Του Γ. Λακόπουλου
Τον περασμένο Μάρτιο ο πρόεδρος τη Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ παρουσίασε την Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης- για τη μορφή, το εύρος και τις λειτουργίες της. Απορρίπτοντας την προοπτική της δεύτερη θητείας του, απελευθερώθηκε προσωπικά και ζήτησε ευθέως από τις πολιτικές ηγεσίες να βάλουν το δάκτυλο επι των τύπο των ήλων: να πάρουν αποφάσεις για ένα μενού επιλογών που έθεσε ενώπιόν τους.
Στη – πανηγυρική , λόγω 60ετίας- Σύνοδο της Ρώμης οι ηγέτες υιοθέτησαν τη μέθοδό του. Αλλά έκτοτε η τύχη των πέντε σεναρίων της Λευκής Βίβλου αγνοείται. Ίσως γιατί όλοι περίμεναν τις γερμανικές εκλογές. Στην πραγματικότητα γιατί πολλές κυβερνήσεις δεν είναι έτοιμες για τέτοιες αποφάσεις, ή αδιαφορούν.
Και τότε έκανε την εμφάνιση του ο Εμμανουέλ Μακρόν. Ενδιαφέρων, αλλά αμφιλεγόμενος ακόμη, πολιτεύεται λίγο σαν τον φιγουρατζή Ρέντσι, αλλά είναι το πιο ενδιαφέρον πρόσωπο αυτή στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και ο και ο πιο ενεργός οπαδός του οράματος για την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρώπης. Στην Πνύκα το περιέγραψε, υπό το σεληνόφως…
Ωστόσο ο Μακρόν είναι μόνο πρόεδρος της Γαλλίας. Μπορεί να είναι ο πιο ενθουσιώδης ευρωπαϊστής αυτή τη στιγμή, αλλά βρίσκεται ακόμη στη θεωρία. Η προσθετική ισχύς του λόγου του, με την επιδιωκόμενη ανασύσταση του Γαλλογερμανικού άξονα που θα του επέτρεπε να περάσει στην πράξη, ίσως κόλλησε στις γερμανικές κάλπες. Θα δείξει από τον τρόπο με τον οποίο θα πολιτευτεί η εφτάψυχη Μέρκελ – ευρωπαΐστρια πριν την εμφάνιση Μακρόν- στην ακμή της είχε να κάνει με το «ατύχημα Ολάντ»
Ωστόσο ο Γάλλος Πρόεδρος δεν δίστασε να ανεβεί αμέσως στη σκηνή και να καταθέσει τις διακηρύξεις του -περί αυτού πρόκειται- ευφυής κίνηση που του δίνει την πρωτοβουλία των κινήσεων προτού την υπονομεύσουν κάποιες ανεπιθύμητες εξελίξεις στη Γερμανία. Επικοινωνιακά μάλιστα του βγήκε πολύ καλά και ήδη προκάλεσε ενδιαφέρον σε όλη την Ευρώπη.
Ακόμη και αν το έκανε για εσωτερική κατανάλωση έβγαλε από το ράφι προτάσεις και τροφοδότησε μια συζήτηση που πρέπει να γίνει οπωσδήποτε και επειγόντως στην κοινοτική επικράτεια. Αυτό το πιστώνεται…
Προηγουμένως στην Αθήνα είχε υιοθετήσει -για να μην πούμε υποκλέψει- μια άλλη ιδέα που ο Γιούνγκερ είχε ήδη θέσει σε εφαρμογή με τους Ευρωπαϊκούς Διαλόγους. Στους οποίους υποχρέωσε τους επίτροπους του να μετάσχουν πρωτοστατώντας ο ίδιος. Να μιλήσουν δηλαδή οι κοινοτικοί παράγοντες και οι ευρωπαίοι πολιτικοί άμεσα με τους πολίτες σε ανοιχτές δημόσιες συζητήσεις, χωρίς ατζέντα.
Πιο απλά τέρμα οι «προστατευμένες» εμφανίσεις. Πρωτίστως να ακούσουν, να απολογηθούν – ακόμη και να αποδοκιμασθούν, ενώπιοι ενωπίων. Έγιναν περισσότεροι από 300 τέτοιοι διάλογοι ως τώρα- με θεαματικά αποτελέσματα. Ο Μακρόν ζήτησε να γίνει το ίδιο σε κάθε χώρα με τις κυβερνήσεις και τους υπουργούς τους- αλλά δεν το συνέδεσε με τη δουλειά που κάνει ήδη ο Γιούνγκερ……
Εκ των πράγματων υπάρχει οργανική σύνδεση των πρωτοβουλιών Μακρόν και Γιούνγκερ, όπως υπάρχει και ευρεία ταύτιση των ιδεών τους. Υπάρχει όμως και ένα κενό: υιοθετεί τη μέθοδο Γιούνγκερ ο Γάλλος πρόεδρος; Λαμβάνει υπόψη του τη Λευκή Βίβλο και με ποιο από τα πέντε σενάρια ταυτίζει τις προτάσεις του;
Απάντηση δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και τρόπος να κρίνει κάποιος που θα καταλήξει αυτή η σύνδεση. Ο λόγος είναι προφανής και προκύπτει από τους άξονες όσων κατέθεσαν οι δυο άνδρες.
