Του Διογένη Λόππα
Η απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος από τον αγωγό της Μεσογείου δεν αποτελεί έκπληξη. Το φαραωνικό αυτό project είχε εξ αρχής πολλά δομικά προβλήματα, πρώτα από όλα μερικές απαιτητικές τεχνικές δυσκολίες και το κυριότερο σοβαρά θέματα ασφαλείας, καθώς όλο αυτό το διάστημα δεν έγινε αρκετά σαφές ποιά κράτη της κοινοπραξίας θα ήταν πρόθυμα να επενδύσουν στην εξασφάλιση αεροναυτικής υπεροχής σε μια τεράστια θαλάσσια έκταση, η οποία μάλιστα τυγχάνει να διεκδικείται και από μια μεγάλη δύναμη της περιοχής (Τουρκία). Δηλαδή εκτός από τα συνήθη θέματα τρομοκρατίας και πολιτικής αστάθειας (φανταστείτε μετά από μια βίαιη πολιτική αλλαγή στην Αίγυπτο, να πρέπει να συναποφασίζεις με τη μουσουλμανική αδελφότητα για το αέριο της Ευρώπης), ο αγωγός προϋποθέτει είτε την βίαιη απώθηση (δια της προβολής ανώτερης ισχύος) του τουρκικού στόλου στα παράλια της Αλεξανδρέττας, είτε την ισότιμη συμμετοχή της Τουρκίας στο project (πολιτικά αυτοκτονικό).
Κάποιοι αφελείς τώρα πίστευαν ότι οι Αμερικανοί, λόγω της ενεργειακής τους εταιρείας που συμμετείχε στο έργο, θα εξασφάλιζαν οι ίδιοι όλα τα παραπάνω και τα συμβαλλόμενα κράτη απλώς θα μοιράζονταν τα κέρδη. Όμως οι ΗΠΑ έχουν πιεστικότερα προβλήματα την εποχή αυτή και έχουν ελάχιστο έως ανύπαρκτο ενδιαφέρον να δεσμεύσουν πολύτιμους πόρους και πολύτιμες ναυτικές δυνάμεις για μια επένδυση που στο κάτω κάτω αφορά αποκλειστικά την ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης και όχι τους ίδιους. Και μπορεί η ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης να ακούγεται γλυκά στα αμερικανικά αυτιά, λόγω απεξάρτησης από τη Ρωσία, όμως ταυτόχρονα ακούγεται και σαν κακοφωνία, αφού κρυφός πόθος των Αμερικανών είναι να προμηθεύσουν τους Ευρωπαίους με δικό τους (σχιστολιθικό) αέριο. Γιατί να στρώσουν το χαλί στους ανταγωνιστές τους;
Κάποιοι άλλοι αφελείς, βιάστηκαν να συμπεραίνουν ότι η εγκατάλειψη του αγωγού συμβαίνει λόγω της κλιματικής αλλαγής και της σταδιακής μετάβασης στις καθαρές πηγές ενέργειας. Όμως ήδη το φυσικό αέριο χαρακτηρίζεται ”μεταβατικό καύσιμο” και όπως όλοι γνωρίζουμε, ουδέν μονιμότερον του προσωρινού. Άλλωστε μια μόνο ματιά στο κόστος και στην απόδοση των μπαταριών για τα αυτοκίνητα, μας πείθει εύκολα ότι η προσωρινότητα αυτή μπορεί να διαρκέσει αιώνες: Αν δεν αλλάξει δραματικά κάτι στην τεχνολογία των μπαταριών, το 2030 θα έχουν αυτοκίνητο μόνο οι βλαχοελίτ και οι υπόλοιποι θα κυκλοφορούμε με πατίνια και ποδήλατα, όπως στα παλιά καλά χρόνια της Σοβιετίας. Καλό ακούγεται, αλλά πολύ αμφιβάλλω αν ο μέσος δυτικός ψηφοφόρος δώσει τη συγκατάθεσή του.
Επιπλέον, μια ματιά στα ενεργειακά κόστη της ανθηρής ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας μας πείθει ακόμα περισσότερο για την ανάγκη ύπαρξης του φυσικού αερίου: Ένα μόνο ρομπότ που κάνει απλές οξυγονοκολλήσεις 24/7 στο Ingolstadt, θα χρειαζόταν μια έκταση φωτοβολταικών ίση με το ίδιο το Ingolstadt. Δεδομένου μάλιστα ότι ο ήλιος στο Ingolstadt, ιδιαίτερα το χειμώνα, έχει λιγότερες δημόσιες εμφανίσεις και από τον Καραμανλή τον Β’, μας πείθει ότι η λεγόμενη ενεργειακή μετάβαση είναι η απάτη της δεκαετίας.
