Του Βασίλη Φιλιππάτου
Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα έχει εναποθέσει τις ελπίδες της στη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης», σαν τις θρησκευάμενες γυναίκες που γονατιστές ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια της Παναγιάς της Τήνου με το τάμα στο χέρι. Θεωρεί ότι με τη συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα της «αγίας» Ευρωπαϊκής Τράπεζας θα μπορέσει επιτέλους να «ανοίξει» τις τράπεζες ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες της στραγγισμένης επιχειρηματικότητας και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών.
Τι είναι όμως αυτή η «ποσοτική χαλάρωση». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα δημιουργίας επιπλέον χρήματος από την ΕΚΤ. Το χρήμα αυτό δημιουργείται με την αγορά ομολόγων και γενικά πιστωτικών τίτλων από την ΕΚΤ. Το πρόγραμμα αγοράς πιστωτικών τίτλων (APP) περιλαμβάνει όλα τα προγράμματα αγοράς, στα οποία αγοράζονται τίτλοι του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα για την αντιμετώπιση υποτίθεται των κινδύνων μιας πολύ παρατεταμένης περιόδου χαμηλού πληθωρισμού.
Με τον τρόπο αυτό η ΕΚΤ χρησιμοποιεί την αύξηση του ενεργητικού της για να δημιουργήσει πρόσθετο χρήμα για τις τράπεζες, αλλά και για τις πολυεθνικές. Με το πρόγραμμα αγοράς εταιρικού τομέα (CSPP) η ΕΚΤ αγοράζει πιστωτικούς τίτλους από τη VW, τη Deutsche Telekom και άλλες – κυρίως Γερμανικές – πολυεθνικές, προκειμένου να τις στηρίξει έναντι του του ανταγωνισμού. Δηλαδή, ένας… Σοβιετικού τύπου προστατευτικός καπιταλισμός!
Έτσι το αποτέλεσμα της «ποσοτικής χαλάρωσης» στο ενεργητικό της ΕΚΤ ως % του ΑΕΠ ήταν να εκτοξευθεί το 2016 φτάνοντας να αντιστοιχεί στο 34,1% του ΑΕΠ. Δηλαδή πέτυχε πάνω από το 1/3 του ΑΕΠ της Ευρωζώνης να χρηματοδοτείται απευθείας από την ΕΚΤ
Φυσικά προκειμένου να μην καταρρεύσει το σύστημα της Ευρωζώνης θα πρέπει να μετασχηματιστεί το πλεονάζον ενεργητικό της ΕΚΤ σε νέο χρέος για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τα κράτη. Κι όλα αυτά προς το συμφέρον των τραπεζών, αλλά και των χρηματαγορών.
Ωστόσο ο μύθος που συνοδεύει την «ποσοτική χαλάρωση», είναι σίγουρο ότι θα επαναλαμβάνεται ως περίπου «εθνικός στόχος» από όλους τους εντεταλμένους κυβερνητικούς, νεοφιλελεύθερους και αριστεροπροοδευτικούς «χειραγωγούς» έτσι ώστε ο αποκαμωμένος κυρίως μικρομεσαίος επιχειρηματίας να νομίζει ότι θα βρεθεί «λύση» στα προβλήματα της επιχείρησής του και της οικονομίας της χώρας.
Με απλά λόγια, η «ποσοτική χαλάρωση» στηρίζεται στο εξής «μαγικό τρικ»: Η κεντρική τράπεζα δημιουργεί χρήμα για τις τράπεζες μέσω της αγοράς ομολόγων από αυτές, με σκοπό να ενισχυθεί – υποτίθεται – το διαθέσιμο χρήμα στις τράπεζες κι αυτές με τη σειρά τους να αυξήσουν το δανεισμό.
Το ερώτημα βέβαια πού προκύπτει είναι γιατί οι τράπεζες να διαθέσουν το πρόσθετο αυτό χρήμα σε δανεισμό όταν οι επισφάλειες και τα κόκκινα δάνεια αυξάνουν ραγδαία. Γιατί δηλαδή να δανείσουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά όταν με την «ποσοτική χαλάρωση» η αγορά ομολόγων κι άλλων πιστωτικών τίτλων γίνεται πιο ελκυστική γι’ αυτές.
Και φυσικά πώς είναι δυνατόν να έχουμε αύξηση της… κατανάλωσης, της απασχόλησης και των επενδύσεων, όταν ο τρέχον δανεισμός από τις τράπεζες πηγαίνει, σε ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος του, στην εξυπηρέτηση παλιότερου χρέους. Δηλαδή σε μια οικονομία που πνίγεται στο χρέος, η λύση είναι… περισσότερο χρέος!
Με απλά λόγια, η «ποσοτική χαλάρωση» στηρίζεται στο εξής «μαγικό τρικ»: Η κεντρική τράπεζα δημιουργεί χρήμα για τις τράπεζες μέσω της αγοράς ομολόγων από αυτές, με σκοπό να ενισχυθεί – υποτίθεται – το διαθέσιμο χρήμα στις τράπεζες κι αυτές με τη σειρά τους να αυξήσουν το δανεισμό.
Είναι σαν τις πρώην καλλίγραμμες ώριμες και μόνες κυρίες που, λόγω καλοκαιριού, τις προτείνουν να ρίξουν τα λίγα παραπανίσια τους κιλά με ολιγοήμερη αυστηρή δίαιτα. Αυτές όμως ξέρουν καλά, ότι η… ποσοτική χαλάρωση θα φέρει την αύξηση της… κυτταρίτιδας που η έκθεσή της στην παραλία μπορεί μεν να προσελκύσει μεσαίους «αγοραστές» του κάλους τους, δεν θα κάνει όμως γρηγορότερες… αποσβέσεις των χρόνων τους, με στόχο το μεγάλο κέρδος της γρήγορης αποκατάστασης…
