Tου Πέτρου Μηλιαράκη*
Παρεξήγηση προκάλεσε η πρόσφατη άρνηση ( με veto) του Προέδρου της Γαλλίας Emmanuel Macron για την έναρξη της διαδικασίας ένταξης της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Για όσους αγνοούν τα πράγματα προκάλεσε εντύπωση το veto του Macron. Ωστόσο είχε απόλυτο δίκιο! Η διεύρυνση της Ενωσης ήταν σφάλμα μέγα. Και εαν μου επιτρέπεται, αφορά και προσωπική μου θέση ως πολίτη της Ενωσης, ότι η διεύρυνση ήταν και είναι σφάλμα μέγα.
- Η ιστορική πραγματικότητα
Ας προσγειωθούμε λοιπόν στην πραγματικότητα και στην ιστορία. Η Ευρώπη τους τελευταίους αιώνες γνώρισε αμέτρητους και μακροχρόνιους πολέμους (π.χ. βλ. τον «εκατονταετή»), καταστροφές, εσωτερικές έριδες, ακόμη και διαμάχες μεταξύ των ίδιων θρησκευμάτων. Δηλαδή, ακόμη και Χριστιανοί ήρθαν σε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ τους στο όνομα του Καθολικισμού και του Προτεσταντισμού. Η Ευρώπη γνώρισε τις αντιφάσεις του σκοταδισμού και της Αναγέννησης και ήταν η αιτία για την έκρηξη δύο Παγκοσμίων Πολέμων.
Η πρόσφατη ενοποίηση της Ευρώπης μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφετηρία της έχει την 25η Μαρτίου 1957. Ωστόσο, σημαντικές δυνάμεις της Δύσης είχαν ήδη ουσιαστικές προετοιμασίες για μια ενοποιητική διαδικασία. Αναφέρομαι στην ίδρυση του «Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας» (1948), ο οποίος μετεξελίχθηκε στον «Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης» (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΟΣΑ).
Επίσης το 1949 διαμορφώθηκε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός του «Συμβουλίου της Ευρώπης» στον οποίο υπάγεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (του Στρασβούργου). Πρέπει δε να επισημειώσουμε ότι το 1973 με πρωτοβουλία της τότε Σοβιετικής Ένωσης, του Καναδά και των ΗΠΑ προέκυψε και ένας ενδιαφέρον Οργανισμός, ήτοι ο «Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη» (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΑΣΕ).
Οι προαναφερόμενοι διεθνείς περιφερειακοί Οργανισμοί, ειδικότερα πριν την ίδρυση της τότε ΕΟΚ, είχαν και έχουν επίκεντρο την Ευρώπη. Συνιστούν δε «διακυβερνητική συνεργασία». Η διακυβερνητική συνεργασία αφορά συνεργασία μεταξύ κυρίαρχων κρατών τα οποία δεν απεμπολούν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα και για τη μεταξύ τους συνεργασία κατά βάση (κατ’ αρχήν) ισχύει η ομοφωνία.
Την αντίληψη αυτή ανέτρεψε η γαλλική πρόταση που απευθύνθηκε στους Γερμανούς και που αφορούσε στην πολιτική ενοποίηση πλέον της Ευρώπης. Ο Schuman επεξεργάστηκε σχέδιο του Monnet που πρότεινε τη γαλλογερμανική συμφιλίωση και συγχώνευση των γερμανικών και γαλλικών βιομηχανικών βασικών υλών.
Ωστόσο, η πρόταση του Schuman δεν απευθύνθηκε μόνο προς τη γερμανική πλευρά, αλλά και στα Ευρωπαϊκά Κράτη και αφορούσε τη συνένωση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα.
Αυτή η συνένωση θα καταργούσε το προνόμιο παραγωγής πολεμικού υλικού μονομερώς από ένα κράτος-μέλος. Ήδη όμως ενέκυψε ο «Ψυχρός Πόλεμος». Στη διαδικασία αυτή Γαλλία και Γερμανία (αξιοσημείωτη η πολιτική του Καγκελάριου Adenauer) πήραν την πρωτοβουλία της ενοποίησης με τη συμμετοχή της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, του Βελγίου και της Ολλανδίας (Κάτω Χώρες). Τα κράτη αυτά συγκρότησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) που επικυρώθηκε διεθνώς στο Παρίσι το 1951 και κυρώθηκε από τις εσωτερικές έννομες τάξεις το 1952.
Η διαδικασία αυτή ήταν ο προάγγελος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ) και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) των οποίων οι Συνθήκες υπογράφηκαν στη Ρώμη την 25η Μαρτίου 1957. Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες είχαν ήδη δρομολογηθεί…
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες πράγματι άρχισαν να επικυριαρχούν στον ευρωπαϊκό αλλά και στο διεθνή χώρο. Έτσι, αναγκάστηκε το Ηνωμένο Βασίλειο να διεκδικήσει και εκείνο την παρουσία του στο χώρο. Η προσπάθεια δε δημιουργίας της «Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών» (ΕΖΕΣ) στην οποία συμμετείχαν η Νορβηγία, η Σουηδία, η Δανία, η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Ελβετία δεν απέφερε τα αναμενόμενα. Έτσι το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις εναντιώσεις του Στρατηγού de Gaulle επέμενε και επί Προεδρίας (πλέον) του Pompidou, κατέστη μέλος των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Οι έξι (6) αρχικώς ιδρυτικές χώρες δέχθηκαν αιτήσεις συμμετοχής πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου και εκείνες της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας. Ωστόσο, η Συνθήκη προσχώρησης που υπογράφηκε το 1972 και τέθηκε σε ισχύ το 1973, δημιούργησε την Ευρώπη των εννέα (9) και όχι των δέκα (10), καθόσον λόγω εσωτερικού δημοψηφίσματος, η Νορβηγία τελικώς δεν απετέλεσε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας.
