) πυρά από το νόμιμο στρατό της χώρας, χωρίς να έχει καν τη δυνατότητα να ανταποδώσει στα ίσια, καθώς όλα εξαρτώνται από τις διαθέσεις της πανίσχυρης Ρωσικής αεροπορίας.
Η Τουρκική αεροπορία από την πλευρά της είναι καθηλωμένη στο έδαφος ανήμπορη να αντιδράσει. Παρά το ότι οι Τούρκοι αν επιθυμούν να απαντήσουν στα Συριακά πυρά, θα πρέπει να ενεργοποιήσουν την αεροπορία τους, αυτό είναι αδύνατον χωρίς την προηγούμενη συνεννόηση με τους Ρώσους. Αν πάλι θελήσουν να παρακάμψουν το ζήτημα ”αεροπορική υπεροχή” και θελήσουν να στείλουν σοβαρές αρματικές δυνάμεις και κανονικό τακτικό στρατό, είναι μεν σε θέση να το πράξουν, όμως η αποτρεπτική τους δυνατότητα σε Έβρο και μικρά Ασία κυριολεκτικά θα εκμηδενιστεί και σε περίπτωση θερμού επεισοδίου σε Αιγαίο ή ανατολική Μεσόγειο θα φύγουν με την ουρά στα σκέλια στην πρώτη δυνητική κλιμάκωση.
Μια χειροπιαστή κλιμάκωση όμως, στην Idlib αυτή τη φορά, θα ήταν εφιάλτης για τον κ. Erdogan, ο οποίος θα επιθυμούσε πολύ να διαπραγματευθεί, η απάντηση όμως που θα λάβει από τους Ρώσους θα είναι ”status quo ante στη Λιβύη και βλέπουμε”. Που σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσει τα μεγαλεία με τα γεωτρύπανα και τις φρεγάτες ανοιχτά της Κρήτης. Αν πάλι στραφεί προς τους Αμερικανούς για βοήθεια, η απάντηση θα είναι ”S400 στο κουτί και βλέπουμε”, χωρίς μάλιστα να μπορεί να ελπίζει σε χειροπιαστή βοήθεια. Ποιος άραγε θα μπορούσε να επιβάλλει no fly zone στη Συρία σήμερα; Ούτε στα παραμύθια. Αυτό θα ήταν δυνατόν πέντε χρόνια πριν, όταν οι Ρώσοι ήταν με το ένα πόδι έξω, το κεφάλι του κ. Assad στεκόταν μετά βίας στη θέση του και οι τζιχαντστές ήλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.
Συνεπώς το δίλημμα για τους Τούρκους σήμερα είναι Λιβύη ή Συρία και όσο και αν ακούγεται δύσκολο, δεν είναι. Αργά ή γρήγορα, φωνασκώντας ή μη, οι Τούρκοι θα βάλουν το κεφάλι κάτω και θα κάτσουν ξανά στο τραπέζι με Ρώσους και Ιρανούς για μια νέα συνθήκη στη Βόρειο Συρία που, αν είναι τυχεροί, θα κρατάει τους ίδιους μέσα, τους Σύρους έξω και τους Κούρδους κάτω. Γιατί μπορεί στη Λιβύη η ”Γαλάζια πατρίδα” να παίζει τα ρέστα της, στο Συριακό Κουρδιστάν όμως παίζεται το μέλλον του ίδιου του Τουρκικού κράτους, τουλάχιστον όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Αυτό είναι επίσης και ένα πολύ καλό μάθημα για την Ελληνική διπλωματία, ακριβώς επειδή παρόλο που το δόγμα ”ανήκομεν εις την δύσιν” είναι πάντοτε ενεργό, δεν πρέπει επουδενί να υπονομεύουμε τις σχέσεις μας με σοβαρούς δρώντες, όπως η Ρωσία, αλλά και με φαινομενικά αδύναμες ή προβληματικές χώρες της περιοχής μας, που όμως η πολιτική τους κατάσταση είναι ακόμα ρευστή και ο ρόλος τους δυνητικά σημαντικός, όπως η Συρία, ο Λίβανος και η Λιβύη. Ακόμα και όταν η κεντρική ιδέα της Ευρωπαϊκής διπλωματίας είναι κάθετα αρνητική σε θέματα όπως για παράδειγμα της Ουκρανίας ή της Συρίας, ακόμα και όταν η παγκόσμια κριτική ανεβάζει στροφές, εμείς οφείλουμε να παραμένουμε σκεπτικιστές, όχι γιατί οι θέσεις που εκφράζονται δεν είναι δίκαιες ή σωστές ή συμφέρουσες, αλλά για τον απλό λόγο ότι εμείς έχουμε γείτονα την Τουρκία του κ. Erdogan, αλλά οι ασκούντες κριτική έχουν γείτονα το Λουξεμβούργο του κ. Bettel. Και στην προσπάθειά μας να ανασχέσουμε τον επεκτατισμό του άπληστου και αναθεωρητικού μας γείτονα, οφείλουμε να συμμαχήσουμε και με τον διάβολο αν χρειαστεί.
