Η τραγωδία με δεκάδες νεκρούς στην Αττική, με απανθρακωμένα πτώματα να ανασύρονται ακόμα δεν προσφέρεται για φτηνή πολιτική, αλλά για εθνική περισυλλογή και για άμεση συζήτηση ενός θέματος που δεν αφορά μια κυβέρνηση, ούτε μπορεί να εξηγηθεί με σενάρια συνωμοσίας ή να αποδοθεί σε ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού.
Ακόμα κι αν όλα αυτά συμβαίνουν η αλήθεια είναι πως οι συνθήκες που μετέδωσαν τη φωτιά από τρία μέτωπα αρχικά αστραπιαία μέσα στον αστικό ιστό με δεκάδες νεκρούς υπερέβαιναν και τις πιθανές προθέσεις των εμπρηστών, αν υπήρξαν, και τη δυνατότητα του κρατικού μηχανισμού να τις αντιμετωπίσει.
Οι επόμενες μέρες θα αναδείξουν το μέγεθος της καταστροφής, πιθανές ευθύνες ή λάθη,αλλά δεν αλλάζουν το γεγονός ότι η χώρα μας όλο και περισσότερο λόγω κλιματικής αλλαγής και πολλών παραλείψεων, πρέπει να μάθει να ζει πυρκαγιές και να τις αντιμετωπίζει ακόμα κι αν οι άνεμοι φτάνουν τα 11 μποφόρ ανεξάρτητα από το ποια κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία, δεδομένου του ότι δεν έχουν πολιτικό χρώμα και είναι ίδιες ακόμα κι αν είναι αποτέλεσμα εμπρησμών ή όχι.
Η δραματική ένταση αυτή τη φορά βρίσκεται στο αδιανόητο να προσβάλλει μια φωτιά τον ανυπεράσπιστο αστικό ιστό ή το γεγονός πως ξαφνικά ενώ μαίνεται μια φωτιά στην Κινέτα, ξεσπά μια άλλη στην Πεντέλη και μια τρίτη δίπλα στα διυλιστήρια. Αν είναι αθώες ή όχι -όπως υπαινίχθηκε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη- δεν αλλάζει το δεδομένο ότι οι πυρκαγιές στην Αττική ήταν αναμενόμενες και θα πρέπει κάποτε να μάθουμε να τις αντιμετωπίζουμε ή να μετριάζουμε τις επιπτώσεις τους με ένα καλύτερο κρατικό μηχανισμό και χωρίς πολιτικές αναλύσεις.
Οι υπουργοί που κάνουν αναλύσεις για τον “στρατηγό άνεμο” -όπως στην Ηλεία το 2007- και οι αντιπολιτευόμενοι που βρίσκουν πάντα κυβερνητικές ευθύνες -χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν- είναι μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης του. Τίποτα δεν προσφέρει ένας υπουργός που τρέχει σαν πυροσβέστης πάνω από τη φωτιά, πέρα από το ότι δείχνει το ενδιαφέρον του μπροστά στις κάμερες, ούτε τα αδηφάγα ΜΜΕ που μετατρέπουν μια τραγωδία σε σόου.
Περισσότερα θα προσφέρει ένας καλύτερα οργανωμένος μηχανισμός με σχέδιο και εξοπλισμό και χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις, χωρίς υστερίες και δημοσιογραφικές κραυγές που βγάζουν πορίσματα πριν αρχίσει η έρευνα και πιο πολύ ένας πληροφορημένος και ενεργός πολίτης -που όταν υπάρχει βοηθά την έγκαιρη κατάσβεση επειδή την προλαβαίνει με περιπολίες που όταν υπήρξαν έσωσαν δάση και ζωές.
Οι αόριστες συμβουλές όπως δηµιουργήστε αντιπυρική ζώνη γύρω από το σπίτι, καθαρίστε τα χόρτα, κλαδέψτε τα δέντρα, ίσως θα πρέπει να πάρουν την μορφή νομοθεσίας με παράλληλη εκπαίδευση των πολιτών για το τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση μεγάλης πυρκαγιάς: οι χθεσινές φωτιές έδειξαν πως υπήρξαν θύματα μόνο σε μια από αυτές, ίσως γιατί στις άλλες περιπτώσεις οι περιοχές εκκενώθηκαν νωρίς και διαπιστώθηκε ότι οι πολίτες δεν ήξεραν τι πρέπει να κάνουν.
