Ο Κώστας Βεργόπουλος στο TVXS
Κράτησε ήδη οκτώ χρόνια η κρίση και είναι πάρα πολύ. Δεν μπορεί να διαιωνίζεται. Μοιραία, οι ευρωπαίοι ιθύνοντες είναι αναγκασμένοι να προβούν σε αλλαγή πολιτικής» αναφέρει ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο VIII του Παρισιού, στην Κρυσταλία Πατούλη για το Tvxs, με αφορμή την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Αθήνα.
Μιλώντας για τον πρόεδρο της Γαλλίας σημειώνει, πως δείχνει να προωθεί αλλαγή της κυρίαρχης και αδιέξοδης πολιτικής στην Ευρώπη, μέσα από μια συμμαχία χωρών, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλάδα. Και ίσως η έναρξη αυτής της συμμαχίας να σηματοδοτείται από την επίσκεψη στη χώρας μας, «το περισσότερο εκτεθειμένο και εμβληματικό θύμα του σημερινού ευρωπαϊκού αδιεξόδου». Ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας μιλάει για τα «δύο πρόσωπα» του Μακρόν, αυτό στο εσωτερικό της Γαλλίας και αυτό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπογραμμίζοντας και το στοιχείο του «πολιτικού καιροσκοπισμού» που δείχνει να τον χαρακτηρίζει.
Κρ.Π.: Πώς βλέπετε το πρώτο διάστημα της κυβέρνησης Μακρόν στη Γαλλία;
Κ.Β.: Ο Μακρόν ξεκίνησε με κάποιες εκ των προτέρων διατυπωμένες θέσεις, υπερβολικά φιλελεύθερες, αλλά και σε εντυπωσιακό βαθμό απερίσκεπτες για τα εργασιακά και την σαρωτική απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, ο ίδιος πάντα προωθεί μία αρκετά σοβαρή προσέγγιση και χωρίς ιδεοληπτικές παραμορφώσεις στα ευρωπαϊκά ζητήματα, όσον αφορά στην εύρυθμη λειτουργία του ευρώ και γενικότερα των οικονομικών της Ευρωζώνης.
Ενώ στα εργασιακά καταγράφει υψηλού και ανησυχητικού βαθμού ιδεοληψία για τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας, στα ευρωπαϊκά, αντιθέτως, καταγράφει ένα ρεαλισμό. Μπορεί αυτό να οφείλεται και στο ότι έχει καλούς οικονομικούς συμβούλους για τα ευρωπαϊκά ζητήματα, ενώ δεν διαθέτει παρόμοιους για τα εργασιακά. Ωστόσο, αυτά τα δυο πεδία δεν είναι ανεξάρτητα, αλλά συμπλέκονται μεταξύ τους: Κάθε περαιτέρω πίεση στην εσωτερική αγορά εργασίας εις βάρος των εργαζομένων θα έχει μοιραία υφεσιακές συνέπειες τόσο για την Γαλλία όσο και για το σύνολο της Ευρωζώνης. Μπορεί με την συρρίκνωση του κοινωνικού κόστους εργασίας, η πρώτη χώρα που την εφαρμόζει να αποκομίζει οφέλη εις βάρος των εταίρων της, όμως, όταν όλες οι χώρες μέλη εφαρμόζουν την συρρικνωτική συνταγή, τότε δεν κερδίζει κανείς και η Ευρωζώνη καταγράφει απώλειες στο σύνολο της και με την σκιά του χρέους να μαυρίζει ακόμη περισσότερο για όλους τους εταίρους στο κοινό νόμισμα. Οι επιλογές του Μακρόν στο εσωτερικό μέτωπο προαναγγέλλουν κοινωνική λαίλαπα, αφού οι αντιδράσεις φαίνονται ότι θα είναι καταλυτικές, αλλά ταυτόχρονα επειδή διαθέτει έναν πολιτικό καιροσκοπισμό, ώστε να προσαρμόζεται στις καταστάσεις όταν δεν μπορεί να τις αλλάξει, οι σαρωτικές αντιδράσεις πιθανώς να τον κάνουν να υποχωρήσει, για λόγους ισορροπίας, κι όχι για λόγους ιδεολογίας.