Για να συνδυαστούν οι πολιτικές καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής με τους ρυθμούς ανάπτυξης που απαιτείται για να αποπληρώνεται ομαλά το δυτικό χρέος και για να λειτουργεί στοιχειωδώς η οικονομία όπως τη γνωρίζουμε, θα πρέπει να γυρίσουμε στο μεσαίωνα. Συνεπώς, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με το φυσικό αέριο για πολλές ακόμα δεκαετίες. Ή να μετοικίσουμε μαζικά σε ξύλινες καλύβες στο δάσος καλλιεργώντας λάχανα.
Αυτό όμως που σίγουρα προκάλεσε έκπληξη αναφορικά με το αμερικανικό non paper είναι η φιλοτουρκική αύρα που αποδίδει, ιδίως αν συνδυαστεί με (αισιόδοξες) πληροφορίες που διακινούν οι Τούρκοι σε σχέση με τη διακύμανση των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ. Στο βασικό εγχειρίδιο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, στο κεφάλαιο ”Μεσόγειος”, στην παράγραφο ”Κύπρος”, υπάρχει φαρδύ – πλατύ το σχέδιο Kissinger, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, δεν έχει τροποποιηθεί ακόμα, παρά τις παρασπονδίες του κ. Erdogan. Το εν λόγω σχέδιο ακολουθεί τη βιτριολική και πραγματιστική σκέψη του δημιουργού του, με μια εσάνς αμερικανικού εξεπσιοναλισμού:
Η Κύπρος οφείλει να είναι διαιρεμένη ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία ισομερώς (συνομοσπονδία), ώστε σε περίπτωση απώλειας μιας εκ των δύο χωρών (ο κ. Kissinger είχε βάσιμες φοβίες ότι η Ελλάδα θα έπεφτε στα χέρια των κομμουνιστών) να μη χαθεί ολοκληρωτικά το στρατηγικότερο σημείο της Μεσογείου. Για να επιλύσει τώρα τα καυτά ζητήματα ιστορικού υποβάθρου μεταξύ των δύο στρατηγικών αντιπάλων, προτείνει ένα συνολικό σχέδιο λύσης (με την εγγύηση των ΗΠΑ) όπου οι θαλάσσιες ζώνες θα μοιράζονται στη μέση, με χρήση του 25ου μεσημβρινού ως ορίου. Αυτό το όριο δεν αφορά τα κατοικημένα νησιά του ανατολικού Αιγαίου που μένουν εκτός, αλλά την ΑΟΖ (ψάρεμα, ζώνης έρευνας διάσωσης). Τα δε ενεργειακά projects θα εκτελούνται από κοινού στο σύνολο της ΑΟΖ των δύο χωρών.
Συνεπώς, καθώς γνωρίζουμε ότι, ακόμα και σήμερα μετά από όλα όσα έχουν υποστεί οι Αμερικανοί από τον κ. Erdogan, ο σκληρός πυρήνας της αμερικανικής γραφειοκρατίας στηρίζεται στο σχέδιο Kissinger, η απομάκρυνσή τους από το συγκεκριμένο έργο μάλλον σημαίνει ότι βρίσκονται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις για την επαναφορά της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο. Όσο λοιπόν θα εργάζονται για το σκοπό αυτό, τόσο θα απομακρύνονται από πρακτικές που εξόργιζαν τους Τούρκους. Το επόμενο βήμα ίσως είναι μια αναθέρμανση του Κυπριακού στη λογική Ανάν, μια συμφωνία στο Αιγαίο για εξίσωση εναέριας – θαλάσσιας κυριαρχίας (υπενθυμίζω ότι σήμερα η εναέρια κυριαρχία ορίζεται σε 10νμ και η θαλάσσια σε 6νμ), ακόμα και η επαναφορά της Τουρκίας στο F35, με παράλληλη αποθήκευση ή πώληση των ρωσικών S400 και απόκτηση αντίστοιχων συστημάτων Patriot.
