Του Γ. Λακόπουλου
Για πολλά χρόνια ο Γεράσιμος Αρσένης υπήρξε το φυσικό υποκατάστατο του Ανδρέα Παπανδρέου στη συνείδηση του μέσου οπαδού του ΠΑΣΟΚ. Διαπρεπής οικονομολόγος, με διεθνή αναγνώριση, σοβαρός και μετρημένος μπήκε στην πολιτική αργά, μόλις μετά το 1982, χωρίς να έχει εκλεγεί ποτέ του, τίποτε ως τότε. Αλλά το 1985 που έγινε βουλευτής ήταν ήδη έτοιμος “δελφίνος”.
Αυτό κάποια στιγμή τον κατέβασε από το τρένο. Ατύχησε όταν δοκίμασε σόλο καριέρα στην πολιτική και επέστρεψε για να βρεθεί και πάλι στην αφετηρία της διαδοχής.Έχασε στο νήμα και από περίεργες συμπτώσεις. Τον Ιανουάριο του 1996 ο Σημίτης δεν θα είχε καμία τύχη στο τετ α τετ με τον Αρσένη. Αλλά τέτοιο τετ α τετ δεν υπήρξε .
Η ιστορία έγραψε “Γιώργο χάσαμε” με το οποίο διασκέδασε την ήττα του εκείνο τον Ιανουάριο. Ο νικητής έκανε ότι μπορούσε για να τον εξοντώσει και η εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ στην Α’ Αθήνας έκρινε τελικά ότι ο Αρσένης δεν της ήταν χρήσιμος στο Κοινοβούλιο.
Από τα πιο στέρεα μυαλά της γενιάς του, ο άνθρωπος που καθιέρωσε τον όρο “τσάρος” στην πλατεία Συντάγματος, διέγραψε στο ΠΑΣΟΚ τη δική του πορεία.
Σπούδαζε νομικά στην Αθηνά το 1949 όταν ο Ξεν. Ζολώτας τον παρότρυνε να ασχοληθεί με την οικονομία. Έκανε σημαντικές σπουδές, μεταπτυχιακά στο ΜΙΤ και μεγάλη καριέρα στον ΟΗΕ, ως ειδικός σε θέματα Εμπορίου και ανάπτυξης.
Συνάντησε για πρώτη φορά τον Παπανδρέου το 1961- όταν τον γνώριζαν μόνο ο Αδαμάντιος Πεπελάσης, ο Δημ. Κουλουριάνος και ο Απ. Λάζαρης-, αλλά δεν είχαν παρά μια τυπική συζήτηση για οικονομικά θέματα. Επικοινώνησαν και μερικές φορές κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, αλλά ο Γερ. Αρσένης δεν είχε σχέση με το ΠΑΚ και την πολιτική γενικώς.
Την ημέρα που ο Α.Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ βρισκόταν σε ένα συνέδριο στη Γενεύη και θα πληροφορηθεί το γεγονός μια εβδομάδα αργότερα χωρίς να του κάνει ιδιαίτερη αίσθηση. Τον Αύγουστο του 1974 βρισκόταν για διακοπές στην Ελλάδα και είχαν μια σύντομη συνάντηση στο Καστρί, χωρίς συνέχεια. Ο Α.Παπανδρέου θα τον καλέσει στο συνέδριο « Μετάβαση στο σοσιαλισμό» που οργάνωσε το 1980 στην Πάντειο και εκεί θα γνωρίσει τη μετέπειτα σύζυγό του Λούκα Κατσέλη.
“Όλα κρίνονται τις πρώτες εκατό μέρες”, θα πει στον Α. Παπανδρέου.
Τον ρωτάει αν ενδιαφέρεται να επιστρέψει στην Ελλάδα και όταν το ΠΑΣΟΚ θα πάρει την εξουσία θα τον τοποθετήσει στην Τράπεζα της Ελλάδας από όπου εν συνεχεία θα μεταπηδήσει στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, αντικαθιστώντας τον Απ. Λάζαρη και θα πάρει τις τύχες της οικονομίας στα χέρια του εν λευκώ, αναλαμβάνοντας και το υπουργείο Οικονομικών από το 1984 με αναπληρωτή τον Δημ. Τσοβόλα.
Στο ΠΑΣΟΚ τον θεωρούν θαυματοποιό που θα απογειώσει την οικονομία της Αλλαγής. Στην αρχή προβάλει ισχυρές αντιρρήσεις για τις παροχές που δίνει η κυβέρνηση με την άνοδο της στην εξουσία.
-“Ανδρέα, δεν κρατιέται έτσι η οικονομία” θα πει στον πρωθυπουργό.
-“Περίμενε να γίνουν οι δημοτικές εκλογές και θα δούμε” του απάντησε.
Σε λιγότερο από τρία χρόνια θα κριθεί απομακρυνθεί αλλά θα αποφασίσει να μείνει στην πολιτική και θα διακηρύξει ότι «ο σοσιαλισμός και το κεφάλαιο δεν μπορούν να κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι».
Συγκεντρώνει γύρω του μια ομάδα συνδικαλιστών του δημοσίου τομέα και οργανώνει την παραμονή του ΠΑΣΟΚ στη «σοσιαλιστική καθαρότητα». Ήδη όμως ο Α.Παπανδρέου έχει αποφασίσει από χρόνια να αλλάξει πολιτική,και έχει προσανατολισθεί στην ΕΟΚ, βάσει του αξιώματος «το κόστος της εξόδου είναι μεγαλύτερο από το κόστος της παραμονής».