Ο ρόλος των ΜΜΕ δεν είναι αυτός που είτε πανικοβάλλει είτε καθησυχάζει τους πολίτες σε ένα σόου με υπερβολές και πολλές φορές ψευδείς ειδήσεις. Ένας σταθμός καλούσε τους θεατές να στείλουν τα βιντεάκια τους να δούμε όλοι το θέαμα. Ένας σύμβουλος θα κατηγορήσει τον δήμαρχο, η αντιπολίτευση θα κατηγορήσει ευθέως την κυβέρνηση, που θα βιαστεί να βγάλει συμπεράσματα- σε μια χώρα που είναι πιθανόν να έχουν ευθύνες όλοι -χωρίς να εξαιρούνται οι πολίτες.
Όταν επιτέλους αποδόθηκαν ευθύνες για τις πλημμύρες στην Μάνδρα αυτές αφορούσαν υπαλλήλους που καθυστέρησαν τρία χρόνια να απαντήσουν για το δασικό ή μη χαρακτήρα τής περιοχής, ώστε να αρχίσουν έγκαιρα τα αντιπλημμυρικά έργα, μαζί με την Πολεοδομία και αιρετούς του Δήμου Μάνδρας για την ανέγερση αμαξοστάσιου και δημοτικού γηπέδου μέσα στην κοίτη του ρέματος. Η απάντηση του δήμου ήταν να ξαναχτίσει αμαξοστάσιο στο ίδιο το ρέμα.
Οι φωτιές στα δάση είναι κατ΄αρχήν ένα φυσικό φαινόμενο. Το αν αντιμετωπίζονται έγκαιρα και σωστά είναι θέμα που αφορά όλες τις κυβερνήσεις. Δεν προσφέρεται μια πυρκαγιά για πολιτική εκμετάλλευση, όπως κι ένας σεισμός ή μια πλημμύρα. Πάνω από όλα μια ανεύθυνη κριτική είναι επικίνδυνη όταν η αντιπολίτευση ρίχνει ευθύνες στην κυβέρνηση σε μια υπόθεση που μπορεί να έχουν ευθύνες όλοι.
Η συνωμοσιολογία για εμπρηστές- που υπάρχουν βέβαια- συγκαλύπτει το πρόβλημα που δεν είναι τελικά η ίδια η πυρκαγιά -που έχει προαναγγελθεί- αλλά ο τρόπος που αντιμετωπίζεται. Και δω δεν μπορεί να φταίει η κυβέρνηση, αλλά όχι π.χ. η Πυροσβεστική, δεν μπορεί να φταίει η Περιφέρεια, αλλά όχι οι δήμαρχοι.Δεν μπορεί να αθωώνεται ο πολίτης, που δεν μπάζωσε το ρέμα, δεν έκοψε τα χόρτα, δεν φρόντισε όταν ζει μέσα στο δάσος να πάρει τα μέτρα για την πρόληψη ή αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς- που η αντιμετώπισή της είναι ευθύνη όλων.
Φυσικά οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών έχουν ευθύνες όταν επιβράβευσαν κάθε παρανομία στις δασικές εκτάσεις και το κράτος- εμπρηστής δεν μπόρεσε να οργανώσει σύστημα πρόληψης και προστασίας ικανό να αντιμετωπίσει τις πυρκαγιές που είτε οφείλονται σε εμπρησμό είτε όχι, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
Κάθε χρόνο έχουμε χιλιάδες πυρκαγιές, αλλά δεν διδαχτήκαμε τίποτε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 2007 με 63 νεκρούς. Το 1993 μια διακομματική πρότεινε τη σύσταση ενιαίου φορέα δασοπροστασίας για την προστασία των δασών με συγκεκριμένες προτάσεις για κατάρτιση δασολογίου και κτηματολογίου. Το ομόφωνο πόρισμα δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Από τότε ολόκληροι οικισμοί έχουν κτιστεί μέσα στα δάση και έχουν νομιμοποιηθεί.
