Του Διογένη Λόππα
Ανάμεσα στους άλλους μεγάλους θησαυρούς της εκπληκτικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης (της σύγχρονης ευρωπαϊκής εκδοχής της), βρίσκεται και ο Τουρμπές (μαυσωλείο και όχι μόνο) του Μουσά Μπαμπά, ενός μπεκτασή δερβίση (μοναχού) που έχει αγιοποιηθεί. Το μοναστικό αυτό τάγμα (ιδεολογικά πλησιέστερο στους Σιίτες μουσουλμάνους) έχει τη δική του μοναδική ιστορία, ενώ οι μυστικιστικές τελετές του που κρατούνται επτασφράγιστες, ανάγονται πίσω στα ελευσίνια μυστήρια και συνδέονται δια μέσου των αιώνων τόσο με τους Γνωστικούς όσο και με τους ελευθεροτέκτονες.
Όταν επισκέφθηκα το μνημείο και έχοντας μελετήσει την ιστορία του, έμεινα έκπληκτος όταν διαπίστωσα, ότι όχι μόνο είναι κλειστό και περιφραγμένο με συρματόπλεγμα, αλλά δεν υπάρχει ούτε καν μια ενημερωτική πινακίδα. Και απόρησα ακόμα περισσότερο καθώς ήξερα ότι πρόσφατα έχει αναστηλωθεί από την αρχαιολογική υπηρεσία, δηλαδή δεν υπήρξε ακριβώς θύμα μισαλλοδοξίας ή εγκατάλειψης αφού το κράτος διέθεσε κονδύλια (και καλά έκανε για έναν τέτοιον αρχαιολογικό θησαυρό). Άβυσσος, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι επί δημαρχίας του κ. Μπουτάρη, η πόλη αποστασιοποιήθηκε αρκετά από το τρίπτυχο μΠΑΟΚ – Άνθιμος – Βουκεφάλας και ανέδειξε αρκετές από τις σαγηνευτικές πτυχές της ιστορίας της.
Προσπαθώντας να λύσω τις απορίες μου, απευθύνθηκα σε έναν σύγχρονο μπεκτασή Μπαμπά, που συνάντησα στην Αλβανία. Μου εξήγησε κάποιες περίπλοκες νομικές διελκυστίνδες ανάμεσα στην Αλβανική και την Ελληνική κυβέρνηση (τα παγκόσμια headquarters του τάγματος των Μπεκτασήδων φιλοξενούνται στα Τίρανα). Όταν τον ρώτησα γιατί η Αλβανική κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε με το θέμα, μου απάντησε αφοπλιστικά ότι ”αυτοί είναι άθεοι και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι πόσα θα βάλουν στην τσέπη τους”.
Έκανα αυτή την εισαγωγή για να υποστηρίξω ότι η υφαρπαγή των μειονοτικών περιουσιών της Χειμάρρας, δεν είναι ένα 
εθνικιστικό καπρίτσιο της συμμορίας που διαφεντεύει τη γειτονική χώρα. Όχι ότι ο κ. Ράμα δεν έχει επανειλημμένα αποδείξει πόσο εθνικιστής είναι, κάθε άλλο. Απλά, ακόμα και ο εθνικισμός δεν είναι αρκετά ισχυρό κίνητρο μπροστά στη απληστία αυτών των ανθρώπων για χρήμα. Θέλω να πω ότι το κίνητρό τους δεν είναι η περαιτέρω ταπείνωση της ελληνικής μειονότητας, αυτό θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι για αυτούς μια επιπλέον ικανοποίηση. Το κίνητρό τους είναι η δέσμευση περιοχών – φιλέτων σε όλη την επικράτεια, μέσω των οποίων θα μπορέσουν να νομιμοποιήσουν (μέσω κιτς κατασκευαστικών εκτρωμάτων) τα χρήματα που τους αποφέρουν οι εγκληματικές δραστηριότητες, στις οποίες έχουν επιδοθεί χρησιμοποιώντας όλες τις δομές που τους προσφέρει το κράτος (αν αυτή η καρικατούρα μπορεί να ονομαστεί ”κράτος”). Και οι δυστυχείς Χειμαρριώτες τυγχάνει να έχουν στην κατοχή τους πολλά τέτοια φιλέτα…
Το εθνικό θέατρο της Αλβανίας
Η κυβέρνηση Ράμα δεν ενδιαφέρεται ασφαλώς για τον Τουρμπέ του Μουσά Μπαμπά στη Θεσσαλονίκη. Θα την ενδιέφερε αν μπορούσε να τον γκρεμίσει και να κτίσει στη θέση του έναν ουρανοξύστη, πράγμα που (ακόμα) στην Ελλάδα ευτυχώς δεν είναι εφικτό. Το υπέροχο μνημείο στάθηκε τυχερό μέσα στην ατυχία του και μπορεί να στέκει εκεί έρημο και λησμονημένο, μπορεί να έγινε κάποτε περίπτερο και καφενείο, γλίτωσε όμως τα χειρότερα. Τα χειρότερα δεν κατάφερε να γλιτώσει ένα από τα χαρακτηριστικότερα κτίρια στο κέντρο της αλβανικής πρωτεύουσας, το εθνικό θέατρο.