- Η ένταξη της Ελλάδας
Η Ευρώπη όμως των εννέα (9) έγινε η Ευρώπη των δέκα (10) μετά την ένταξη της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και αφορά επίπονη διαδικασία που έλαβε χώρα μετά την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Υπ’ όψιν δε ότι η από το έτος 1961, ήδη υφιστάμενη συμφωνία σύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και ΕΟΚ είχε παγώσει λόγω του δικτατορικού καθεστώτος. Έτσι, η συμφωνία προσχώρησης της Ελληνικής Δημοκρατίας ως μέλους των Κοινοτήτων υπογράφηκε στην Αθήνα επί Κωνσταντίνου Καραμανλή και τέθηκε σε ισχύ από 01 Ιανουαρίου 1981. Στη συνέχεια, επακολούθησαν και νέες αιτήσεις συμμετοχής στο εγχείρημα.
Αναφέρομαι στις αιτήσεις της Αυστρίας (1989), της Σουηδίας (1991), της Φινλανδίας (1992), της Ελβετίας (1992) και της Νορβηγίας (1992). Έτσι η Νορβηγία (για δεύτερη φορά) επιχειρεί και πάλι σε επίπεδο πολιτικής πρωτοβουλίας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Όμως και πάλι το δημοψήφισμα στη Νορβηγία και εκείνο στην Ελβετία, απέτρεψαν την ένταξη των χωρών αυτών στην Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία.
Ωστόσο, η Ευρώπη διευρύνθηκε, κυρίως από το 2003 με τις Συνθήκες προσχώρησης που υπογράφηκαν στην Αθήνα, με τη συμμετοχή της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Σλοβακίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Μάλτας, ενώ, δύο χρόνια αργότερα η Βουλγαρία και η Ρουμανία ολοκλήρωσαν τελικώς την ένταξή τους από 01 Ιανουαρίου 2007. Ωστόσο από την Ευρώπη των «28», η Ευρώπη απομειώνετα στην Ευρώπη των «27», λόγω του επερχόμενου (;) Brexit.
- μια διεύρυνση σε βάρος της εμβάθυνσης
Η προαναφερόμενη απίστευτη για τη δεκαετία ακόμη του 1980 διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει διαμορφώσει παράκεντρα εξουσιών, «συγκεκριμένη ελίτ» που καθορίζει την πολιτική κρατών του λεγόμενου τέως Ανατολικού Μπλοκ, όπου προς όφελος της γερμανικής κυρίως οικονομίας, η διεύρυνση αντικειμενικώς έχει εκδηλωθεί ως αναστολή της εμβάθυνσης του ενοποιητικού εγχειρήματος.
Περαιτέρω η εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος που κατ’ ουσίαν αφορά συμφωνίες αμετάκλητων ισοτιμιών, η ανισόμερη ανάπτυξη του καπιταλισμού, ο εντός της ευρωζώνης διαχωρισμός βορείων και νοτίων ή άλλως δανειστών και δανειζόμενων, αλλά και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού κρατών-μελών με απόκλιση οικονομιών αλλά και με «παρέκκλιση» λόγω μη εισαγωγής του ευρώ ως νομίσματος, δημιουργούν και συνιστούν σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών πολλαπλά επίπεδα επιρροών, πολύκεντρα, επιμέρους σφαίρες επιρροής και μια ασαφή κατεύθυνση προς τα «πού» βαδίζει η Ευρώπη η οποία οραματίζεται δια του τέως Προέδρου της Επιτροπής Jean-Claude Juncker διάφορες (τουλάχιστον πέντε) «ταχύτητες»… Έτσι όμως ο βηματισμός διαφόρων διασκελισμών δεν μπορεί να οδηγεί στην αυτή κατεύθυνση και στα αυτά αποτελέσματα.
Συνεπώς παραμένει κύριο ερώτημα «πώς», και μάλιστα «από τα μέσα» θα υπάρξει ανατροπή των πολιτικών που θα διαμορφώσουν μια άλλη Ευρώπη, την Ευρώπη της κοινωνικής συνοχής, του κοινωνικού κράτους δικαίου και της αλληλεγγύης. Και τούτο γιατί, οι διαφορετικοί βηματισμοί εξ αντικειμένου αποκλίνουν κοινωνίες και οικονομίες, και λόγω διαμόρφωσης πλέον «εθνικών συμφερόντων», συνεπάγονται άμβλυνση κάθε έννοιας Συμπολιτείας!
Εναπόκειται δε στους λαούς η απόφαση, ώστε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να διαμορφώσουν την «άλλη ποιότητα» που προσιδιάζει στην Ευρώπη των λαών για το κοινωνικό κράτος δικαίου και τη διασφάλιση της δημοκρατικής αρχής. Αυτά όμως δεν απαιτούν διεύρυνση , αλλά εμβάθυνση! Πέραν αυτών και ως προς το ΝΑΤΟ που ο Γάλλος Πρόεδρος Macron υποστήριξε οτι «εγκεφαλικά είναι νεκρό» έχει δίκιο εφόσον καταγράφει την αλήθεια! Τούτο το γνωρίζουμε πολύ καλά εμείς οι Ελληνες λόγω της πολτικής της… «συμμάχου Τουρκίας» και του ρόλου του ΝΑΤΟ στο «Κυπριακό» και τα «Ελληνοτουρκικά».
Και για να επανέλθουμε στα της Ευρωπαϊκής Ενωσης ο Γάλλος Πρόεδρος Macron με το veto του για «μη διεύρυνση» έχει απόλυτο δίκιο!
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).