Στα ευρωπαϊκά ζητήματα όμως, ο ίδιος παρουσιάζει, όπως ήδη ανέφερα, ρεαλιστική προσέγγιση. Αντιλαμβάνεται ότι η Ευρωζώνη διέρχεται τη χειρότερη περίοδό της, αυτά τα τελευταία οκτώ χρόνια της κρίσης, που δεν είναι μόνο ελληνική, αλλά αφορά ολόκληρη την Ευρωζώνη, με αιχμή την υπερχρέωση των χωρών μελών της. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα υπερχρεωμένη, αλλά είναι και η Ιταλία, η Ισλανδία, η Ισπανία, η Γαλλία, ακόμα και η Γερμανία. Στο μέτρο που δεν υπάρχει ευρωπαϊκός μηχανισμός για την άντληση χρήματος από άλλες πηγές, παρά αποκλειστικά και μόνο από την αγορά, μέσω υπερχρέωσης των κρατών. Αυτό οδηγεί μοιραία στην υπερχρέωση των κρατών μελών. Με τις συστηματικές περικοπές δαπανών, οι οικονομίες της Ευρωζώνης επιβραδύνουν την λειτουργία και την ανάπτυξη τους, ώστε τα δημόσια έσοδα να περιέρχονται σε διαρκή κρίση και τα δημόσια χρέη όλων των χωρών μελών να αποβαίνουν όλο και λιγότερο εξυπηρετήσιμα.
Είναι καλό ότι αυτή η επίσκεψη γίνεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και δείχνει, ακόμα μια φορά, πόσο χρήσιμη είναι η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι έχει τη δυνατότητα να αντλήσει οφέλη από την παραμονή της σε αυτήν, που δεν θα μπορούσε να αντλεί αν δεν είχε ενταχθεί ή αν είχε αποχωρήσει από αυτήν.
Όταν η Ευρωζώνη σύρεται με ρυθμό ανάπτυξης 0% έως 1%, ενώ τα δημόσια χρέη αυξάνονται με ρυθμό διπλάσιο έως τετραπλάσιο, τότε μοιραία όλα τα χρέη αποβαίνουν μη βιώσιμα και όχι μόνο το ελληνικό. Κανένα χρέος δεν μπορεί να εξυπηρετείται, όταν αυτό αυξάνεται ταχύτερα από το ρυθμό της οικονομίας. Όλες οι οικονομίες και ολόκληρη η Ευρωζώνη, έχουν εμπλακεί σ’ αυτή την παγίδα από μόνες τους, με την πολιτική που έχουν οι ίδιες επιλέξει! Χρειάζεται η Ευρωζώνη να απεμπλακεί απ’ αυτό, και ο Μακρόν το έχει καταλάβει, όπως και οι οικονομικοί του σύμβουλοι, γι’ αυτό και ζητά να γίνει μία πραγματική ομοσπονδία της Ευρωζώνης με ενιαία οικονομική διακυβέρνηση, με ενιαίο υπουργό οικονομικών, και με διαχείριση των χρεών των κρατών μελών από ευρωπαϊκό μηχανισμό, ώστε να απαλλαγούν οι χώρες απ’ αυτό το βάρος και να στοχεύσουν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.
Οι σημερινοί χαμηλοί και ανεπαρκείς ρυθμοί ανάπτυξης δεν είναι τυχαίοι, αλλά οφείλονται στην στόχευση των ευρωπαϊκών επιλογών της τελευταίας 8ετίας. Οι κυβερνήσεις έχουν μπει στην παγίδα να στοχεύουν σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για να καταπολεμήσουν την υπερχρέωση, ενώ όσο επιτυγχάνονται οι χαμηλοί ρυθμοί, τόσο η υπερχρέωση χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται. Κι αυτή είναι η γερμανική επιλογή. Η Γερμανία δεν θέλει να ξεκολλήσει απ’ αυτή τη θέση, αλλά ο Μακρόν προωθεί συμμαχία χωρών, απ’ την άλλη πλευρά, με την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ελλάδα και βέβαια τη Γαλλία, για να αλλάξει αυτό το σύστημα, και υπάρχει σήμερα σοβαρό ενδεχόμενο όντως κάτι ν’ αλλάξει σ’ αυτό το σημείο.