Τι χρωστάμε στον Μακρόν
Ας δούμε πρώτα τι ζητάει ο Μακρόν: Ισχυρό προϋπολογισμό και υπουργό Οικονομικών στην Ευρωζώνη, ευρωπαϊκό φόρο στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, προστασία συνόρων και έλεγχο των ανεξέλεγκτων μεταναστευτικών κυμάτων, σε συνδυασμό με αποτελεσματική κοινή υπηρεσία ασύλου. Οικονομική ενίσχυση των χωρών προέλευσης των μεταναστών, κοινή αναπτυξιακή πολιτική με εναρμονισμένες επιδοτήσεις και έμφαση στις καινοτομίες, τα «πράσινα» προγράμματα και την ψηφιακή τεχνολογία. Αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής για να γίνει ευέλικτη, έμφαση στην ψηφιακή τεχνολογία.
Τίποτε δεν είναι καινούργιο αλλά και όλα είναι καινούργια σε μια Ευρώπη που αδρανεί εδώ και χρόνια. Οίκοθεν νοείται, αν και δεν τα ανέφερε ρητά ότι δεν είναι αντίθετος σε διεργασίες που ήδη έχουν εκκινήσει, για την κοινή ασφαλιστική και ενεργειακή πολιτική, την εναρμόνιση της εργατικής νομοθεσίας –ή μήπως είναι ;
Από την πλευρά του ο Γιούνγκερ, αναζητώντας το μέλλον της Ένωσης, βάζει όμως στο τραπέζι μια προϋπόθεση: να συναποφασίσουν οι Ευρωπαίοι ….πώς θα αποφασίζουν, σε σχέση με αυτό που θέλουν για την κοινοτική Ευρώπη και τις χώρες τους. Χωρίς συμφωνία σ’ αυτό το θέμα οι προτάσεις Μακρόν είναι έκθεση ιδεών.
Η Λευκή Βίβλος
Με άλλα λόγια, πριν τον Μακρόν, ο πρόεδρος της Κομισιόν έβαλε τους ευρωπαίους ηγέτες- θα μπορούσε να το πει κανείς και για τους ευρωπαίους πολίτες, αν οι ηγέτες είχαν μπει στον κόπο να τους ενημερώνουν για τη Λευκή Βίβλο- μπροστά σε συγκεκριμένες επιλογές που στη ουσία συνιστούν αναμέτρηση με τον εαυτό τους. Τα πέντε σενάρια για την επόμενη ημέρα, είναι η αρχή οποιασδήποτε συζήτησης για οποιαδήποτε πρόταση που κινεί μπροστά την Ευρώπη. Μπροστά και ως τι;
Το πρώτο σενάριο είναι να συνεχίσει ως έχει η Ένωση και απλώς να επικεντρωθεί σε μεταρρυθμίσεις. Είναι η συνέχιση της πορείας που έδειξε ήδη τα αδιέξοδά της.
Το δεύτερο σενάριο αναδεικνύει ως μείζονα στόχο την Ενιαία Αγορά και αυτό είναι όλο –αφού υπάρχει και κοινό νόμισμα. Με αυτό το σενάριο το πιθανότερο είναι ότι η δυσπιστία των πολιτών θα μεγαλώσει και τα αποτελέσματα θα φαίνονται στις εθνικές κάλπες.
Το τρίτο σενάριο αναθερμαίνει την «ενισχυμένη συνεργασία», ήτοι όσοι θέλουν περισσότερα συνασπίζονται και τα κάνουν – οι υπόλοιποι μπορούν να περιμένουν. Άλλωστε το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει σε όσους θέλουν να κάνουν περισσότερα. Ήτοι επιτρέπει στενότερη συνεργασία ομάδων χωρών σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η άμυνα, η εσωτερική ασφάλεια ή τα κοινωνικά θέματα – με παραδείγματα το ευρώ και τη Σένγκεν. Αυτό οδηγεί σε …πολλές Ενώσεις, ή αλλιώς σε Ευρώπη πολλών ταχυτήτων. Δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς ο Γιούνγκερ προβλέπει ότι οι πόρτες μένουν ανοικτές και όποιος θέλει μπαίνει ή βγαίνει από αυτές τις συνεργασίες.
