Oι φυλές του Νο 6 και η επόμενη ημέρα

Toυ Δρ Γ. Αδ. Σταυρουλάκη

Φυσική Άσκηση στα χρόνια του COVID-19

«Βεβαίωση μετακίνησης νούμερο 6: Σύντομη μετακίνηση κοντά στην κατοικία μου για σωματική άσκηση….». Με αυτό το διαβατήριο για τον έξω κόσμο, και δεδομένη την έλλειψη διαθεσιμότητας οργανωμένων αθλητικών χώρων, η συγκυρία έφερε ως συναθλούμενους άτομα με σημαντικές διαφορές στην ηλικία,  το αθλητικό ιστορικό, τις προσδοκίες από την ενασχόληση με την άσκηση, ακόμα και την αθλητική περιβολή.

 Οι ευνοϊκές επιδράσεις της άσκησης σε όλα πρακτικά τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού είναι απόλυτα τεκμηριωμένες και ευρύτερα γνωστές. Σύμφωνα με τις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες, όλοι οι ενήλικοι θα πρέπει να διαθέτουν 150 λεπτά μέτριας έντασης φυσικής δραστηριότητας (ζωηρό βάδισμα, ποδηλασία χωρίς κλίση κλπ), ή 75 λεπτά αντίστοιχης έντονης εβδομαδιαίως (κολύμβηση, γρήγορο τζόγκινγκ κλπ).

 Δυστυχώς,  όπως έχουν δείξει μελέτες των τελευταίων ετών, μόνο ένα 20-25% του γενικού πληθυσμού παγκοσμίως φαίνεται να συμμορφώνεται με  αυτές τις κατευθύνσεις. Aνάμεσα στις δραστικές αλλαγές που επέβαλε στην καθημερινότητά μας η πανδημία, καταγράφηκε και μια διείσδυση της ενασχόλησης με την άσκηση σε ευρύτερα   στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, έστω για τις λίγες αυτές εβδομάδες. Στόχος μας σε αυτό το σημείωμα είναι να σκιαγραφηθεί το αποτύπωμα της πανδημίας σε σχέση με το αθλητικό «ισοζύγιο» σε μερικές χαρακτηριστικές υποκατηγορίες.

Αθλητές/τριες επαγγελματίες/πρωταθλητές

 Οι περισσότεροι/ες δεν είχαν την ευκαιρία να ασκήσουν το άθλημά τους στον συνήθη ρυθμό (ιδιαίτερα αυτοί των ομαδικών), όλοι όμως φρόντισαν να γυμναστούν συστηματικά για να διατηρήσουν τη φυσική τους κατάσταση. Μάλιστα, αρκετοί είχαν την ευκαιρία να ασχοληθούν με διαφορετικά είδη εκγύμνασης για τα οποία δεν είχαν μέχρι τώρα αφιερώσει τον χρόνο που θα ήθελαν σε περιόδους πρωταθλητισμού. Επιπρόσθετα,   είναι γνωστό ότι η αποφόρτιση από κάποιο σπορ, ειδικά σε αθλητές που μπορεί να έχουν φτάσει σε επίπεδα σωματικής ή/και ψυχολογικής υπερκόπωσης, μπορεί να έχει μεσο-μακροπρόθεσμα ευεργετικά αποτελέσματα στην αθλητική απόδοση. Συμπερασματικά,  ισοζύγιο ελαφρώς αρνητικό ή ουδέτερο, αλλά και με αρκετές δυνητικά ωφέλιμες πτυχές για τη συγκεκριμένη κατηγορία.