Κύπρος, Κουρδιστάν, Λιβύη
Και ο διάβολος καμιά φορά ανταποκρίνεται. Εκεί λοιπόν που (μάταια) περιμέναμε στήριξη από Γερμανούς και Αμερικανούς, μας ήρθαν τα καλά νέα από τους Σύρους και τους Ρώσους, έστω και από σπόντα. Όμως αυτό δε φτάνει, πρέπει και εμείς να αδράξουμε την ευκαιρία και να υποβοηθήσουμε την τουρκική εμπλοκή. Η ελληνική εξωτερική πολιτική σήμερα (με τη Θράκη σε ύφεση, το Αιγαίο στον πάγο, την Αλβανία σε ευρωπαϊκή αναμονή και το Μακεδονικό λυμένο) κινείται μέσα στο τρίγωνο Κύπρος – Κουρδιστάν – Λιβύη. Είναι ένα τρίγωνο οι πλευρές του οποίου αλληλεπιδρούν η μία στην άλλη.
Η πηγή του κακού για τη χώρα μας παραμένει πάντοτε το τετελεσμένο της Κύπρου. Από εκεί ξεπηδούν όλες οι Τουρκικές διεκδικήσεις, εκεί δηλητηριάζονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και αν δεν θέλουμε προβλήματα και κούρσες εξοπλισμών στο μέλλον, λύνοντας το Κυπριακό δεν πρέπει να αποδεχθούμε καμία λύση αν αυτή δε συμπεριλαμβάνει την απόσυρση του τουρκικού στρατού από το νησί. Αυτό πρέπει να γίνει άμεσα δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής και σε αυτό άλλωστε συνηγορούν όλες οι συγκλονιστικές τελευταίες εξελίξεις (Λιβύη, γκρι Αιγαίο, διεκδίκηση νησιωτικής υφαλοκρηπίδας).
Στο Κουρδιστάν παίζεται εδώ και χρόνια η ακεραιότητα της Τουρκίας. Όλοι γνωρίζουν ότι τη στιγμή της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, θα ξεκινήσει με μαθηματική ακρίβεια ένας τεράστιος γεωπολιτικός σεισμός που θα επιφέρει ένα τσουνάμι de facto ή και de jure ακόμα αλλαγής συνόρων ταυτόχρονα σε Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν. Απλούστατα, γιατί πάγιο αίτημα των συμπαγών Κουρδικών πληθυσμών στις περιοχές αυτές θα είναι η ενσωμάτωσή τους στο νέο τους κράτος. Στρατηγικά, γιατί οι Κούρδοι είναι πολύπειροι μαχητές εκπαιδευμένοι από τους Αμερικανούς, εξοπλισμένοι με δυτικά όπλα, άσσοι του ανορθόδοξου πολέμου και επιπλέον με σοβαρά έσοδα από τις πετρελαιοπηγές των εδαφών τους. Στην περίπτωση δηλαδή δημιουργίας κουρδικού κράτους, η Τουρκία θα εισέλθει σε μια άνευ προηγουμένου εσωστρέφεια και μοναδικό στρατηγικό της μέλημα θα είναι η ανάσχεση του κινδύνου και ο περιορισμός εδαφικών απωλειών στα ανατολικά της. Δεύτερο λοιπόν δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής πρέπει να είναι η πάση θυσία στήριξη των Κούρδων σε κάθε επίπεδο και με κάθε (θεμιτό ή αθέμιτο) μέσο, μέχρι τη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδιστάν.
