Του Γ. Λακόπουλου
Στις 6 Φεβρουαρίου 2022 η εφημερίδα “Το Βήμα” σε άρθρο με τίτλο “Ο δικός μας αιώνας” ανέφερε :
– ” Η σημερινή Κυριακή είναι γενέθλια μέρα για εμάς. Σαν σήμερα, την 6η Φεβρουαρίου του 1922, πριν από εκατό χρόνια ακριβώς, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο του «Ελευθέρου Βήματος».
Τι συνέβη πριν από εκατό χρόνια είναι ακριβές. Αυτό που θέλει συζήτηση είναι αν η εφημερίδα, που εορτάζει την εκατονταετηρίδα, είναι η ίδια με εκείνη που εκδόθηκε πριν από έναν αιώνα.
Σίγουρα πάντως η αναφορά στην “υπογραφή του Δημητρίου Λαμπράκη “είναι μάλλον ελλιπής- στο κύριο άρθρο τουλάχιστον. Με την έννοια ότι δεν ήταν μόνο ο Λαμπράκης ιδρυτής της εφημερίδας.
Αλλά και το περιεχόμενο του πανηγυρικού άρθρου δεν δικαιώνει την προσδοκία να εμφανιστεί το σημερινό “Βήμα” ως συνέχεια του παρελθόντος του.
Δεν ήταν πάντα ένδοξο -αντίθετα έχει αρκετές μελανές σελίδες. Αλλά είχε ένα χαρακτηριστικό: ήταν απέναντι στη Δεξιά. Από την εποχή του Βενιζέλου, μέχρι την εποχή του Σημίτη. Ακόμη και σε φάσεις προστριβών με τον πολιτικό φορέα της Δημοκρατικής Παράταξης.
Οι Λαμπράκηδες θεωρούσαν ότι είναι “συνιδιοκτήτες” της και καιρούς έστηναν με τους ηγέτες της -ειδικά τους Παπανδρέου- “πολέμους των ρόδων” .
Η περιγραφή του Δημητρίου Λαμπράκη ως “ξεχωριστού κρητικού επαναστάτη, μακεδονομάχου, εκπαιδευτικού και στενού συνεργάτη του Ελευθερίου Βενιζέλου” και η αναφορά ότι η εφημερίδα και ήταν “εξαρχής εμφανώς τοποθετημένη υπέρ του Κόμματος των Φιλελευθέρων” μάλλον συγκρούονται με το παρόν.
Το άρθρο αναφέρεται στις υπογραφές που πέρασαν από το Βήμα των Λαμπράκηδων: Παλαμάς, Βενέτης, Καζαντζάκης, Τριανταφυλλίδης, Δελμούζος, Γληνός, Κορδάτος, Θεοτοκάς, Τερζάκης, Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Παπανικολάου, Παπανούτσος, Πλωρίτης. Και άλλοι αρθρογράφοι και χρονογράφοι κύρους στην εποχή τους.
Αν κάποιοι βλέπουν στη σημερινή λίστα υπογραφών – που φυσικά δεν παρατίθεται στο άρθρο- τους διαδόχους τους, μάλλον πρέπει να το ξανακοιτάξουν.
Ορισμένοι- ειδικά όσοι ρέπουν στον λίβελο- δεν θα έβρισκαν θέση στο παλιό Βήμα και από το σημερινό λείπουν κάποιοι που θα ήταν απαραίτητοι παλαιά- κατά τις ιστορικές αναλογίες της πνευματικής ζωής του τόπου. Και της δημοσιογραφίας…
Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική ζωή. Π.χ. η εφημερίδα από τη δεκαετία του 1960 ως τις αρχές του 21ου αιώνα δεν συνθηκολόγησε ποτέ με το Μητσοτακέικο- και σε κάποιες στιγμές αντάλλαξαν βαριές κουβέντες.
Ειδικά ο Κώστας Μητσοτάκης ήταν για τον Χρήστο Λαμπράκη το απόλυτο κακό στο δημόσιο βίο. Η μια φορά που τον πλησίασε ήταν οδυνηρή: οι αναγνώστες έκαιγαν την εφημερίδα στη Χρήστου Λαδά. Και για τη φορά που τον χρησιμοποίησε κατά του Ανδρέα Παπανδρέου μετάνιωσε και οι συνομιλητές του ξέρουν πώς το διατύπωσε.
Τώρα ο αρθρογράφος εμφανίζει ότι το “Βήμα” “συνδέθηκε” με τον Μητσοτάκη, το όνομα του οποίου αναφέρεται ως ισότιμο ανάμεσα σε γίγαντες της πολιτικής όπως ο Παπαναστασίου, ο Πλαστήρας, οι δυο Παπανδρέου, ο Καραμανλής, ο Καρτάλης. Άντε με το καλό και στον Κυριάκο.