Κρ.Π.: Και από τις κινήσεις που έχει κάνει ο Μακρόν, σε αυτό το χρονικό διάστημα, έχει χτυπήσει κάποιο καμπανάκι;
Κ.Β.: Το ένα είναι πολύ δυσάρεστο και είναι τα εργασιακά όπως είπα, όπου ετοιμάζεται γενική απεργία στη Γαλλία, στις 12 Σεπτεμβρίου, με τα εργατικά Συνδικάτα να αντιδρούν και να καλούν σε γενική απεργία. Το άλλο, όμως, το ευρωπαϊκό, ακολουθεί τον δρόμο του. Είναι η διαχείριση του ευρωπαϊκού ζητήματος, που κάνει ο Μακρόν για ν’ αλλάξει κατεύθυνση και στόχους η οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης. Αυτό το χειρίζεται μέχρι στιγμής με επιτυχία και έχει σύρει τη Μέρκελ σε διάλογο. Η Μέρκελ απορρίπτει 
διάφορες προτάσεις, αλλά ορισμένες τις δέχεται για συζήτηση, και δεχόμενη αυτές, απορρίπτει τη σκληρή γραμμή του Σόιμπλε. Αφού μέσα στις χώρες που έχουν πρόβλημα, είναι και η ίδια η Γερμανία. Βέβαια, έχουμε στις 25 του μηνός, εκλογές στη Γερμανία, και δεν μπορεί να γίνει τίποτα μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Οι συνέπειες θα φανούν αμέσως μετά, από τον ερχόμενο Οκτώβριο. Δεν ξέρω τι θα βγει, αλλά προσδοκώ κάτι να βγει, ή ότι κάτι μπορεί να βγει.
Κρ.Π.: Οπότε χρειάζεται κυρίως στο θέμα των εργασιακών να αλλάξει ο Μακρόν;
Κ.Β.: Μα, οι περικοπές είναι ανοησία. Για παράδειγμα, οι περικοπές στα επιδόματα ανεργίας. Χρονικά ο άνεργος θα πληρώνεται όχι παραπάνω από ένα χρόνο, τα επιδόματα θα είναι μικρότερα, κλπ.. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, επισπεύδει την συρρίκνωση της εθνικής δαπάνης στην οικονομία, με αποτέλεσμα η τελευταία να πέφτει σε ρυθμό αντί να ανεβαίνει. Ακόμη μια ατυχής επιλογή. Ενδιαφέρον είναι, ότι δεν έχει δεσμευθεί για μείωση «εδώ και τώρα» του δημοσιονομικού ελλείμματος, όπως άλλωστε και ο προκάτοχός του, Φρανσουά Ολάντ, δεν δεχόταν να το μειώσει άμεσα, ενώ αυτό βρισκόταν στο -3,3% του ΑΕΠ. Ο Μακρόν δε δείχνει επίσης να βιάζεται στην απορρόφηση του ελλείμματος, συνειδητοποιώντας ότι όσο πιο γρήγορα μειώνεται το έλλειμμα, τόσο πιο γρήγορα η οικονομία πέφτει σε ύφεση. Κι αυτό δεν θα το ήθελε. Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι η διαιώνιση του ελλείμματος είναι καλό πράγμα, ή ακόμα λιγότερο, η επέκταση του ελλείμματος. Οπωσδήποτε, ο προϋπολογισμός τού κράτους οφείλει να είναι ισορροπημένος, δηλαδή, να μην έχει ελλείμματα. Αλλά όταν υπάρχει έλλειμμα, αυτό δεν απορροφάται από τη μια μέρα στην άλλη χωρίς δραματικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και στην απασχόληση, όπως βέβαια και στην εξυπηρετησιμότητα του χρέους. Αυτά τα ζητήματα διευθετούνται μόνον σταδιακά, και οπωσδήποτε με ανόρθωση της οικονομίας, όχι με επιβράδυνση. Με αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης θα γίνει εφικτή η ισοσκέλιση του ελλείμματος, και σταδιακά. Ε, κι αυτό τουλάχιστον, ο νέος πρόεδρος δείχνει να το έχει καταλάβει.
