Toυ Μελέτη Ρεντούμη
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα και συνέπειες της οικονομικής κρίσης για την χώρα μας δεν είναι άλλο από το εντεινόμενο κύμα μετανάστευσης των Ελλήνων με ταυτόχρονη διαρροή εγκεφάλων (brain drain), που σημαίνει απώλεια έμψυχου δυναμικού, ικανού να δημιουργήσει συνθήκες ανάπτυξης στην χώρα μας.
Δυστυχώς όμως, ήδη από την αρχή εμφάνισης της κρίσης και πριν καλά νιώσουμε στην Ελλάδα τις συνέπειες, το φαινόμενο της φυγής συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.
Πιο συγκεκριμένα, από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν φύγει σχεδόν μισό εκατ. Έλληνες όλως των ηλικιών και μορφωτικών επιπέδων είτε για χώρες της ΕΕ είτε για τρίτες χώρες.
Παρά την πρόσκαιρη σταθεροποίηση της οικονομίας από το 2012 και μετά με την εφαρμογή της δημοσιονομικής προσαρμογής, οι μετανάστες προς το εξωτερικό το 2013 ξεπερνούσαν τους 100.000, ενώ από το 2015 και μετά με την αλλαγή διακυβέρνησης το φαινόμενο εντάθηκε κυρίως στις παραγωγικές ηλικίες 18-44 με την πλειονότητα αυτών των ανθρώπων να διαθέτουν πτυχίο, μεταπτυχιακό και διδακτορικό ακόμη.
Η μετανάστευση αυτή των Ελλήνων παρά και την δύσκολη συγκυρία σε αρκετές χώρες του εξωτερικού, δεν φαίνεται να μετριάζεται παρά κάποιες περιπτώσεις επαναπατρισμού για οικογενειακούς κυρίως λόγους, καθώς το επαγγελματικό κίνητρο δεν υπάρχει με την ανεργία στην Ελλάδα να παγιώνεται άνω του 25% χωρίς ελπίδα μεσοπρόθεσμης μείωσης, ιδίως για τις νέες ηλικίες, με ταυτόχρονη μείωση του ονομαστικού μισθού, σε επίπεδα ανειδίκευτου εργάτη σε σχέση με πολλές χώρες της ΕΕ.
Για να κατανοήσουμε την ιστορικότητα του φαινομένου, μπορούμε να πούμε ότι τα τελευταία εκατό χρόνια, η χώρα έχει γνωρίσει δύο παρόμοιες φάσεις μετανάστευσης με την τωρινή ν’αποτελεί την τρίτη φάση. Τα χαρακτηριστικά και των τριών φάσεων σύμφωνα με μελέτη της ΤτΕ είναι τ’ακόλουθα:
1.Έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια, που φτάνει περίπου τα δέκα χρόνια.
2. Υπάρχει αυξημένη ένταση ως προς την ροή των μεταναστών.
3. Παρατηρείται υστέρηση στην έναρξη του φαινομένου σε σχέση με τον χρόνο καταγραφής της υψηλής ανεργίας, κυρίως στις νέες παραγωγικές ηλικίες.
Και τα 3 παραπάνω χαρακτηριστικά, φανερώνουν τεράστιες δυσκολίες επαναπατρισμού μακροπρόθεσμα καθώς το εσωτερικό έλλειμμα εμπιστοσύνης με την κρίση που περνά το πολιτικό σύστημα δημιουργούν συνθήκες αβεβαιότητας για όλες σχεδόν τις ηλικίες με σοβαρά προβλήματα διαβίωσης και αποφάσεις που πρέπει να παρθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς να υπάρχει χρόνος να εξεταστεί οποιοδήποτε κυβερνητικό σχέδιο γι’ανάπτυξη και σταθερότητα.
Η ειδοποιός διαφορά της τωρινής μετανάστευσης από τις προηγούμενες δεκαετίες, κυρίως με την δεκαετία του ’60-’70 είναι ότι τότε πάνω από το 50% των μεταναστών δήλωναν χειρωνάκτες και σχεδόν ανειδίκευτοι σε αντίθεση με την σημερινή εποχή, που διακρίνονται από υψηλή εξειδίκευση, πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες, πτυχία, γλώσσες καθώς και διάθεση αναζήτησης νέων επιχειρηματικών ευκαιριών στο εξωτερικό μέσα από ένα σταθερό δημοσιονομικό περιβάλλον.
Αν θέλει πραγματικά η χώρα μας να εξέλθει της κρίσης, τότε πρέπει πρωτίστως να κερδίσει αυτούς τους ανθρώπους και να τους πείσει να γυρίσουν πίσω καθώς στερείται πολύτιμου ανθρωπίνου κεφαλαίου που μπορεί να οδηγήσει τόσο σε αυξημένο κοινωνικό κεφάλαιο, όσο και σε σταδιακή αύξηση του ΑΕΠ μέσω της έρευνας και της τεχνολογίας.
Η κυβέρνηση θα μπορούσε με 3 κινήσεις χωρίς να ξεφύγει από τους δημοσιονομικούς της στόχους να κάνει ξανά πιο ελκυστική τη χώρα στους νέους που μετανάστευσαν ως ακολούθως:
- Να ενισχύσει τα ερευνητικά κέντρα της χώρας, ώστε μέσα από την διοικητική τους αυτονομία, να συνεργαστούν με αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού, με κοινές χρηματοδοτήσεις μεγάλων τεχνολογικών έργων μέσα από το ΕΣΠΑ, ώστε Έλληνες επιστήμονες να έρθουν κοντά στην ελληνική ερευνητική κοινότητα αναζητώντας ευκαιρίες και στην Ελλάδα.
- Σύνδεση των πανεπιστημίων με την παραγωγική διαδικασία και τις επιχειρήσεις, ώστε μεγάλες πολυεθνικές, ν’αναθέτουν είτε μέρους της παραγωγής είτε τον έλεγχο τελικών προϊόντων και υπηρεσιών στα τριτοβάθμια ιδρύματα ώστε να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας τόσο στα πανεπιστήμια όσο και στις επιχειρήσεις.
- Ειδικό καθεστώς φορολογίας, για την έναρξη καινοτόμων επιχειρήσεων, για τα πρώτα 5 χρόνια λειτουργίας με σημαντική επιστροφή φόρου αναλόγως της αύξησης του τζίρου της νέας επιχείρησης, με αδειοδότηση τύπου one stop shop, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ταχείας προσαρμογής στην αγορά αλλά και αύξησης της απασχόλησης.
Είναι σίγουρο, ότι ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος για την εφαρμογή όλων των παραπάνω προτάσεων, αλλά μόνο με σαφή ορίζοντα και στρατηγική με στόχο τόσο τον επαναπατρισμό των νέων όσο και την ανακοπή της τάσης φυγής, μπορεί η χώρα μας να ελπίζει σ’ένα καλύτερο αύριο.
Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός.