H αμέσως επόμενη κίνηση θα είναι η παραχώρηση των θαλασσίων ζωνών ανατολικά του 25ου στην Τουρκία προς εκμετάλλευση με παράλληλη οριοθέτηση αιγιαλίτιδας ζώνης 8 ή 10 νμ και για τις δύο χώρες. Πρακτικά δηλαδή τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα βρίσκονται κανονικά υπό ελληνική κυριαρχία (προφανώς αποστρατικοποιημένα με Νατοϊκή εγγύηση) και θα διαθέτουν 8 ή 10νμ πλήρη κυριαρχία σε αέρα και θάλασσα. Το ίδιο θα συμβαίνει και με τα τουρκικά νησιά και παράλια. Ο λόγος που οι Τούρκοι (και οι Αμερικανοί) αρνούνται το δικαίωμα της Ελλάδας στα 12νμ είναι γιατί με τα 12νμ δεν περισσεύει σχεδόν καθόλου χώρος στο Αιγαίο για τους Τούρκους, συνεπώς παραμένουν περίκλειστοι, συνεπώς έξω από κάθε μελλοντικό ενεργειακό project.
Όταν διευθετηθούν όλα αυτά, θα ανοίξει και ο δρόμος για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου, με διεθνείς κοινοπραξίες και καταμερισμό των κερδών ανάμεσα στα εμπλεκόμενα κράτη, δηλαδή αυτό που εδώ έχουμε μάθει να αποκαλούμε συνεκμετάλλευση της ΑΟΖ. Τότε βέβαια θα προτιμηθεί μια εναλλακτική πορεία του East Med, ο οποίος πλέον θα διασχίζει την Κύπρο και από εκεί θα καταλήγει στα παράλια της Τουρκίας.
Υπήρχαν και υπάρχουν πολλοί πολιτικοί στην Ελλάδα (Σημίτης, Μητσοτάκης, Ντόρα, Αβραμόπουλος, Βενιζέλος κ.α.) που καλοβλέπουν ένα τέτοιο σχέδιο, το οποίο, κατά την άποψή τους παρουσιάζει ορισμένα καίρια πλεονεκτήματα:
1. Η Ελλάδα απαλλάσσεται από το μεγαλύτερο διπλωματικό της βάρος, δηλαδή το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά και μπορεί να αξιοποιήσει πολύτιμους πόρους σε άλλα ζητήματα, περισσότερο προσοδοφόρα (Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική)
2. Η οικονομία ανακουφίζεται αισθητά, καθώς μπορούν πια οι αμυντικές δαπάνες να περικοπούν κατά το ήμισυ
3. Η Ελλάδα μπορεί άμεσα να συμμετέχει στις ενεργειακές κοινοπραξίες, να τρέξει σίγουρους διαγωνισμούς και να εξασφαλίσει πολύτιμα έσοδα από διελεύσεις και εμπορικά δικαιώματα, άμεσα
Υπάρχουν όμως και πολλοί περισσότεροι πολιτικοί (Καραμανλική και Σαμαρική συνιστώσες της Ν.Δ., πατριωτικός ΣΥΡΙΖΑ, Δένδιας, Κοτζιάς, ακόμα και μέρος του ΠΑΣΟΚ) που δυσανασχετούν ακόμα και στη σκέψη μιας τέτοιας υπόθεσης την οποία θεωρούν αντεθνική και ενάντια στα πάγια εθνικά δίκαια και συμφέροντα, καθώς πιστεύουν ότι:
1. Η πολιτική κατευνασμού απέναντι στην Τουρκία είναι καταστροφική και θα οδηγήσει σε νέες μεγαλύτερες εθνικές συμφορές
2. Τυχόν συνομοσπονδία στην Κύπρο θα εξαφανίσει σταδιακά τον ελληνισμό στο νησί και θα παραδώσει την κυριαρχία ολόκληρης της περιοχής στην Τουρκία
3. Η διάθεση συνεργασίας της Τουρκίας είναι προσχηματική και στην πρώτη ευκαιρία θα προσπαθήσει να καταλάβει στρατωτικά τα (ήδη τότε απομονωμένα) νησιά του ανατολικού Αιγαίου, απλά εκτελώντας τη γνωστή συνταγή ”Αττίλας”.
Όσο λοιπόν τα σημάδια ότι οδεύουμε προς μια αμερικανική πρωτοβουλία πληθαίνουν, τόσο η κυβέρνηση νιώθει την ανάγκη, αν όχι να προετοιμάσει την κοινή γνώμη, τουλάχιστον να διερευνήσει τις διαθέσεις της. Έτσι όπως συνήθως γίνεται στις περιπτώσεις αυτές, βγαίνουν από το εκσυγχρονιστικό κλουβί οι συμπαθείς λαγοί, που αναλαμβάνουν να ερευνήσουν το τοπίο για ενδεχόμενες παγίδες.
Συνήθως έχουν χρώμα πράσινο.