Κρ.Π.: Σε σχέση με την επίσκεψή του στην Ελλάδα… Έρχεται, με τον υπουργό οικονομικών και με 40 επιχειρηματίες, που δείχνουν να ενδιαφέρονται να συζητήσουν για επενδύσεις, π.χ. σε ενεργειακά θέματα ή αμυντικά, κλπ., αλλά όμως και για ιδιωτικοποιήσεις;
Κ.Β.: Για το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων, δεν τίθεται θέμα ειδικά για τη Γαλλία, σ’ αυτόν τον τομέα. Όμως το ενδιαφέρον είναι ότι συνοδεύεται από επιχειρηματίες και ηγέτες οικονομικών συγκροτημάτων οι οποίοι έχουν ενδιαφέρον να επενδύσουν σε κλάδους ενέργειας, συγκοινωνιών, επικοινωνίας, τουρισμού, κλπ.. Είναι οπωσδήποτε σημαντικό ότι έχουμε, αυτή τη στιγμή, ένα πακέτο επενδυτικό από την πλευρά της Γαλλίας. Και η Ελλάδα, έχει ανάγκη από την ευρωπαϊκή θεσμική στήριξη, αλλά και από κάτι παραπάνω που θα μπορούσε να ωθήσει την ελληνική οικονομία σε υψηλότερα επίπεδα λειτουργίας. Μία επιθυμία για μεγαλύτερη και βαθύτερη ανάπτυξη των σχέσεων, είναι αυτό χρειάζεται η Ελλάδα σήμερα.
Κρ.Π.: Υπάρχουν όμως και κίνδυνοι στις επενδύσεις; Για παράδειγμα στο περιβάλλον;
Κ.Β.: Στην κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα, έχει ανάγκη από επενδύσεις, αλλιώς δεν θα ξεκολλήσει από την πτωτική δυναμική και την στασιμότητα, δεν θα εξασφαλίσει την αναγκαία επανεκκίνηση της οικονομίας. Μπορεί να κρατηθεί και να μην επιδεινωθεί η κατάσταση, αλλά αυτό δεν αρκεί, χρειάζεται άμεσο επενδυτικό πακέτο για να εκτιναχθεί προς τα πάνω. Και μετά έχει καιρό να προβεί σε επιλογές, για το ποιες είναι οι καλές επενδύσεις και το ποιες είναι οι κακές. Αλλιώς η χώρα δεν θα ξεκολλήσει ποτέ από αυτή την κατάσταση.
Κρ.Π.: Οπότε, τι θα έπρεπε να έχει κατά νου η ελληνική κυβέρνηση;
Κ.Β.: Είναι καλό ότι αυτή η επίσκεψη γίνεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και δείχνει, ακόμα μια φορά, πόσο χρήσιμη είναι η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι έχει τη δυνατότητα να αντλήσει οφέλη από την παραμονή της σε αυτήν, που δεν θα μπορούσε να αντλεί αν δεν είχε ενταχθεί ή αν είχε αποχωρήσει από αυτήν. Αυτό άλλωστε προκαλεί και τον ανταγωνισμό άλλων υποψηφίων επενδυτών. Διότι αν η Γαλλία επενδύσει πολλά στην Ελλάδα, αυτό θα παρακινήσει και άλλους να επενδύσουν περισσότερα, όπως π.χ. τους Γερμανούς, που επί του παρόντος πολύς λόγος γίνεται, αλλά λίγα πραγματοποιούνται από γερμανικές επενδύσεις.