Όποιος έχει επισκεφτεί τα Τίρανα το έχει δει να στέκει αρμονικά, μεταφέροντας στις επόμενες γενιές ολόκληρη την ιστορία των καλλιτεχνών που ευλαβικά υπηρέτησαν τις μούσες. Πίσω από το δημαρχείο που έκτισαν οι Ιταλοί, λίγα μέτρα από την κεντρική πλατεία, μέσα στον κεντρικό πεζόδρομο, απέναντι από το ”σαχάτι” (το κεντρικό ρολόι) στο παλιό τζαμί. Γενιές ηθοποιών, χιλιάδες παραστάσεις, επαναστάσεις, εξεγέρσεις και εναλλαγές καθεστώτων και η πηγή της τέχνης, στέκει πεισματικά εκεί.
Χρειάστηκε μια ”σοσιαλιστική” κυβέρνηση, με τη στήριξη (ακόμα και σήμερα!!!) της Δύσης για να κατεδαφιστεί λίαν προσεχώς. Μαζί με έναν ανεκδιήγητο επαρχιώτη δήμαρχο που εξέδωσε την άδεια κατεδάφισης προκειμένου να αναγερθούν μερικοί ακόμα νεκροί πύργοι.
Ακόμα και αν δεν υπήρχε σύσσωμη η αντιπολίτευση να καταγγέλλει καθημερινά την ταύτιση της κυβέρνησης με το οργανωμένο έγκλημα, ακόμα και αν δεν είχαν δημοσιευθεί σειρές ολόκληρες από απομαγνητοφωνημένες τηλεφωνικές συνομιλίες που αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς αυτούς, είναι κοινό μυστικό στα Τίρανα ότι η μαφία ξεπλένει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ μέσω φαραωνικών projects που θα έκαναν τους εμίρηδες του Ντουμπάι να οδύρονται από τη ζήλια τους.
Δυστυχώς οι Έλληνες της Χειμάρρας δεν είναι οι μόνοι που υφίστανται τις βάρβαρες συνέπειες ενός φιλελευθερισμού μεταλλαγμένου ήδη σε νεοφασισμό, που έχει παραδοθεί στην ασυδοσία. Καθημερινές είναι οι εικόνες από Αλβανούς που χάνουν τα σπίτια τους μπροστά στην επέλαση των εκσκαφέων της ύβρεως. Τις περισσότερες φορές δεν προβλέπεται ούτε καν κάποια πενιχρή αποζημίωση, καθώς λόγω του κομουνιστικού παρελθόντος δεν υπάρχουν ακόμα κανονικοί τίτλοι ιδιοκτησίας, σχεδόν σε όλη την επικράτεια. Ίσως οι Έλληνες μειονοτικοί να είναι και λίγο τυχεροί, καθώς μπορούν ακόμα να ελπίζουν στη συνδρομή της ελληνικής κυβέρνησης και στην εφαρμογή των κανόνων της Ε.Ε. Οι υπόλοιποι έχουν φτάσει στο σημείο να νοσταλγούν τις περισσότερο αξιοπρεπείς εποχές υπό τον Ενβέρ Χότζα.
Συμφωνία για τις θάλασσες και όχι μόνο
Οι σχέσεις μεταξύ των κρατών στα Βαλκάνια υπήρξαν πάντοτε προβληματικές. Από τον κανόνα δεν στάθηκε δυνατόν να εξαιρεθούν οι Ελληνοαλβανικές σχέσεις. Έγιναν πάρα πολλές προσπάθειες, κυρίως από την Ελληνική πλευρά, με τους εκάστοτε υπουργούς εξωτερικών να προσκρούουν σε τοίχο. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η συμφωνία της κας Μπακογιάννη (για τις θάλασσες). Η ικανή και έμπειρη πολιτικός ήταν η πρώτη που κατάφερε να ολοκληρώσει μια διαπραγμάτευση πλην όμως προσέκρουσε στην παροιμιώδη αναξιοπιστία της κυβέρνησης Ράμα. Εν ολίγοις χρησιμοποιήθηκε προσχηματικά το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας για να ακυρωθεί μια ήδη υπογεγραμμένη διεθνής συνθήκη!