Το βέβαιο είναι ότι αναφερόμενοι στο Βήμα “μιλάμε για έναν αιώνα γραφής και λόγου, τον οποίο υπηρέτησαν άπειρα πρόσωπα και βεβαίως ξεχωριστοί δημοσιογράφοι”, όπως σημειώνει το άρθρο.
Αλλά και ξεχωριστοί διευθυντές: Νίτσος, Καραπαναγιώτης, Δημάκος. Ο Σταύρος Ψυχάρης ως διευθυντής το μεταμόρφωσε στην καλύτερη εφημερίδα όλων των εποχών, με την μεγαλύτερη κυκλοφορία ταυτόχρονα.
Υπήρξε ο καλύτερος “μάνατζερ” στον ελληνικό Τύπο, άσχετα αν αργότερα ως ιδιοκτήτης -στην τελευταία διευθυντική φάση του- δημιουργησε συνθηκες στις οποίες ο ίδιος και άλλοι πλούτισαν.
Κανείς από παλιούς διευθυντές πάντως δεν θα έκανε υπαινιγμούς σε βάρος των προκατόχων του, -όπως συμβαίνει τώρα για τον Ψυχάρη. Με την αναφορά στην ” παρακμή, με σοβαρότερη ίσως την τελευταία, της πολυσήμαντης οικονομικής κρίσης που κλόνισε πραγματικά και εμάς”.
Η ιστορία γι’ αυτή τη φάση του Βήματος δεν γράφτηκε ακόμη. Πάντως ο ΔΟΛ πρώτα χρεοκόπησε δημοσιογραφικά και πολιτικά και μετά οικονομικά. Και σε αυτό συνέβαλαν αρκετοί.
Παρακμή -στην περίοδο που ο ΔΟΛ πέρασε στον Ψυχάρη- ήταν η μετάλλαξη του Βήματος, σε εφημερίδα εμπροσθοφυλακής της Δεξιάς, πρώτα με τον Σαμαρά και μετά με τον Μητσοτάκη. Και ο ίδιος στη συνέχεια τον κατήγγειλε στη Βουλή ότι ασκεί το δικαίωμά του να πουλήσει την επιχείρησή του σε όποιον θέλει.
Αυτό δύσκολα καλύπτεται με την αναφορά “στις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στον χώρο της ενημέρωσης” και στον ισχυρισμό ότι “τα ιστορικά φύλλα δείχνουν ανθεκτικότητα μεγάλη” και “μπορούν προσαρμοζόμενα και εξελισσόμενα, επιμένοντας πάντα στις αναλλοίωτες αρχές της αξιοπιστίας, του πλουραλισμού και της δημοκρατικής υπευθυνότητας, να διατηρήσουν τη θέση και τον ρόλο τους στην ενημέρωση των πολιτών”.
Η πρώτη αρχή των “ιστορικών φύλλων” είναι η συνέπεια στην τοποθέτηση τους απέναντι στις πολιτικές δυνάμεις- που ορίζει όχι μόνο το είδος της δημοσιογραφίας που ασκούν, αλλά και το ειδος του κοινού τους. Η μετατροπή του “Βήματος” σε φιλόξενη στέγη για τη Δεξιά ειδικά του Κυριάκου, δεν συμβαδίζει με την παράδοσή του. Ειδικά αν θυμηθούμε τη στάση του απέναντι στον Καραμανλή…
Όπως δεν συμβαδίζει και ο -αθέμιτος συχνά- πόλεμος στην Αριστερά, που έβρισκε πάντα καταφύγιο έκφρασης στον ΔΟΛ.
Υποστηρίζοντας μια εφημερίδα με την -πολιτική-προϊστορία του “Βήματος” την άνοδο της Δεξιάς στην κυβέρνηση, ή την παραμονή της, δεν μπορεί να υπερασπιστεί πειστικά ότι συνεχίζει τον παραδοσιακό ρόλο της στη Δημοκρατική Παράταξη.
Το άρθρο καταλήγει ότι “από τον εκδότη Βαγγέλη Μαρινάκη και τη διευθυντική ομάδα μέχρι τον τελευταίο συμμέτοχο της εκδοτικής προσπάθειας, νιώθουμε πολύ ταπεινοί απέναντι στο βάρος της ιστορίας του «Βήματος» που φέρουμε και των προσωπικοτήτων που κατά καιρούς το υπηρέτησαν”.