Τελικά, η Γαλλία, επενδύει πολύ περισσότερα. Αλλά από κοντά είναι και η Ιταλία, και είναι σημαντικό ότι γίνεται μια ομάδα πέντε χωρών (Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία), που θα θέσει επίσημα στην Ευρωζώνη το αίτημα για αλλαγή οικονομικής πολιτικής και αλλαγή προτεραιοτήτων στους οικονομικούς στόχους. Η τεκταινόμενη ευρωπαϊκή αλλαγή οικονομικών στόχων δεν είναι ζήτημα οικονομικής ιδεολογίας, αλλά προκύπτει, αν όχι για άλλο λόγο, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η εφαρμοζόμενη ευρωπαϊκή πολιτική δεν έχει προωθήσει προς επίλυση κανένα πρόβλημα, αντιθέτως δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα για όλες ανεξαιρέτως τις χώρες μέλη και για την Ευρωζώνη στο σύνολο της. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη, με την Ελλάδα στην κορυφή του ευρωπαϊκού παγόβουνου, είναι ότι το μοντέλο της τελευταίας 8ετίας δεν περπατάει άλλο και συσσωρεύει πρόσθετα προβλήματα για όλες ανεξαιρέτως τις χώρες μέλη. Δεν είναι επειδή η Ευρώπη αλλάζει πολιτικό προσανατολισμό, τίποτα από αυτά, αλλά απλά και μόνον επειδή όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν πλέον ότι το μέχρι σήμερα μοντέλο δεν περπατάει άλλο.
Εάν παρ’ ελπίδα αυτό το μοντέλο περπατούσε στις άλλες -πλην Ελλάδος- χώρες, αυτό θα ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την χώρα μας. Θα μας έλεγαν τότε: κόφτε το λαιμό σας, εμείς προχωράμε. Το θέμα όμως είναι ότι καμία χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει με αυτό το μοντέλο, ούτε η Ευρώπη στο σύνολό της. Βυθίζεται στη στασιμότητα. Κι αυτό υποχρεώνει σε αλλαγή πολιτικής. Η Ελλάδα είναι το περισσότερο εκτεθειμένο και εμβληματικό θύμα του σημερινού ευρωπαϊκού αδιεξόδου.
Κρ.Π.: Τα έχετε πει εδώ και χρόνια όλα αυτά, με όλους τους τρόπους…
Κ.Β.: Κράτησε ήδη οκτώ χρόνια η κρίση και είναι πάρα πολύ. Δεν μπορεί να διαιωνίζεται. Μοιραία, οι ευρωπαίοι ιθύνοντες είναι αναγκασμένοι να προβούν σε αλλαγή πολιτικής. Μεταξύ άλλων, θα μπορούσαν να χαλαρώσουν στην αξίωση των μηδενικών δημοσίων ελλειμμάτων, να τα επιτρέψουν στο —3% του ΑΕΠ, και να αναλάβει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την διαχείριση των χρεών των χωρών, ή ο ΕSΜ, όχι για να μην τα πληρώσουν, αλλά για να τα αποπληρώσουν σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου με μικρότερη επιβάρυνση στο παρόν για κάθε εθνική οικονομία και για ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία.
Κρ.Π.: Τέλος, δεν θα έπρεπε ανάμεσα στους 40 μεγάλους επιχειρηματίες, μαζί με τον Μακρόν, να υπάρχουν π.χ. και άνθρωποι της επιστήμης και του πολιτισμού (αν και επέλεξε συμβολικά να μιλήσει στην Πνύκα);
Κ.Β.: Και βέβαια θα έπρεπε να έχει. Όμως δεν το αποκλείω να έχει και να μην αναφέρεται. Αν και θα είχε μεγαλύτερη αξία εάν αυτό αναφερόταν, παρά να παρασιωπάται. Πρέπει να συνοδεύεται από ανθρώπους του πνεύματος και του πολιτισμού. Ή θα έχει μαζί του και θα είναι σωστό να τους έχει, ή δεν θα τους έχει και αυτό θα είναι μια ακόμη σοβαρή παράλειψη.