Αθλητές άνω των 35

 Master athletes, όπως έχει επικρατήσει διεθνώς τα τελευταία χρόνια, είναι ο όρος, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αθλητές ηλικίας άνω των 35 (έως off the record), οι οποίοι γυμνάζονται συχνά σε επίπεδο πρωταθλητισμού. Οι δρομείς, σημαντική μερίδα αυτού του πληθυσμού, δεν είδαν αξιόλογες μεταβολές στα χιλιόμετρα που καταγράφονται στα υψηλής τεχνολογίας φορητά «γκατζετάκια» τους, ενώ οι κολυμβητές, με τα κολυμβητήρια κλειστά και τις θάλασσες μη προσβάσιμες, βρέθηκαν σε κατάσταση «ψάρι έξω από το νερό» για αφόρητο χρονικό διάστημα. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευθεί αρκετές επιστημονικές εργασίες οι οποίες ενοχοποιούν την υπερβολική άσκηση ως πιθανό αίτιο καρδιαγγειακής επιβάρυνσης, ιδίως σε αυτήν την κατηγορία αθλητών, παρότι η μάλλον επικρατούσα τελικά άποψη αμφισβητεί οποιαδήποτε βλαπτική επίδραση ακόμα και της έντονης άσκησης.

Υπό αυτό το πρίσμα, μια έστω παροδική μείωση του ρυθμού προπόνησης και η υπενθύμιση της έννοιας του μέτρου και της ισορροπίας σώματος και πνεύματος, αποτελούν ιδέες δοκιμασμένες  και επιτυχημένες από πολύ παλιά στον τόπο μας. Εν κατακλείδι, οι master αθλητές κατάφεραν να επιβιώσουν, ή ακόμα και να  διαμορφώσουν μια εποικοδομητική περίοδο.

Άσκηση σε άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις

Η άσκηση είναι φάρμακο. Η αντίληψη αυτή αποτελεί προμετωπίδα αρκετών διεθνών, αλλά και ελληνικών δράσεων, που στοχεύουν στη διάχυση της επιστημονικά επιβεβαιωμένης πληροφορίας ότι η άσκηση μπορεί να συμβάλλει στη θεραπεία πολλών νοσημάτων. Έτσι, ακόμα και στην Ελλάδα, όπου η σωματική δραστηριότητα ως συμπληρωματική θεραπευτική μέθοδος βρίσκεται σε νηπιακό στάδιο, σε ατομικό επίπεδο αρκετοί ασθενείς απολαμβάνουν τις τεκμηριωμένα ευνοϊκές επιδράσεις της άσκησης σε μια μεγάλη σειρά από παθήσεις και σύνδρομα (αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, καρδιακή ανεπάρκεια, άνοια κλπ). Λεωφόρος bypass (θα μπορούσε να είναι και ο τίτλος αυτής της ομάδας) στην αργκό των γιατρών, αλλά και όσων έχουν κάποιο ιστορικό από το καρδιαγγειακό σύστημα αναφέρεταισε πάρκο, ή άλλη ανάλογη διαδρομή, όπου οι συνειδητοποιημένοι καρδιοπαθείς διεκπεραιώνουν την καθημερινή τους ασκησιακή ρουτίνα.

Αρκετοί γιατροί, άλλοτε δικαιολογημένα και άλλοτε όχι, επέλεξαν να περιορίσουν τις εξόδους των ασθενών υπό τον φόβο της λοίμωξης. Δεν  υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να έχουν αναλύσει αν η καλή φυσική κατάσταση που προσφέρει η συστηματική άσκηση άξιζε να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της κοινωνικής απόστασης. Αναπόφευκτα, οι θεράποντες ιατροί όφειλαν να παράσχουν οδηγίες tailored, όπως συνήθως αναφέρεται στα διεθνή ιατρικά μέσα, δηλαδή εξατομικευμένη προσέγγιση, η οποία ενσωματώνει, όχι μόνο τις κατευθυντήριες οδηγίες από τις ιατρικές και ρυθμιστικές αρχές, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης.

