Ευρωπαϊκή Ένωση: Από τον Ντελόρ στον Γιούνκερ και πάλι στον Ντελόρ

Του Γ. Λακόπουλου

ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ-150x150 (1)
Το κουρασμένο και θλιμμένο ταυτόχρονα ύφος του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στο Ημικύκλιο στου Στρασβούργου κατά τον ετήσιο απολογισμό του προς το Ευρωκοινοβούλιο ήταν αψευδής μάρτυρας της κρίσιμης περιόδου που διανύει το πιο φιλόδοξο εγχείρημα όλων των εποχών σε ό,τι αφορά τη Δημοκρατία, την Ευημερία, τις Ελευθερίες και την Ειρήνη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αμφισβητείται σήμερα από τους ίδιους τους πολίτες της. Μερικοί λένε ότι αυτό συμβαίνει επειδή απέτυχε. Δεν είναι ακριβές. Δεν μπορεί να θεωρείται αποτυχημένη μια υπερεθνική σύμπραξη που εξασφάλισε εφτά δεκαετίες χωρίς πόλεμο στην Ευρώπη και δημιούργησε την πιο προχωρημένη κοινωνική οργάνωση στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στενάζει γιατί όπως λέει ένας στίχος του Σαββόπουλου “είναι μη ικανή να τελειώσει και να το ευχαριστηθεί”. Για την ακρίβεια γιατί η πορεία προς την ολοκλήρωσή της κόλλησε. Και σ’ αυτό δεν ευθύνονται ούτε τα όργανά της, ούτε οι πολίτες της. Ευθύνονται αποκλειστικά οι πολιτικοί της. Για την ακρίβεια η πολιτική τάξη των κρατών μελών.

Οι επιλογές που κάνουν τα κράτη μέλη κάθε τόσο στη συγκρότηση των κοινοτικών οργάνων, αιρετών ή διορισμένων, δεν είναι οι καλύτερες. Π.χ. οι εκπρόσωποι που στέλνουν στην Κομισιόν, και τα λοιπά εκτελεστικά όργανα οι κυβερνήσεις υστερούν. Πολύ σπάνια προσωπικότητες με όραμα, με κύρος και γνώσεις εγκαθίστανται στο Μπερλεμόντ και τα λοιπά όργανα. Συνήθως μετέχουν οι εκλεκτοί του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος. Τα όργανα συγκροτούνται κατ’ απονομήν, όχι κατ’ αξίαν.

Αν δούμε πως συγκροτούν τα ψηφοδέλτια για την εκπροσώπηση των λαών στο Ευρωκοινοβούλιο τα κόμματα των χώρων μελών, θα διαπιστώσουμε ότι περιορίζουν τις επιλογές των πολιτών εκεί που οι ευρωβουλευτές εκλέγονται με σταυρό και αλλοιώνουν τη βούλησή τους εκεί που αναδεικνύονται με λίστα. Η Ελλάδα έχει πικρή εμπειρία γι’ αυτό, αν αναλογιστεί κανείς ορισμένες περιπτώσεις που χρίσθηκαν κατά καιρούς ευρωβουλευτές από όλα τα κόμματα.

Όταν οι κυβερνήσεις αφήνουν τα κοινοτικά όργανα χωρίς αξιόλογο προσωπικό το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι αυτό που είδαμε με τον Σαντέρ και τον ανεκδιήγητο Μπαρόζο. Ανάμεσα στον Ντελόρ και τον Γιούνκερ η Κομισιόν ήταν μια γραφειοκρατία που σέρνονταν με συνέπειες στην ποιότητα της λειτουργίας της. Αν συνεχίσει και μετά τον Γιούνκερ δεν έχει μέλλον.

Οι κυβερνήσεις και τα κράτη μέλη ορίζουν και το εύρος των λειτουργιών της κοινοτικής Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ό,τι είναι οι Συνθήκες της. Έχει δηλαδή τις αρμοδιότητες που της εκχωρούν τα κράτη μέλη και τίποτε περισσότερο. Αυτές οι αρμοδιότητες είναι λιγότερες από όσες απαιτούνται κάθε φορά για να διαχειριστεί τα μεγάλα θέματα.

Αυτό τη καταδίκαζε σε δραματική υστέρηση, ιδίως στο διεθνή χώρο. Η Ένωση κατηγορείται για την απραξία της σε θέμα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Αλλά κανείς δεν υπολογίζει ότι οι χώρες μέλη δεν της έχουν εκχωρήσει αρμοδιότητες εξωτερικής πολιτικής και άμυνας.

