Του Μιχάλη Ψύλου
Πρώτα «κρέμασαν» την ανθρωπότητα μη τηρώντας τις συμφωνίες για παράδοση της αναγκαίας ποσότητας εμβολίων. Τώρα; Ζητάνε χρήματα από το δημόσιο για να επιταχύνουν την παραγωγή των εμβολίων. «Η BioNTech ελπίζει σε κονδύλια από το κράτος για να επιταχυνθεί η παραγωγή εμβολίων» γράφει η γερμανική Tagesschau . «Πέρυσι δεν θα μας βοηθούσαν τα περισσότερα χρήματα γιατί έπρεπε πρώτα να οργανώσουμε τη διαδικασία παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα αλλά τώρα θα μας βοηθούσαν» δήλωσε ο επικεφαλής οικονομικής διαχείρισης της BioNTech Ζιρκ Πέτινγκ στο «Spiegel».
Αλλωστε η ανάγκη για εμβόλια θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς «μια τρίτη δόση εμβολιασμού κατά των μεταλλαγμένων παραλλαγών του ιού θα μπορούσε να είναι απαραίτητη ή καθώς αναμένεται να αναπτυχθούν εντελώς νέες μεταλλάξεις» υπενθύμισε με σαφή εκβιαστική διάθεση το στέλεχος της γερμανικής εταιρείας. Και φυσικά τα Υπουργεία Υγείας και Οικονομικών της Γερμανίας έσπευσαν να υποκύψουν καθώς η πανδημία θερίζει.
“Είμαστε σε συνεννόηση με την εταιρεία για να προχωρήσουμε το αίτημά της» έγραψε στο Twitter ο Χριστιανοδημοκράτης υπουργός Υγείας Γενς Σπαν. Αλλά και ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών Ολαφ Σολτς υποσχέθηκε επίσης στις φαρμακευτικές εταιρείες παραγωγής εμβολίων συγκεκριμένη υποστήριξη εάν απαιτείται. «Απευθύνομαι στις εταιρείες και ρωτώ: Υπάρχει κάποιος τομέας όπου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δημόσιους πόρους για να διευκολύνουμε τις αποφάσεις του ιδιωτικού τομέα; Εάν μια εταιρεία ανησυχεί θα πρέπει να είναι πολύ σαφές ότι θα λύσουμε το πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση η ταχύτερη προμήθεια εμβολίων δεν θα αποτύχει λόγω των χρημάτων» τόνισε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών.Προς μεγάλη ικανοποίηση φυσικά των εταιρειών.
Τι κι αν οι ιδρυτές της Biontech Εζλέμ Τουρετσί και Ουγούρ Σαχίν είναι πλέον δισεκατομμυριούχοι καθώς η αξία των μετοχών της εταιρείας εκτοξεύτηκε στα ύψη φθάνοντας τα 27 δισεκατομμύρια δολάρια. Περισσότερα και από την χρηματιστηριακή αξία της Deutsche Bank!
Τι κι αν η εταιρεία εκτιμά ότι χάρη στα εμβόλια οι πωλήσεις της εφέτος θα ξεπεράσουν τα 65 δισεκατομμύρια ευρώ και τα προ φόρων κέρδη της θα ανέλθουν σε 44 δισεκατομμύρια ευρώ; Από μόλις …500 εκατομμύρια κέρδος πέρυσι; Αυτά είναι για τις τσέπες των ιδιοκτητών και των μετόχων. Το δημόσιο χρήμα παραμένει πάντα ευπρόσδεκτο για τις εταιρείες . Αλλωστε το νεοφιλελεύθερο δόγμα λέει ότι οι εταιρείες τάσσονται υπέρ του «σοσιαλισμού» όταν υπάρχουν ζημίες και υπέρ του καπιταλισμού στα κέρδη! Πλησιάζουν και οι γερμανικές εκλογές βέβαια και τα μεγάλα κόμματα προσβλέπουν πάντα στην υποστήριξη των εταιρειών για τις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας…
Η ΕΕ στο πλευρό των φαρμακευτικών κολοσσών
H ισπανική El Pais αποκαλύπτει μάλιστα ότι ενώ η Κομισιόν προσκρούει στις πρακτικές των φαρμακευτικών εταιρειών δεν διστάζει να υπερασπίζεται τα συμφέροντά τους σε διεθνή φόρουμ. Την περασμένη Πέμπτη για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ευθυγραμμίστηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ενάντια στο αίτημα της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής να ανασταλούν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στα εμβόλια που συνδέονται με τον κορονοϊό. Το επιχείρημα της ΕΕ; Αν ανασταλούν οι πατέντες και προφανώς δοθεί έτσι η δυνατότητα παραγωγής των εμβολίων παντού για να σωθεί ο κόσμος «αυτό θα αποθάρρυνε τις επενδύσεις και την καινοτομία».