Στη Λιβύη είμαστε πνιγμένοι κυρίως λόγω των εγκληματικών χειρισμών της κυβέρνησης, η οποία επέδειξε έναν άτσαλο ερασιτεχνισμό και ακόμα και τώρα αδυνατεί να βρει βηματισμό, δείχνοντας μαζί ολιγωρία και απειρία. Την ώρα που το πραγματικό παιχνίδι παίζεται στην αυλή του κ. Putin, η κυβέρνηση συνεχίζει να τρώει τα μούτρα της στις απανωτές γερμανικές αρνήσεις και να κρύβεται πίσω από την αθυμία της υπόλοιπης ευρωπαϊκής διπλωματίας ή πίσω από αμφίσημες δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι μη τυχόν και ενοχλήσουν την ”νατοϊκή σύμμαχο” Τουρκία και διαταραχθεί η νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ (που δεν υπάρχει πια). Λες και θα εμφανιστεί ποτέ στόλος που θα τολμήσει να αναμετρηθεί με τα αληθινά πυρά των τουρκικών φρεγατών. Εδώ ολόκληρος ”Charles de Gaulle” (αναφέρομαι στο αεροπλανοφόρο των Γάλλων) δεν έχει καταφέρει να κουνήσει από τη θέση του ούτε το παράνομο γεωτρύπανο του οικοπέδου 8!
Αλλά αν πραγματικά τώρα επιθυμούμε λύση στο λιβυκό πρόβλημα, αυτή δεν θα έρθει ούτε από τη δύση, ούτε από την ίδια τη Λιβύη, αλλά από τις άλλες δύο πλευρές του τριγώνου, είτε δηλαδή από την Κύπρο, είτε από το Κουρδιστάν. Και αυτό γιατί της διπλωματικής πανωλεθρίας μας στη Λιβύη προηγήθηκε η παγερή αδιαφορία μας για τα στρατηγικά σημεία που παράγεται η δύναμη των αντιπάλων μας. Αν δεν τοποθετηθούμε στρατηγικά επί των σημείων αυτών, πολλές ”τουρκολιβυκές συμφωνίες” θα έρθουν στο μέλλον και φοβάμαι πολύ χειρότερες από τη σημερινή.
Επίκουρος ο Μέγας
Εν κατακλείδι, μπορούμε να εμπνευσθούμε από έναν μεγαλειώδη Έλληνα της αρχαιότητας. ”Αν θέλεις να κάνεις κάποιον πλούσιο, μην του δίνεις χρήματα. Αφαίρεσέ του τις επιθυμίες”. Η λύση στον τουρκικό επεκτατισμό δεν θα έρθει ούτε με τον κατευνασμό, ούτε με τη συνεκμετάλλευση και τη συνεπαγόμενη εκχώρηση κυριαρχίας. Θα έρθει αφαιρώντας επιθυμίες. Και οι επιθυμίες θα αφαιρεθούν όταν εμείς οι ίδιοι σπρώξουμε μια ώρα αρχύτερα τους αντιπάλους μας πιο κοντά στα ίδια τους τα αδιέξοδα, όπως αυτή την ώρα πράττει ο κ. Assad για εμάς, χωρίς εμάς.