Οι χώρες ευθύνονται και για το σύστημα λειτουργίας της Ένωσης με τα τρία κεντρικά πολιτικά όργανα -συν το Δικαστήριο-από τα οποία το Συμβούλιο αποφαίνεται καταλυτικά, ανάλογα με τους εσωτερικούς ποιητικούς συσχετισμούς κάθε φορά, οδηγώντας στο περίφημο δημοκρατικό έλλειμμα.

Αυτό το έλλειμμα αποτελεί τον ολισθηρό διάδρομο που ωθεί προς τα πίσω την ευρωπαϊκή πολιτική ένωση και τη δημιουργία μια ισχυρής ομόσπονδης δύναμης, ικανής να επηρεάσει τα διεθνή πράγματα και προσφέρει ευημερία και ασφάλεια για τους πολίτες της. Όταν πρέπει να περάσουν μήνες διαβουλεύσεων για μια απόφαση το ζητούμενο κάθε φορά έχει χαθεί.

Όπως χάνονται ή καθυστερούν κεντρικές επιδιώξεις που θα κάνουν τον ευρωπαϊκό χώρο κάτι περισσότερο από μια Νομισματική Ένωση συν την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Η ψηφιακή και ενεργειακή ολοκλήρωση, η κοινή εργασιακή-ασφαλιστική και φορολογική πολιτική, είναι εργαλεία που λείπουν σήμερα γιατί οι κυβερνήσεις δεν αποφασίζουν να επιταχύνουν την διαμόρφωσή τους. Η κοινωνική Ευρώπη εξανεμίζεται γιατί υστερεί η οικονομική και η θεσμική Ευρώπη.

Αυτή η καθυστέρηση δεν τροχοδρομεί μόνο την ομοσπονδοποίηση της Ένωσης, αλλά αφήνει περιθώριο να καλλιεργούν στα κράτη μέλη εθνικισμοί, ρατσισμοί και ποικίλοι αναχρονισμοί που αποκτούν πολιτικό λόγο και αμφισβητούν αυτή καθ’ εαυτή την Ένωση και τις αξίες της.

Το ευρωπαϊκό όραμα δεν θολώνει μόνο από την οικονομική και επενδυτική δυσανεξία. Σκιάζεται από την πολιτική διαχείριση σε κάθε κράτος μέλος όπου τυχοδιωκτικές δυνάμεις προκειμένου να πάρουν την εξουσία υποκινούν τον αντιευρωπαϊσμό και τον αντικοινοβουλευτισμό. Στην Ελλάδα υπάρχει πικρή πείρα σ’ αυτό.

Μέχρι τη λήξη της θητείας της επιτροπής Γιούνκερ η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να έχει ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια σε μια διαλεκτική σχέση με το ξεπέρασμα των ιδίων εμποδίων στις χώρες μέλη ακόμη και αν χρειαστεί να χάσει και άλλη χώρα μετά τη Μεγάλη Βρετανία. Αν η επιλογή της διεύρυνσης, αντί της εμβάθυνσης που επιδίωκε ο μεγάλος Ευρωπαίος Ζακ Ντελόρ, ήταν κατάρα η επιμονή στο ιδρυτικό όραμα ακόμη και με λιγότερα μέλη που διακηρύξει Γιούνκερ θα είναι ευλογία.

Αυτή ακριβώς η εμβάθυνση, η περισσότερη Ευρώπη, θα διαμορφώσει συνθήκες παραγωγής και οικονομικής ανάπτυξης που ξεπεράσουν τη θηλιά της λιτότητας και την ασφυκτική μέγγενη της αμφισβήτησης που περισφίγγει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, από κάτω.

Αυτό είναι στην πράξη το ευρωπαϊκό όραμα. Κι αυτό πάλι ο Ντελόρ έδωσε το κλειδί για την αναζωογόννησή του. Την ίδια μέρα που Γιούνκερ μιλούσε στο Ευρωκοινοβούλιο ο Ντελόρ ζητούσε να στραφεί η Ευρώπη στη νέα γενιά και να της προσφέρει τα εργαλεία και τις ευκαιρίες για να χτισθεί μόνη της την Ενωμένη Ευρώπη της ευημερίας. Αν θα υπάρξει αυτή η Ευρώπη θα είναι δική της….