Η πολιτική του Γερ. Αρσένη στις προβληματικές επιχειρήσεις, και η αντίθεσή του με τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Στ. Παναγόπουλο, θα τον φέρουν σε σύγκρουση με το «ντόπιο κεφάλαιο». Το πρόγραμμα κοινωνικοποιήσεων που εφάρμοσε αρχίζοντας από τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ και τον ΟΣΕ, στην πραγματικότητα επέβαλε ένα καθεστώς συνδιοίκησης με τα συνδικάτα.
Όταν επιχειρεί να επιβάλει στις δημόσιες επιχειρήσεις εργασιακή ειρήνη …με νόμο που απαγόρευε τις απεργίες στις ΔΕΚΟ, αφού για την κήρυξη τους απαιτούσε την πλειοψηφία των εργαζομένων, πράγμα πρακτικώς αδύνατο να εξασφαλισθεί, βρήκε απέναντί του τους συνδικαλιστές. Όταν ανακοινώνεται το περίφημο «άρθρο 4» του νόμου «Περί κοινωνικοποιήσεων” πρώτοι οι συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ απειλούν να μην αφήσουν τίποτε όρθιο. Ο Α. Παπανδρέου ανησυχεί. Από εκείνη τη στιγμή είχε εφευρεθεί ο «ετεροχρονισμός».
Από τότε οι σχέσεις του με τα ιστορικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ επιδεινώθηκαν και δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ. Ο Γερ. Αρσένης όμως είναι ισχυρός και το 1984 θα εισηγηθεί στον Α.Παπανδρέου διπλές εκλογές, μαζί με τις ευρωεκλογές, χωρίς να εισακουσθεί. Μετά τις εκλογές του 1985 ο Α.Παπανδρέου αποφασίζει να τον αντικαταστήσει με τον Κ. Σημίτη. Όταν ο Γερ. Αρσένης απομακρύνεται από την κυβέρνηση, περνά στην εσωκομματική αντιπολίτευση και αυτό θα κοστίσει στο ΠΑΣΟΚ μια κρίση στην ΓΣΕΕ και τη διαγραφή εφτά στελεχών.
Εκλαμβάνει την συνδικαλιστική κρίση που ακολουθεί την αναγγελία της “πολιτικής Σημίτη” και την υποτίμηση της δραχμής , ως ρεύμα υπέρ των ιδεών του και αρχίζει περιοδείες ανά την επικράτεια για να τις διαδώσει. Αγνοεί τις προειδοποιήσεις και ζητεί συνάντηση με τον Α.Παπανδρέου «για να δώσουν αμοιβαίες εξηγήσεις». Ο Α.Παπανδρέου αρνείται.
Την 1η Μαρτίου του 1986 ο Γερ. Αρσένης βρίσκεται στην Καρδίτσα για μια ακόμη αντικομματική ομιλία. Το ίδιο βράδυ ο Α. Παπανδρέου υπαγορεύει ο ίδιος την ανακοίνωση της διαγραφής του« Με τις πράξεις του αυτές έθεσε εαυτόν εκτός Κινήματος».
Ο Γερ. Αρσένης αιφνιδιάζεται. Τον Ιανουάριο του 1987 θα ιδρύσει το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, αλλά στις εκλογές του Ιουνίου του 1989, το ποσοστό του δεν θα υπερβεί το 0,66%.
Όταν ο Κ. Λαλιώτης θα εισηγηθεί τη δημιουργία της «Συμπαράταξης », μετά την εκλογική αποτυχία του 1989, θα είναι από τους πρώτους που θα σπεύσουν. Στο συνέδριο του 1990 θα έχει αποκατασταθεί πλήρως , θα προβάλει ως δελφίνος και κατηγορεί τον Κ. Σημίτη. ότι-“οι τυφλοπόντικες το 1989 φοβούνταν να πουν ότι είναι ΠΑΣΟΚ”.
Μετά το 1993 αναλαμβάνει το υπουργείο Εθνικής Άμυνας – όπου υπήρξε ο εμπνευστής του δόγματος του “ενιαίου αμυντικού χώρου” με την Κύπρο- και οι μετοχές του ανεβαίνουν το ΠΑΣΟΚ , αφού πολλοί τον θεωρούν κάτι σαν υποκατάστατο του Α. Παπανδρέου. Γρήγορα συγκεντρώνει μια ομάδα βουλευτών, αλλά θα αποτύχει να πάρει την πρωθυπουργία τον Ιανουάριο του 1986. Πήρε μόνο 50 ψήφους, έναντι 53 του Α. Τσοχατζόπουλου και του Κ. Σημίτη -που επικράτησε τελικά.
Ο νέος Πρωθυπουργός τον κράτησε στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας, και εν συνεχεία θα τον μετακινήσει στο υπουργείο Παιδείας. Την άνοιξη του 1999 όμως θα αρνηθεί να τον στείλει επίτροπο στην Κομισιόν, μια θέση όπου πράγματι θα μπορούσε να σταδιοδρομήσει.
Το 2006 η προεκλογική εντιμότητα του Κ. Σκανδαλιδη – που άφησε την έδρα όταν διεκδίκησε το δήμο Αθηναίων,- έφερε πάλι τον “Μάκη” στα Παλαιά Ανάκτορα. Ήταν η τελευταία θητεία στο Κοινοβούλιο ενός κοσμοπολίτη πολιτικού που είχε κοινά στοιχεία με τον Α. Παπανδρέου, αλλά δεν είχε το ταμπεραμέντο του στην πολιτική και στην ουσία παρέμεινε ως το τέλος τεχνοκράτης με πολιτική συνείδηση.
*Κάποια στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο ‘Το μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ’ – Εκδόσεις Καστανιώτη