Η κοινή διαπίστωση είναι ότι το σύστημα δασοπυρόσβεσης πάσχει ως προς την οργάνωση, την ετοιμότητά του πριν από την εκδήλωση πυρκαγιών, την αποτελεσματική επέμβαση κατά την εκδήλωσή της, αλλά και την ανάπτυξη στρατηγικής κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Η βασική ιδέα του πορίσματος ήταν η εφαρμογή της λεγόμενης «αρχικής προσβολής», η άμεση επέμβαση στον μικρότερο δυνατό χρόνο έτσι ώστε η φωτιά να μην ξεφύγει.
Όσο καλά και αν οργανωθεί ένας δασοπυροσβεστικός μηχανισμός, δεν θα έχει καμιά τύχη εάν τα δάση δεν είναι καθαρά κι αραιωμένα. Τι μπορεί να κάνει κάποιος όταν έχει άγνοια της δασικής περιοχής, δεν έχει κατάλληλη εκπαίδευση και εξοπλισμό; H σύνταξη του δασολογίου είναι αναγκαίο εργαλείο για την προστασία των δασών, αλλά δεν φτάνει. Φυσικά δεν μπορούμε να κατηγορούμε τα δάση, αλλά μπορούμε να δούμε ευθύνες για μια δασική πολιτική, ένα εθνικό σχέδιο που δεν υπάρχει.
Ο πρώτος νόμος που προέβλεπε την καταγραφή των δασών ψηφίστηκε το 1976, αλλά είναι ανενεργός. Πριν από τρία χρόνια αναρτήθηκαν δασικοί χάρτες στο 1,5% της συνολικής επικράτειας και από αυτούς οι μισοί δεν κυρώθηκαν ποτέ. Όταν ο υπουργός Μ. Φάμελλος το ζήτησε μόνο το 27% των δήμων ανταποκρίθηκε -και κανένας δήμους -όπως στη Χαλκιδική- όπου υπάρχουν αυθαίρετοι οικισμοί.
Ο καθένας μπορεί να κατηγορεί τον άλλον ελεύθερα, ίσως γιατί σ΄αυτή τη χώρα φταίνε όλοι. Ο πρώτος ίσως είναι εκείνος που έχτισε- μάλλον παράνομα- το σπίτι μες το δάσος. Ο δεύτερος το νομιμοποίησε κι ο τρίτος δεν φρόντισε να έχουν νερό οι κρουνοί! Μήπως το πρόβλημα θα είχε περιοριστεί αν υπήρχαν σε περιοχή που οι πυρκαγιές έχουν προαγγελθεί με επίσημες ανακοινώσεις, αντιπυρικές ζώνες;
Το σοκ από την μεγάλη τραγωδία που ακόμα δεν έχει καταγραφεί είναι τόσο μεγάλο που απαιτεί αυτή να μην ξεχασθεί ως την επόμενη που μπορεί να είναι πάλι μια πλημμύρα. Το πρόβλημα δεν είναι η απόδοση ευθυνών, αλλά η πρόληψη για το μέλλον.
Ξέρουμε πως τα δάση είναι βόμβες έτοιμες να εκραγούν, πως οι δασικοί δρόμοι δεν καθαρίζονται πως μαζί με μεσογειακό οικοσύστημα έχουμε και αντίστοιχο ταπεραμέντο και πιστεύουμε πως -αν και η πυρκαγιά έχει προαναγγελθεί- δεν θα συμβεί σε μας.
Αυτό που δεν ξέρουμε είναι πως το 51% των δασικών πυρκαγιών δεν εξιχνιάζεται ποτέ και από όσες εξιχνιάζονται οφείλονται σε ανθρώπινη ενέργεια όπως κάψιμο καλαμιών ή βοσκοτόπων, εργασίες στο ύπαιθρο, κάψιμο σκουπιδιών και το 4% σε κεραυνούς.
Τίποτα δεν μάθαμε από το 2007, ας μάθουμε τώρα που η πυρκαγιά απέδειξε πως χρειάζεται ένα εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης των πυρκαγιών που -όπως έδειξε στο Μάτι και την Ραφήνα- δεν είναι κάτι που αφορά κάποιους άλλους στο βουνό, αλλά μπορεί να συμβεί και σε μας -μέσα στον αστικό ιστό -μπορεί να συμβεί και σε σένα.
