Η γέννηση του νεοελληνικού κράτους

Του Νίκου Λακόπουλου

Η Επανάσταση

 Η ιστορία του νεοελληνικού κράτους αρχίζει ως θρίλερ. Ο νεαρός ρομαντικός και μελαγχολικός, ποιητής Μιχάλης Κυρίτζης, ο Ρήγας Φεραίος κάλεσε όλους τους βαλκάνιους «εις τα όπλα δια να αναλάβουν την αρχαίαν δόξαν και ελευθερίαν», ώσπου έπεσε με τους λίγους συντρόφους του στα χέρια της αυστριακής αστυνομίας. Ο Πατριάρχης που μισεί τα Μαθηματικά και την Φυσική και γενικά τας «αλλοκότους τινάς καινοτομίας και νέας νομοθεσίας» θα εκδόσει «πατρικήν διδασκαλίαν» εναντίον του Ρήγα.

Ο σουλτάνος ήταν για το Πατριαρχείο “πρύτανης των αγαθών και φύλακας της ζωής και ασφάλειας των ελλήνων”.  Ο Ρήγας επικίνδυνος. Δεν απειλούσε, μόνο την οθωμανική κυριαρχία, αλλά το καθεστώς. Οι αυστριακοί βασάνισαν  τα μέλη της οργάνωσης στα μπουντρούμια με πυρωμένα σίδερα και τροχούς κι ότι απέμεινε από τα κορμιά τους, πετάχτηκε, με περιφρόνηση και μίσος, στον Δούναβη.

Λίγα χρόνια αργότερα πεντακόσιοι «Ιερολοχίτες» με βραδειμβούργια σειρήτια κι ένα κράνος με γείσο κι έμβλημα το “Ελευθερία ή Θάνατος” θα σφαγιασθούν στο Δραγατσάνι. Τριανταεφτά ζωντανά εφηβικά κορμιά, φοβισμένα κι αλυσοδεμένα, θα φτάσουν με εξευτελισμούς από το Βουκουρέστι, πεζή, στην Πόλη για να τα αποκεφαλίσει, ο ίδιος ο σουλτάνος. Τα υπόλοιπα από τα κεφάλια των Ιερολοχιτών – που δεν μπόρεσαν να σωθούν- θα τα πάρει ως δώρο κομμένα και ματωμένα μέσα σε λινάτσες με άχυρα.

Το όραμα του Ρήγα για μια βαλκανική ομοσπονδία θα σκοτωθεί οριστικά όταν ο ρουμάνος επαναστάτης Τουντόρ Βλαντιμιρέσκου, δολοφονείται μεσάνυχτα σε ενέδρα από ανθρώπους του Υψηλάντη.

Φαίνεται πως η  Επανάσταση σχεδιάστηκε από τρεις εμπόρους – τους ιδρυτές της «Φιλικής Εταιρείας-που συναντήθηκαν συνωμοτικά στην Οδησσό το 1814 για να φτιάξουν την μυστική οργάνωση, που ορκίζεται στο Υπέρτατο Όν. H εταιρεία είχε υποτιθεμένο «χορηγό» την Ρωσία, αλλά συχνά οι ρώσοι υποκινούσαν εξεγέρσεις για να πιέζουν την Τουρκία και μετά εγκατέλειπαν τους γκιαούρηδες στο έλεος των οθωμανών.

Από τους ηγέτες της εταιρείας ο Εμμανουήλ Ξάνθος από την Πάτμο, μέλος της “Εταιρείας Ελευθέρων Τεκτόνων, θα φύγει πικραμένος για το Βουκουρέστι, όταν η Επανάσταση πνέει τα λοίσθια. Θα επιστρέψει το 1837,  πάμφτωχος όταν έμαθε ότι ο ένας άλλος «Φιλικός», ο  Αναγνωστόπουλος, τον κατηγόρησε ότι έκλεψε τα χρήματα της “εθνικής κάσας”. Για να αποδείξει την αθωότητα του με τα “Απομνημονεύματα της Εταιρείας”  και θα πάρει τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος. Ζούσε σε μια τρώγλη στην οδό Νικοδήμου 27, ώσπου το 1852 τον βρήκαν νεκρό κάτω από την σκάλα του κοινοβουλίου. Ήταν πια 74 χρονών. Είπαν ότι γλίστρησε και τον κηδεύσανε με τιμές στρατηγού.
Ο Νικόλαος Κουμπάρος, που εμπορευόταν σκούφους- από την Άρτα πέθανε πριν την Επανάσταση. Ο πιο νέος ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, γιος του γουνέμπορου Νικηφόρου Τεκελή από τον Τύρναβο που είχε παντρευτεί μια πλούσια νύφη στα Γιάννενα ήταν ένας πανέμορφος νεαρός, που λέγεται ότι βιάστηκε από τον γιο του Αλή Πασά. Θα βρεθεί στο Παρίσι για σπουδές στην Ιατρική όπου θα συνδεθεί με την μυστική οργάνωση, το “Ελληνόγλωσσο Σχολείο”. Στο Δραγατσάνι, είναι υπασπιστής του Υψηλάντη και τραυματίζεται. Το 1827 είναι υπάλληλος του Γενικού Φροντιστηρίου του Κράτους. Θα φύγει – κι αυτός πικραμένος- το 1832 από την Ελλάδα για να πεθάνει στη Μόσχα, το 1851.

Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ συνδέται με τη δολοφονία του τέταρτου από την ηγετική ομάδα της Φιλικής Εταιρείας. Ο Νικόλαος Γαλάτης πυροβολήθηκε πισώπλατα  στην  Ερμιόνη το 1919 από τον Τσακάλωφ. Μόλις είχε συναντήσει τον Καποδίστρια στην Οδησσό Ο έμπιστος, «υπουργός» του Τσάρου πέταξε έξω τον Γαλάτη και του συνέστησε να πει σ΄αυτούς που τον έστειλαν να μάθουν να ζουν με τις κυβερνήσεις του “έως ότου η θεία πρόνοια ευνοήσει άλλως”.

– Δια να σκέπτεται, κανείς, κύριε, περί τοιούτου σχεδίου, πρέπει να είναι τρελλός. Δια να τολμήσει δε να μου μιλήσει περί τούτου, εις τον οίκον τούτον, όπου έχω την τιμήν να υπηρετώ, ένα μέγα και κραταιόν αυτοκράτορα, πρέπει να είναι νέος, όστις μόλις εξήλθεν από τους βράχους της Ιθάκης ή ο οποίος παρεσύρθη δεν ηξεύρω υπό ποίων τυφλών παθών.

Κανείς δεν ξέρει γιατί δολοφονήθηκε ο Γαλάτης από την Ιθάκη και μαζί μ΄αυτόν ο υπηρέτης του. Μια επιστολή που αποκαλύφτηκε όταν δημοσιεύτηκαν τα “Αρχεία” της εταιρείας δίνει μία άλλη εκδοχή για την ιστορία της.  Ένας άλλος «Φιλικός», ο πάμπλουτος Σέκερης γράφει στον Ξάνθο  ότι “με επήρατε εις τον λαιμό σας” και “καθώς φέρεσθε θα αφήσω την φαμίλιαν εις τους πέντε δρόμους” . Ζητά να του επιστρέψουν τα χρήματα (31.000 γρόσια). Οι “ Φιλικοί “δεν ήσαν άμοιροι επιτηδειότητος” θα γράψει ο ιστορικός Παπαρηγόπουλος. Ο “Φάκελος Γαλάτη” θα παραμείνει κλειστός, αλλά πολλοί ακόμα που έχουν σχέση μαζί της θα έχουν άσχημο τέλος.
Ο Πατριάρχης  αφόρισε τον Υψηλάντη αμέσως, αλλά δεν κατάφερε να σώσει το τομάρι του. Θα τον κρεμάσει ο Σουλτάνος στην μεσαία πύλη του Πατριαρχείου. Μετά από τρεις μέρες θα δώσει το πτώμα στον όχλο να το περιφέρουν στην Πόλη και να το πετάξουν σα σακί, στον Κεράτιο Κόλπο.  Πιθανόν η επανάσταση αυτή να είχε τελειώσει πριν ξεκινήσει.  Παρόλα αυτά ο υποστράτηγος του ρωσικού στρατού, Αλέξανδρος Υψηλάντης, παίρνει άδεια, διαμηνύει στην φίλη του την τσαρίνα, ότι πάει για “λουτροθεραπεία στην Ευρώπη” και στέλνει μια επιστολή στον ρώσο πρέσβυ στην Πόλη, “να είναι άγρυπνος”. Η Επανάσταση αρχίζει.

– Μπράβο, νεαρέ! Έτσι πρέπει! Φέρεται ότι είπε ο Τσάρος, χοροπηδώντας από τη χαρά του.

Μια ώρα μετά είδε τον Μέτερνιχ και έγραψε δια χειρός Καποδίστρια μια επιστολή για να τον αποκηρύξει:

– Ο Αυτοκράτωρ ουδεμίαν, ούτε εμμέσως παρέξι υμίν συνδρομήν. Διότι, επαναλαμβάνομεν λέγοντες, ήθελεν είσθαι ανάξιον αυτού του υποσκάπτειν τα θεμέλια της τουρκικής αυτοκρατορίας, δια επονειδίστου και εγκληματικής ενεργείας μυστικής εταιρείας. 

 Ο Πρίγκηπας δεν είναι πια παρά μόνο ένας τυχοδιώκτης.  Οι «Ιερολοχίτες» σφαγιάσθηκαν μακρυά από την πατρίδα τους, κυνηγώντας το όραμα του γιου του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, μάλλον για μια ιδιωτική πατρίδα. Η Εταιρεία χρεωκόπησε κι ο Γιωργάκης Ολύμπιος ζώνεται με μπαρούτι στη Μονή του Σέχου για να ανατιναχτεί ζωντανός.