«Freddo espresso στο ένα χέρι, κινητό και τσιγάρα στο άλλο». Νωχελικό βάδισμα με πολλές στάσεις, αλλά σίγουρα περισσότερη γυμναστική από ό,τι τα τρία τελευταία χρόνια μαζί, αφού η άσκηση στην προκειμένη περίπτωση ήταν διαβατήριο και άλλοθι (για βόλτα) μαζί. Αρκετοί από αυτούς θα επιστρέψουν στην καθιστική ρουτίνα τους, ενώ κάποιοι ίσως αναγνωρίσουν τις χαρές της γυμναστικής και θελήσουν να εντάξουν λίγο χρόνο στην καθημερινότητά τους. Αυτός ίσως είναι ο πληθυσμός όπου η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία για μια ιδιαίτερα θετική μεταστροφή. Άλλωστε, οι επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμα και μικρές ποσότητες άσκησης, αρκετά μικρότερες από αυτές που προτείνονται από τις ισχύουσες οδηγίες, μπορεί να έχουν ευνοϊκή επίδραση στην καρδιαγγειακή θνητότητα.

Η Επόμενη Ημέρα

Από τη Δευτέρα 18 Μαΐου ξεκίνησε η επαναλειτουργία διαφόρων αθλητικών δραστηριοτήτων. Στη διαδικασία επανέναρξης πρώτο στάδιο αποτελεί ο προαγωνιστικός έλεγχος των ασκούμενων. Οι ερασιτέχνες αθλητές που είχαν υποβληθεί πρόσφατα σε εξετάσεις και οι οποίοι δεν νόσησαν και δεν είχαν επαφή με περιστατικά COVID-19, δε χρειάζεται να υποβληθούν σε επιπρόσθετο έλεγχο. Πολλά αναπάντητα ερωτήματα, ωστόσο, προκύπτουν σε σχέση με τους ιδανικούς όρους, σύμφωνα με τους οποίους  θα πρέπει να διατηρηθεί η κοινωνική απόσταση, όπως η χωρητικότητα των εγκαταστάσεων, ή ο τρόπος που θα διεξαχθούν τα αθλήματα με σωματική επαφή. Είναι ενδιαφέρον να δούμε αν μετά την εικόνα του υπεύθυνου πολίτη καθηλωμένου στον καναπέ και τις άδειες κερκίδες που θα αποτελέσουν το άχρωμο ντεκόρ των αθλητικών εκδηλώσεων, θα υπάρξουν και αυθόρμητες αλλαγές συμπεριφοράς από τους αθλητές, οι οποίες είναι δυνατό να επηρεάσουν το ίδιο το σπορ και τον τρόπο που ασκείται.

Σε ό,τι αφορά στο μέλλον και αξιοποιώντας τη δυσάρεστη συλλογική εμπειρία, θα ήταν ίσως σκόπιμο, η διατήρηση κάποιου βαθμού φυσικής δραστηριότητας να είναι στόχος, στον βαθμό που δεν δημιουργεί  προβλήματα ανεπιθύμητου συγχρωτισμού. Σε αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να εξετασθεί η οργανωμένη πρόσβαση σε ανοικτούς χώρους άθλησης και η διατήρηση δυνατότητας άθλησης σε συγκεκριμένα σπορ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο εξετάζεται άμεσα η επέκταση των ποδηλατόδρομων, ενώ η διαδικτυακή άσκηση, φαίνεται να έχει απήχηση σε σημαντική μερίδα κοινού και εκδοχές που αυξάνονται με γεωμετρικό ρυθμό.

Η άσκηση είναι φάρμακο με αποδεδειγμένες θεραπευτικές ικανότητες. Άλλωστε, είναι  πιθανό ότι στο άμεσο μέλλον,  ο αθλητισμός που συμμετέχουμε  μπορεί να είναι ευκολότερος από αυτόν που παρακολουθούμε.

*MD, PhD, FESCΚαρδιολόγοςΔιδάκτωρ EKΠΑΕιδικός   Αθλητικής Καρδιολογίας