Δεν είναι δυνατόν σήμερα που η ανθρωπότητα μετράει κάπου 23 εκατομμύρια νεκρούς από τον κορονοϊό και η Ευρώπη πάνω από 500.000 όλοι να αγωνιούμε για το τρίτο κύμα και παρ` όλα αυτά να υπάρχουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας στα εμβόλια. Να έχουν δηλαδή οι εταιρείες το δικαίωμα να πωλούν τα «προϊόντα» τους αποκλειστικά για 10 έως 20 χρόνια ανάλογα με την περίπτωση. «Ουδείς πρέπει να διαθέτει διπλώματα ευρεσιτεχνίας για εμβόλια Covid-19» λέει ο βραβευμένος με το Νόμπελ Ειρήνης το 2006 οικονομολόγος Μοχάμεντ Γιουνούς απευθύνοντας έκκληση για μια παγκόσμια εκστρατεία: «Τα εμβόλια πρέπει να είναι απαλλαγμένα από πατέντες για το κοινό καλό γιατί ανήκουν στην ανθρωπότητα και όχι στις εταιρείες» λέει ο αποκαλούμενος και «τραπεζίτης των φτωχών» Νομπελίστας από το Μπαγκλαντές . Φωνή βοώντος εν τη ερήμω της Ευρώπης …
Δεν πείθουν κανέναν λοιπόν τα κροκοδείλια δάκρυα και οι δήθεν οργισμένες καταγγελίες της κυρίας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τις καθυστερήσεις παράδοσης των εμβολίων από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Δεν τολμάει η ΕΕ όπως δεν τολμούν και οι περισσότερες κυβερνήσεις να βάλουν χέρι στους φαρμακευτικούς κολοσσούς. Αλλά αντίθετα να τους δίνουν ότι ζητούν. Η ελευθερία της αγοράς πάντα κερδίζει στον νεοφιλελεύθερο κόσμο που ζούμε…
“Η ΕΕ βλέπει από πρώτο χέρι το λάθος να βασίζεται σε φαρμακευτικές εταιρείες για την ανάπτυξη εμβολίων” λέει ο Ζέιν Ρίζβι ερευνητής στο Public Citizen μια οργάνωση που ειδικεύεται στα δικαιώματα των πολιτών. “Αυτές είναι οι συνέπειες του μονοπωλίου στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας μεσούσης της πανδημίας όταν σήμερα θα ήταν απολύτως αναγκαία η κοινή χρήση των γνώσεων στην ανάπτυξη των εμβολίων και η παραγωγή τους στο μέγιστο δυνατό».
Τουλάχιστον «ας γίνει μια εξαίρεση στις πατέντες μέχρι να τελειώσει η πανδημία» λέει η Ιρένε Μπερνάλ στέλεχος της διεθνούς οργάνωσης «No Es Sano» η οποία υποστηρίζει την καθολική πρόσβαση στα φάρμακα και στα εμβόλια .
