Ποιoς ελέγχει τη λειτουργία των φορέων του δημόσιου τομέα;

Του Βασίλη Κωστόπουλου

ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣΤην  εποχή που οι πολιτικοί αρχηγοί αναφέρονται στη δυσλειτουργία, στην έλλειψη αξιολόγησης, ενίοτε στη διαφθορά και στην υποστήριξη ειδικότερων συμφερόντων στον δημόσιο τομέα αξίζει να καταγραφούν συγκεκριμένα λειτουργικά χαρακτηριστικά της δημόσιας διοίκησης που ευνοούν την ανομοιομορφία στην εφαρμογή της νομιμότητας σε αυτό το τόπο.

Η παθογένεια στη λειτουργία του δημόσιου τομέα δεν περιορίζεται στην εξυπηρέτηση του πολίτη και στην φοροεισπρακτική ικανότητα του κράτους αλλά επεκτείνεται και στις διαδικασίες νομιμότητας και ελέγχου των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης καθώς και  στους απασχολούμενους σε αυτούς.

Χωρίς να θέλω να υπερασπιστώ το πολιτικό σύστημα της χώρας οφείλουμε να γνωρίζουμε όλοι ότι όλα τα μικρά ή τα μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα ή οι παρατυπίες του δημόσιου τομέα που έρχονται στο φως της δημοσιότητας: προμήθειες υποβρυχίων, υπόθεση Siemens, Αγορά  Ferrari σε ΑΕΙ,  μη εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου, υπερβάσεις προϋπολογισμού φορέων, παράνομες διεκδικήσεις προς το Δημόσιο και η νομιμότητα των πράξεων  διοικητικών οργάνων, έχουν σε συντριπτικό ποσοστό τελική υπογραφή από κάποιο πολιτικό προϊστάμενο, προηγούνται όμως αρκετές υπογραφές ή γνωμοδοτήσεις από υπηρεσιακά ή νομικά όργανα.

Ο οικονομικός-διαχειριστικός-λειτουργικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των φορέων της γενικής κυβέρνησης και των εργαζομένων σε αυτούς  δεν είναι προφανώς κάποια μονοδιάστατη και σταθερή διαδικασία κοινή για όλους, αφού υφίστανται δύο  γενικές κατηγορίες φορέων στη χώρα (ΔΕΚΟ & ΝΠΙΔ – Υπουργεία & ΝΠΔΔ) . Οι ΔΕΚΟ κοινής ωφέλειας και τα ΝΠΙΔ που τελούν υπό κρατικό έλεγχο δεν συνεργάζονται με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) του οποίου η αρμοδιότητα για θέματα συνεργασίας περιορίζεται στις δομές των Υπουργείων και των ΝΠΔΔ στα οποία  το ΝΣΚ έχει αρμόδιες δομές. Η νομιμότητα των πράξεων των Διοικητικών Συμβουλίων των ΔΕΚΟ και των ΝΠΙΔ κατ’ ουσία υπαγορεύεται  από τον εκάστοτε νομικό σύμβουλο του διοικητικού συμβουλίου ή τη νομική υπηρεσία (εάν υφίσταται) και τελικά ελέγχεται σε ετήσια βάση  από ορκωτούς λογιστές και κατασταλτικά από τις υπηρεσίες του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Μπορεί δηλαδή οι υπηρεσίες του Ελεγκτικού Συνεδρίου να εντοπίζουν παρατυπίες ή και παρανομίες κατά την διάρκεια του τυχαίου κατασταλτικού ελέγχου σε θέματα εκτέλεσης του προϋπολογισμού ή των προμηθειών ενός ΝΠΙΔ και να του καταλογίζουν ευθύνες,  χωρίς να αντιστοιχούνται  αντίστοιχες ευθύνες στις εποπτευόμενες υπηρεσίες του εκάστοτε Υπουργείου ή της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού Ελέγχου του Υπουργείου Οικονομικών που εδρεύει σε κάθε Υπουργείο. Η πολιτεία έχει αφήσει σε καθεστώς αυτοδιαχείρισης τα Διοικητικά Συμβούλια  σε 100άδες ΝΠΙΔ ενώ οι πολίτες χρηματοδοτούν στη πλειονότητα των περιπτώσεων πάνω από  90% τη λειτουργία τους ανεξάρτητα εάν αυτό γίνεται με την πληρωμή των τιμολογίων των ΔΕΚΟ κοινής ωφέλειας, με τη μηνιαία εισφορά της ΕΡΤ ή μέσω της τακτικής επιχορήγησης.