Ο κ. Κοτζιάς έφτασε και αυτός πολύ κοντά σε μια συμφωνία χρησιμοποιώντας κυρίως το χαρτί της έναρξης των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. προσπαθώντας να κερδίσει παραχωρήσεις. Δεν θα μάθουμε ποτέ την κατάληξη, καθώς ο ικανότατος Αλβανός υπουργός εξωτερικών κ. Bushati, που χειρίστηκε την υπόθεση από αλβανικής πλευράς, απεπέμφθη (με άκομψο τρόπο) σε μια διαφωνία του με τον πρωθυπουργό του για το καυτό ζήτημα του Κοσόβου, όπου -σωστότατα- διαφώνησε κάθετα στο ενδεχόμενο αλλαγής συνόρων. (Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται σήμερα η Ευρώπη είναι μια -έστω και συμφωνημένη- αλλαγή συνόρων στα Βαλκάνια. Με αυτά τα πράγματα δεν παίζεις).
Η επιτυχία του πολυμήχανου κ. Κοτζιά ήταν να διαχωρίσει τη συμφωνία που ετοίμαζε (μια συνολική διευθέτηση των διαφορών με ταυτόχρονη άρση του εμπολέμου) από το ζήτημα των Τσάμηδων, πράγμα που τη δεδομένη στιγμή πράγματι αποτελεί παραχώρηση της Αλβανικής πλευράς, όχι ως προς την ουσία βέβαια του ζητήματος αλλά ως προς την επικοινωνιακή του διαχείριση. Αρκεί να σκεφτείτε ότι σύσσωμη η Αλβανική κοινωνία τιμά μια φορά το χρόνο την ”γενοκτονία των Ελλήνων επί των Τσάμηδων” σε ζωντανή μετάδοση. Πριν ακόμα διαρρεύσουν πρόνοιες της συνθήκης, είχε ήδη χαρακτηριστεί προδοτική από την πλειοψηφία των δημοσιολογούντων της Αλβανίας. Ενώ η προηγούμενη συμφωνία αφορούσε την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, η συμφωνία Κοτζιά θέλησε να επιτύχει μια συνολική διευθέτηση χρόνιων και περίπλοκων προβλημάτων. Αναμφίβολα αισιόδοξη προοπτική!
Είναι προφανές ότι το νήμα θα πιαστεί πάλι από εκεί, όταν η Αλβανική πλευρά θα νοιώσει ξανά την πίεση να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις, κάτι που δεν προβλέπεται να γίνει με τον τωρινό υπηρεσιακό υπουργό εξωτερικών, κ. Cakaj. Ο κύριος αυτός, γέννημα θρέμμα Κοσοβάρος, είναι τόσο ανεπαρκής, ώστε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας αρνήθηκε να τον ορκίσει και έτσι λειτουργεί ως υπηρεσιακός. Πολλοί πιστεύουν ότι η επιθυμία του κ. Ράμα με την βλακώδη αυτή επιλογή ήταν απλά να εκνευρίσει τους Σέρβους ή -μέσα στο λαβυρινθώδες μυαλό του- να τονίσει στους Ευρωπαίους συνομιλητές του την ταύτιση Αλβανίας – Κοσόβου και στους εθνικιστές ψηφοφόρους του, την ιδέα μιας μεγάλης Αλβανίας.
Αν τελικά η νέα ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να επιδιώξει εκ νέου μια διαπραγμάτευση, θα χρειαστεί καταρχήν πολύ μεγάλη υπομονή. Η συγκυρία δε μοιάζει καθόλου κατάλληλη, καθώς η γειτονική χώρα θα γινόταν ευκολότερα τουρκική επαρχία, παρά υποψήφιο μέλος της Ε.Ε. την παρούσα στιγμή και με τη συγκεκριμένη ηγεσία. Αυτό που πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να κατανοήσει σε βάθος είναι ότι το ζήτημα της Χειμάρρας δεν είναι διμερές ζήτημα, αλλά αντανακλά μια συνολική, αδιανόητη και χυδαία πολιτική της κυβέρνησης Ράμα που εκπορεύεται κυρίως από κίνητρα πλουτισμού και αφορά την Ε.Ε. συνολικά.