“Οι Μοσχοβίτες Μεγιστάνες» γράφει στη διαθήκη του- « θέλουν νεκρό το άνθος της Ελλάδας, προτού έρθει η βοήθεια τους για να κατακτήσουν μόνο αμόρφωτες μάζες»,

Η δεύτερη εστία της μέσα στην Κωνσταντινούπολη δεν άναψε ποτέ αλλά στην Καλαμάτα στις 17 Μαρτίου 1921, ο τελευταίος μπέης της περιοχής Μαυρομιχάλης, με 5.000 μανιάτες κήρυξε την Επανάσταση και δημιούργησε την Μεσηνιακή Γερουσία. Δέκα χρόνια μετά θα βρεθεί φυλακισμένος στην Ακροναυπλία από την Καποδίστρια, που είναι πλέον κυβερνήτης του νέου κράτους. Ο Πετρόμπεης θα αποφυλακισθεί και θα γίνει επί Όθωνα γερουσιαστής και –τιμητικά- αντιστράτηγος.   Αν και η Επανάσταση στις παραδουνάβιες περιοχές τελείωσε, οι έλληνες απελευθερώνουν τον Μοριά χάρη στο ταλέντο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, παλιού κουρσάρου, «Κλέφτη» και ταγματάρχη του αγγλικού στρατού.

Ο «Γέρος του Μοριά» είναι αγράμματος, αλλά έχει συνείδηση και μνήμη ελληνική.  «Πρώτα η Πίστη και μετά η Πατρίδα» λέει, αλλά διαχωρίζει την θρησκεία από το Πατριαρχείο.

– «Ο “Βιτσερές κάνει ό,τι του λέει ο Σουλτάνος”.

Το φθινόπωρο του 1823 στη Σιλίμνα της Τριπολιτσάς, μαζί με τους γιούς του, τον Ανδρούτσο και τον Δημήτριο  Υψηλάντη θα βρεθεί πάλι  μπροστά στην εικόνα του Χριστού να δίνει όρκο. Θα αγωνισθούν «μέχρις θανάτου, όλοι ενωμένοι», αλλά αυτή τη φορά ο εχθρός δεν είναι η Τουρκιά αλλά η «πανούκλα» φαναριωτών και καλαμαράδων.

-” Mην καθίσεις πρόεδρος, ότι έρχομαι και σε διώχνω με τα λεμόνια, με τη βελάδα όπου ήρθες” λέει στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στην εθνοσυνέλευση».

Στις 13 Νοεμβρίου 1824 κάποιοι περιμένουν τον χιλίαρχο και φρούραρχο Ναυπλίου Πάνο Κολοκοτρώνη σε ενέδρα θανάτου, έξω από την Τριπολιτσά. Οι δολοφόνοι τον έγδυσαν, τον λαφυραγώγησαν κι του έκοψαν το κεφάλι.

Οι Γκούρας, Μακρυγιάννης,  Τζαβέλας και Καραϊσκάκης εισβάλλουν στην Αχαϊα και την λεηλατούν με ανελέητες σφαγές, βιασμούς, εμπρησμούς και βασανιστήρια. Τον Παλαιών Πατρών Γερμανό τον σέρνουνε πεζό. Ένας στρατιώτης ανεμίζει ένα φουστάνι και φωνάζει «πωλήται το φουστάνι της Ζαΐμενας». Τον Απρίλιο του 1825 ο Κολοκοτρώνης βρίσκεται φυλακισμένος στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στην Ύδρα ενώ ο Κιουταχής πολιορκεί το Μεσολόγγι και ο Ιμπραήμ έχει καταλάβει την Πελοπόννησο.

Ο Γιάννης Γκούρας, τσοπανόπουλο, ξανθός με πλούσια μαλλιά και εκφραστικά ωραία μάτια, ανήκε στο στρατό του Ανδρούτσου. Στην αρχή έσερνε το σκύλο του καπετάνιου, ώσπου έγινε υπαρχηγός του και διορίστηκε από τον ίδιο Φρούραρχος των Αθηνών. Τον Απρίλιο του 1825 σέρνει τον πρώην αρχηγό του, δεμένο, από το Μοναστήρι της Βελιδούς, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, όπου παραδόθηκε, ως την Ακρόπολη. Σε όλη τη διαδρομή τον φτύνουν, τον σκαμπιλίζουν και τον διαπομπεύουν. Ύστερα από βασανιστήρια δυο μηνών, τον έχουν ευνουχίσει και τον πετάνε στα βράχια του Ιερού Βράχου από τον Ναό της Απτέρου Νίκης για να πουν ότι σκοτώθηκε καθώς επιχείρησε να αποδράσει.

(Συνεχίζεται)

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λιβάνη