Καλώς. Αλλά υπάρχει και το βάρος της απομάκρυνσης της εφημερίδας από την πάγια πολιτική γραμμή της απέναντι στον εκάστοτε πολιτικό φορέα της συντηρητικής παράταξης.
Αν αυτό προοιωνίζεται “ένα μέλλον αντάξιο του παρελθόντος” μένει να κριθεί. Αλλά με ημερομηνία έναρξης την ημέρα που απέκτησε τον ΔΟΛ ο επιχειρηματίας Βαγγέλης Μαρινάκης.
Αυτό από μόνο του συνιστά τομή την ιστορία του “Βήματος”. Ο Λαμπράκης ήταν εκδότης. Όταν έγινε και επιχειρηματίας, άρχισε η απαξίωση. Όταν μπήκε στις μπίζνες ο ΔΟΛ αυτοακυρώθηκε ως φορέας ενημέρωσης.
Παρήγαγε στο εσωτερικό του αποκρουστικές φιγούρες τυχοδιωκτών, συνδεόμενος με κερδοσκοπικά, ακόμη και εκβιαστικά , παιχνίδια. Καμία σχέση με δημοσιογραφία και ενημέρωση…Ακόμη και το παλιό pawer game – με τις παρασκηνιακές παρεμβάσεις στην πολιτική- μετατράπηκε σε κονόμα- game.
Ο Μαρινάκης είναι επιχειρηματίας -και παρεμπιπτόντως του ανήκουν και το “Βήμα”, όπως και άλλες. Κυρίως είναι επιτυχημένος άνθρωπος του χρήματος και της επιχειρηματικότητας.
Όποιος δεν καταλαβαίνει τη διαφορά, δεν καταλαβαίνει τι είναι η δημοσιογραφία- και πως ακριβώς έχει διατηρήσει την αξία της στο διεθνή χώρο σε αντίστοιχες περιπτώσεις εισβολής κεφαλαιούχων.
Με μια φράση: Οι δημοσιογράφοι κατοχύρωσαν την ανεξαρτησία στη δουλειά τους έναντι της βούλησης του ιδιοκτήτη. Με χαρτιά και υπογραφές..
Ο Βαγγέλης Μαρινάκης υποστηρίζει επαρκώς οικονομικά τους τίτλους εφημερίδων του παλιού ΔΟΛ που του ανήκουν. Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση για τον δημοσιογραφικό κλάδο- άσχετα αν στις συμβάσεις που υπογράφει με τους δημοσιογράφους τους ορίζει ως “υπαλλήλους”.
Ότι κρατά ανοιχτές τόσες θέσεις εργασίας είναι σημαντικό- και για τα Ταμεία τους.
Μπορεί, όσο εξοικειώνεται με την εκδοτική δραστηριότητα, να δώσει στο Βήμα την αξία που είχε όταν ανήκε στον Χρήστο Λαμπράκη. Ή να το κάνει ακόμα πιο ισχυρή εφημερίδα. Μακάρι.
Αλλά να μην παίζουμε με τις λέξεις. Δεν είναι η συνέχεια- σε ό,τι αφορά τον πολιτικό προσανατολισμό του. Το ιστορικό “Βήμα” τέλειωσε τις παραμονές των Χριστουγέννων του 2009, με τον θάνατο του Λαμπράκη.
Η ληξιαρχική πράξη του θανάτου του υπογράφηκε επί Ψυχάρη. Αλλά εκτός από τη φυσική αδυναμία του ίδιου, έβαλαν το χέρι τους και αυτοί που την εκμεταλλεύτηκαν: από ευεργετηθέντες μέχρι τον… Μητσοτάκη.
Σήμερα υπάρχει το “Βήμα” του Μαρινάκη- με ό,τι σημαίνει ο ίδιος για την εφημερίδα και η εφημερίδα για τον ίδιο.
Εφημερίδα με καλές και κακές πλευρές. Στην πρώτη γραμμή- με αξιόλογους συντάκτες και καλούς ” γραφιάδες”. Με ορατή εκδοτική και πολιτική γραμμή. Με διευθυντή “στρατιώτη” του χώρου, κατά τον χαρακτηρισμό αρθρογράφου του.
Ωστόσο πολλοί από όσους έβαλαν την υπογραφή τους στο παλιό “Βήμα” θα έλεγαν σήμερα: με το συμπάθιο, αλλά αυτή δεν είναι η εφημερίδα που ξέραμε.
Μακάρι να επιζήσει έναν αιώνα. Αλλά με τις δικές της δάφνες. Μεταφορά δόξας δεν νοείται…