Κατά το τέταρτο σενάριο η κοινοτική Ευρώπη επιλέγει σε ποιους τομείς μπορεί να είναι αποτελεσματική και εστιάζει σε αυτούς, εγκαταλείποντας του υπολοίπους, για τους οποίους οι αρμοδιότητες μπορούν να επιστραφούν στα κράτη μέλη. Αυτό είναι εύκολο ίσως, αλλά και μια μεγάλη δυσκολία: την πιθανή άρνηση των κρατών να μεταβιβάσουν αρμοδιότητες στους τομείς που έχουν επιλεγεί, ειδικά αν πρόκειται για την άμυνα.
Τέλος το πέμπτο σενάριο περιγράφει την ομοσπονδιακή Ευρώπη. Όλοι μαζί κάνουν περισσότερα, ταχύτερα και με περισσότερη κοινοτική αντίληψη. Ακούγεται ιδανικό, ίσως, αλλά στην πράξη μπορεί να εγείρει θέματα δημοκρατικής νομιμοποίησης και να διευρύνει τον ευρωσκεπτικισμό των ευρωπαίων πολιτών, καθώς θα πρόκειται για αποφάσεις κυβερνήσεων και κοινοτικών οργάνων, ερήμην τους.
Από το πνεύμα Γιούνγκερ όπως διαχέεται στη Λευκή Βιβλίο η καλή -και ταυτόχρονα ρεαλιστική- είναι ανάμεσα στο τρίτο και το πέμπτο, ή για την ακρίβεια στον συνδυασμό τους -αν ληφθούν υπόψη οι πολιτικοί συσχετισμοί σε κοινοτικό και σε εθνικό επίπεδο.
Σε κάθε περίπτωση όμως οι 27 πρέπει να επιλέξουν. Αλλά όχι με το μέθοδο των Βρεττανών, ούτε με τη μέθοδο με την οποία επιχειρήθηκε να θεσπιστεί το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Οι χώρες-δηλαδή οι κυβερνήσεις- θα πάρουν τις ευθύνες τους και θα φέρουν στο τραπέζι την Ευρώπη που θέλουν σε συνδυασμό, με τον τρόπο που θα την πετύχουν.
Ότι οφείλουν να το «διαπραγματευθούν» πρώτα με τους πολίτες τους είναι αυτονόητο. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρόκειται για δικές τους επιλογές με συνέπειες στις ίδιες και συνεπώς δεν είναι υπόθεση μιας νέας Διακυβερνητικής, μιας νέας Συνθήκης. Παλιός στα κοινοτικά ο Γιούνγκερ αντιλαμβάνεται ότι οι υφιστάμενες συνθήκες επαρκούν για τέτοιες αποφάσεις…
Εδώ μπαίνει στο έργο ο Μακρόν. Η πρωτοβουλία του δεν έχει στοιχεία πρωτοτυπίας, ούτε ανατρεπτικές ιδέες. Εντυπωσιάζει όμως γιατί πακετάρει με πάθος ό,τι πιο προηγμένο συζητήθηκε ως τώρα και κυρίως γιατί, με το βάρος της Γαλλίας, αναθερμαίνει τη συζήτηση για το κοινό μέλλον των ευρωπαϊκό λαών και την πολιτική ενοποίηση που θα απολήξει στην ομοσπονδία.
Ωστόσο αν δει κανείς τον πολιτικό χάρτη σε κάθε χώρα μέλος θα διαπιστώσει ότι χωρίς τη μέθοδο Γιούνγκερ οι προτάσεις Μακρόν θα καταλήξουν σεμινάριο- όχι πολιτική πράξη. Θα μείνουν μια παράσταση χωρίς ουσία και προοπτική.
Γι’ αυτό θα ήταν μεγάλο λάθος το πακέτο ιδεών Μακρόν να επισκιάσει τη Λευκή Βίβλο. Αυτά πάνε μαζί και ο πρώτος που πρέπει να πάρει θέση είναι ο Γάλλος πρόεδρος- έπρεπε να το έχει κάνει ήδη.
Καλά τα είπε στην Πνύκα και τη Σορβόννη. Αν τα προβάλλει στο χάρτη των επιλογών της Λευκής Βίβλου θα ολοκληρωθούν και θα είναι πιο χρήσιμα και πιο πειστικά για τους Ευρωπαίους. Ο Γιούνγκερ είναι σε αποδρομή και δεν πρόκειται να του πάρει τη δόξα…