Πρωτοφανής αδιαφάνεια στις συμβάσεις
Την ίδια ώρα πάντως η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αφού πρώτα … «αυτομαστιγώθηκε» για τα λάθη της στην προμήθεια εμβολίων «διεξάγει εκστρατεία για περισσότερα κονδύλια της ΕΕ προς τις φαρμακευτικές εταιρείες για να αρθούν τα εμπόδια στην παράδοση των εμβολίων» όπως γράφει η ισπανική El Pais. Όταν μάλιστα ουδείς γνωρίζει επισήμως τουλάχιστον τι χρήματα έχουν δοθεί μέχρι σήμερα στις έξι εταιρείες με τις οποίες η ΕΕ έχει συνάψει τις σχετικές συμφωνίες. «Η αλήθεια είναι ότι σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη σύμβαση ή δημόσιο διαγωνισμό οι συμφωνίες με τον φαρμακευτικό τομέα έχουν μακρά ιστορία μυστικότητας» γράφει η ισπανική εφημερίδα και προσθέτει: «Οι κυβερνήσεις και τα εργαστήρια υπογράφουν συμφωνίες εμπιστευτικότητας έτσι ώστε το κοινό να μην γνωρίζει ποτέ τις τιμές που πληρώνουν τα συστήματα υγείας για τα φάρμακα»
Η El Pais αναφέρει μάλιστα ότι «μας έχουν εκπλήξει οι καταγγελίες ευρωβουλευτών για την αδιαφάνεια των συμφωνιών μεταξύ των εργαστηρίων που παράγουν τα εμβόλια και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».
Όταν όμως πρόκειται «για δημόσιο χρήμα δεν είναι δυνατόν να μην είναι γνωστό πόσο κοστίζει κάθε δόση και πόσα εμβόλια θα πρέπει να παραδίδονται κάθε μήνα στην ΕΕ. Οι νόμοι περί διαφάνειας πολλών χωρών …εξαιρούν τα οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα των εταιρειών τα οποία πρέπει να σταθμίζονται έναντι του δημοσίου συμφέροντος. Στην περίπτωση όμως των φαρμακευτικών εταιρειών η αδιαφάνεια συνήθως κερδίζει» γράφει η ισπανική εφημερίδα.
Τι και αν Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενέκρινε το 2019 ένα ψήφισμα στο οποίο ζητά να υπάρχει διαφάνεια στις τιμές που πληρώνουν οι αρχές για τα φάρμακα; «Ουσιαστικά τίποτα δεν έχει προχωρήσει σε αυτόν τον τομέα» λέει η Μαρσέλα Βιερά ερευνήτρια για τη Δημόσια υγεία και τη Πρόσβαση στο Φάρμακο στο Κέντρο Παγκόσμιας Υγείας που εδρεύει στη Γενεύη. Οι εταιρείες υποστηρίζουν βέβαια ότι το απόρρητο των συμβάσεων τους επιτρέπει να διαπραγματεύονται καλύτερες τιμές με τις χώρες έτσι ώστε οι πλουσιότερες να πληρώνουν περισσότερα και οι φτωχότερες να πληρώνουν λιγότερο. «Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα» λέει η Βιερά: «Μερικές φορές βλέπουμε ότι οι χώρες με χαμηλά εισοδήματα πληρώνουν περισσότερα από άλλες με υψηλότερα».
Εκμετάλλευση του δημοσίου από τις εταιρείες
Ουδεμία διαφάνεια υπάρχει επίσης στα δεδομένα έρευνας και ανάπτυξης. Πόσο πραγματικά ξοδεύουν οι φαρμακευτικές εταιρείες για την ανάπτυξη των φαρμάκων; «Είναι ένα ακανθώδες ζήτημα καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι μεγάλες εταιρείες αγοράζουν τις πατέντες για πολλά υποσχόμενα φάρμακα τα οποία έχουν ήδη δώσει θετικά αποτελέσματα στα εργαστήρια πανεπιστημίων δημόσιων ερευνητικών κέντρων ή μικρών εταιρειών βιοτεχνολογίας και συνεχίζουν να τα αναπτύσσουν με κλινικές δοκιμές» γράφει η El Pais. «Τι έχει κάνει η πανδημία στον κόσμο; Εκθέτει τα σφάλματα και την αδυναμία στα οικονομικά συστήματα του κόσμου. Ωστόσο έχει δώσει την ευκαιρία να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο» λέει ο Μοχάμεντ Γιουνούς στέλνοντας μια κραυγή αγωνίας : «Η πρόκληση είναι να ξανασκεφτούμε και να επανασχεδιάσουμε τη ζωή. Βάζοντας τον άνθρωπο στο κέντρο…Το τρένο της καταστροφής στο οποίο ήμασταν ως ανθρωπότητα επιβάτες στο προ-Covid κόσμο έχει σταματήσει. Είναι καιρός να ξεκινήσουμε ένα νέο τρένο σε μια νέα κατεύθυνση»…
Ακούει κανείς;