Καθήκον, όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά όλων των πολιτισμένων ανθρώπων της δύσης, κυβερνήσεων, θεσμών και οργανώσεων είναι να σταθούν στο πλευρό των απλών Αλβανών και να πιέσουν με κάθε τρόπο την Αλβανική κυβέρνηση σε υποχωρήσεις. Η υπόθεση του θεάτρου θα είναι μια καταπληκτική αρχή. Υπάρχει το κίνητρο της διατήρησης ενός ιστορικού κτιρίου και η ευρωπαϊκή παρέμβαση θα δώσει πάλι ελπίδα στον απλό κόσμο που διαδηλώνει καθημερινά. Αν πέσει το θέατρο, θα πέσει και η Χειμάρρα.
Μέχρι σήμερα οι ελληνικές κυβερνήσεις προσπαθούσαν είτε να κατοχυρώσουν δικαιώματα της μειονότητας, είτε να πιέζουν τους Αλβανούς παίζοντας το χαρτί των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Ασφαλώς ως τακτική υπήρξε αρκετά αποτελεσματική. Τους τελευταίους μήνες όμως το ζήτημα έχει ανέβει επίπεδο δυσκολίας: Αφενός η κυβέρνηση Ράμα έχει βάλει στο μάτι κάθε σπιθαμή γης που έχει αξία προκειμένου να ξεπλύνει τα μετρητά της μαφίας και αφετέρου η ευρωπαϊκή προοπτική δε δείχνει να την συναρπάζει όσο στο παρελθόν. Η ταπεινή μου γνώμη είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να συνεργαστεί με άλλες πρόθυμες (και ήδη υποψιασμένες) κυβερνήσεις, όπως για παράδειγμα η Ολλανδική, ώστε να ξεκινήσει μια ολική αποδόμηση του καθεστώτος Ράμα. Μόνο τότε θα γίνει εφικτή η ολοκλήρωση της σοβαρής προετοιμασίας των κ.κ. Κοτζιά – Bushati.
Αλβανικός νεοφασισμός στην εξουσία
Άλλωστε δεν είναι καθόλου μακριά η ώρα που η δύση θα αναγκαστεί να παραδεχθεί αυτό που όλοι όσοι ασχολούμαστε με τα δυτικά Βαλκάνια γνωρίζουμε πολύ καλά τους τελευταίους μήνες: Η Αλβανία έχει πάψει από καιρό να μοιάζει με ένα κανονικό κράτος και απέχει παρασάγγας από το να αποκαλείται πια δημοκρατία. Και αυτό γιατί στη χώρα αυτή, εκτός από την κάλυψη που παρέχει η κυβέρνηση στη μαφία σε βαθμό ταύτισης, δεν υπάρχουν πια τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν μια δημοκρατία, όπως εκλογές, δικαιοσύνη, ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, ανεξάρτητες αρχές, αντιπολίτευση, ανεξάρτητη αστυνομία, ανεξάρτητα media, ελευθερία έκφρασης, ανεξάρτητη δημοσιογραφία, αντιμονοπωλιακές πρόνοιες, εργασιακά δικαιώματα, συνδικάτα, δωρεάν παιδεία, σύστημα δημόσιας υγείας, συντάξεις και ένας ολόκληρος κατάλογος μικρότερων και μεγαλύτερων παραλείψεων, που θα προσπαθήσω να αναλύσω μελλοντικά.
Κατά την παραμονή μου στα Τίρανα, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω παλιές αλβανικές ταινίες που εξιστορούσαν την κοινωνική κατάσταση στη χώρα την περίοδο της Ιταλικής (φασιστικής) κατοχής. Οι ομοιότητες με το σήμερα είναι παραπάνω από εντυπωσιακές. Οι συνθήκες εκείνες έφεραν στην εξουσία τους παρτιζάνους του Ενβέρ. Ας αναλογιστούμε σήμερα τι θέλουμε να μας ξημερώσει ο νεοφασισμός που έχει καταπλακώσει τη χώρα. Και πρώτοι από όλους να αναλογιστούμε εμείς που, ως Ελληνικό κράτος, έχουμε επιπλέον χρέος να εξασφαλίσουμε και τα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών της μειονότητας.