Ενώ το Ποινικό Δίκαιο έχει οριζόντια εφαρμογή σε όλους τους πολίτες δεν ισχύει το ίδιο με τις πειθαρχικές διατάξεις και την αξιολόγηση των εργαζόμενων στις ΔΕΚΟ και τα ΝΠΙΔ με τους υπόλοιπους εργαζόμενους στο δημόσιο. Η πειθαρχική νομοθεσία των δημοσίων υπαλλήλων δεν εφαρμόζεται οριζόντια και στα ΝΠΙΔ που τα περισσότερα έχουν το δικό τους πειθαρχικό κανονισμό λες και είναι πολίτες με πειθαρχικά προνόμια ή εξαιρέσεις (δεν αναφέρομαι σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας) ή η πειθαρχική συμπεριφορά των εργαζομένων τελεί σε καθεστώς προστασίας από τα συνδικάτα ή τους συλλόγους εργαζομένων των ΝΠΙΔ. Η αξιολόγηση των εργαζομένων και η πειθαρχική διαδικασία είναι αυτοματοποιημένες διαδικασίες σε ένα δημοκρατικό κράτος και δεν λειτουργούν αλλά κάρτ ούτε όποτε το θυμηθούμε.

Η χώρα έχει μεγάλο αριθμό  ελεγκτικών μηχανισμών (Ελεγκτικό Συνέδριο, Οικονομικούς Εισαγγελείς, Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, ΣΔΟΕ, Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικού Ελέγχου στο ΓΛΚ , Υπηρεσίες Δημοσιονομικού Ελέγχου και Υπηρεσίες του Ελεγκτικού Συνεδρίου στα Υπουργεία, ελεγκτές-επιθεωρητές για το περιβάλλον, την υγεία, την εργασία, Διευθύνσεις ή τμήματα ελέγχου στις περιφέρειες, υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου σε φορείς και κατά καιρούς ειδικές ομάδες ελεγκτών σε διάφορα θέματα οικονομίας). Το συνολικό αποτέλεσμα φαντάζει αλυσιτελές αφού στη πράξη δεν είναι σαφή τα όρια δικαιοδοσίας προκειμένου το συνολικό προϊόν των ελέγχων να φτάνει σε ένα απτό αποτέλεσμα για κάθε ελεγχόμενο φορέα.

Χωρίς να είμαι ειδικός στο ποιες βελτιώσεις απαιτούνται στο Σύνταγμα ή στη νομοθεσία για την εκλογίκευση στη συν-λειτουργία των προαναφερόμενων  φορέων, τα πολιτικά κόμματα οφείλουν να απασχοληθούν με αυτό το θέμα. Την εποχή που ζούμε οφείλουμε να νοικοκυρέψουμε τα του οίκου μας και στο νοικοκύρεμα οφείλουν να συμφωνήσουν  όλοι οι πολιτικοί οργανισμοί της χώρας  και όσοι δημιούργησαν αυτόν το διαχειριστικό και ελεγκτικό κατακερματισμό  και όσοι ευαγγελίζονται ότι θα φτιάξουν το “καινούργιο”  αφού όλα τα ανωτέρω είναι η υπ’ αριθμόν ένα μεταρρύθμιση που χρειάζεται ο τόπος.

 

*Ο Βασίλης Κωστόπουλος είναι μετεωρολόγος στην Μονάδα Διαστημικών Προγραμμάτων/Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» και συντελεστής του www.perivalon.gr