Aυτοαναφορικό βραχυκύκλωμα

Του Δημήτρη Πεπελάση

Ας μη μας ανησυχεί τόσο αυτός ο σταθμός που λέγεται αξιολόγηση όσο τα επερχόμενα κυλιόμενα μνημόνια. Η αξιολόγηση αλήθεια, ως τι μας παρουσιάζεται, ως προσπάθεια δικαίωσης μιας κακής χρονιάς ή ως σχέδιο για ένα χειρότερο μέλλον;

Ο συντομότερος δρόμος στην πιο ακραία και βάρβαρη μορφή φιλελευθερισμού δεν είναι άλλος από αυτόν του υποκριτικού προοδευτισμού. Δεν είναι άλλος από αυτόν που ακολουθείται σήμερα. Εδώ, στην Ελλάδα, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το ακραίο. Φοβούμαι για τη οδυνηρότερη των εκδοχών της οικονομίας της αγοράς. Οδηγούμαστε εκεί διότι, το πρόβλημά μας δεν είναι απλά δημοσιονομικό ή πρόβλημα κατανομής των πόρων, αναδιανομής του εισοδήματος, πλέγματος κινήτρων και αντικινήτρων και άλλα τέτοια. Είναι η ανελευθερία σ’ ένα “πλαίσιο δημοκρατίας”.

Βρισκόμαστε σε σύγχυση. Δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε τα επείγοντα από τα σημαντικά, τις εντυπωσιακές ανατροπές από τις έρπουσες κανονικότητες, τις προθέσεις από τις υποσχέσεις. Ψάχνουμε για λύσεις και διαφωνούμε σε χωρίς καλά-καλά να έχουμε θέσει το βασικό ερώτημα: τι χώρα θέλουμε;

Ο δημόσιος διάλογος είναι μεν ζωηρός, αλλά ταυτόχρονα κενός. Κυριαρχούν τα συνθήματα που απευθύνονται στα συναισθήματα, μιας και η λογική εκθέτει. Κι έτσι θάναι όσο αποφεύγουμε εκείνο εκεί το ερώτημα που γεννά τις προτάσεις.

Η ανελευθερία σ’ ένα “πλαίσιο δημοκρατίας” προκύπτει όταν δεν μπορούν να διατυπωθούν με καθαρότητα τα προβλήματα και να ακουστεί  ο αντίλογος σε προτάσεις. Όταν η πολιτική διαγράφει από τους κόλπους της όλους όσοι είπαν μια δυσάρεστη αλήθεια. Όταν ο λαϊκισμός ξεμένει από εχθρούς και κατασκευάζει νέους για να επιζήσει. Όταν θριαμβολογούμε για ένα εφάπαξ επίδομα και αποσιωπούμε την επιβολή ενός νέου φόρου. Εξάλλου, ίδιον του αυταρχικού λαϊκισμού είναι η αντιπαράθεση χαρακτηρισμών αντί  θέσεων, η συνωμοσιολογία αντί της κριτικής, ο διάλογος των υπαινιγμών, των ασαφών απειλών και της συκοφαντίας. Κι ενώ στο επίκεντρο βρίσκεται το συναίσθημα αντί της λογικής, ο φόβος αντί να μας ενώνει μας χωρίζει. Παράδοξο.

Η γύμνια μας αντανακλάται στα πολλά προβλήματα που έχουμε, στην απελπισία των πολλών, στο κοινωνικό κεφάλαιο που χάνεται ως υλική και θεσμική υποδομή αλλά προπαντός στα άβολα συναισθήματα, τον θυμό, την καχυποψία, τον φθόνο και ασφαλώς τον φόβο. Φαίνεται όμως και από τη συζήτηση για την οικονομία. Μέχρι που μπορούμε να κοιτάξουμε; Φαίνεται πως για μας ο χρόνος, το μέλλον, μετριέται μόνον δημοσιονομικά, με φόρους, τόκους και υποχρεωτικά πλεονάσματα. Δεν μας απομένει ενέργεια για αναπτυξιακό προβληματισμό. Μα έστω κι αν υποθέσουμε ανάπτυξη, πώς αυτή θα κρατηθεί όταν ήδη γυρεύουμε νέα δανεικά; Πάντως, αυτά τα ποσοστά που ψελλίζουν, δεν είναι της ανάπτυξης αλλά της μεγέθυνσης που φέρει πριν καλά –καλά εμφανισθεί τη σφραγίδα της ανισότητας που ενισχύεται με ειδικό «προοδευτικό πρόσημο».

Κι αν ακόμη θέλαμε να ανεχθούμε την ανισότητα, έτσι για να μαζευτούν επενδυτικά κεφάλαια, για την απασχόληση και τις εξαγωγές, δεν μπορεί να παραβλέπουμε ότι η ακραία ανισότητα, σκοτώνει τις ίσες ευκαιρίες και μαζί μ αυτές την καινοτομία.

Όσο αυτοί βρίσκονται παγιδευμένοι στα συνθήματά τους και διαμαρτύρονται ενάντια στις αντιδράσεις που προκάλεσαν οι παλαιότερες δικές τους διαμαρτυρίες (έτσι περιγράφουν οι ψυχολόγοι το αυτο-αναφορικό βραχυκύκλωμα) εμείς ελεύθερα θα βλέπουμε τους εφιάλτες μας.

Στους δικούς μου εφιάλτες βλέπω, λύκο με προβιά αρνιού, παλαιά μυαλά σε νέα σώματα, την οικονομία της αγοράς να καταβροχθίζει την κοινωνία της αγοράς και να εκτοπίζει τις ηθικές αξίες. Βλέπω ιδιωτική περίθαλψη, παιδεία, δικαιοσύνη και ιδιωτικές φυλακές λίγων αλλά και πολλών αστέρων, ιδιωτικές επιχειρήσεις είσπραξης φόρων και εισφορών, ιδιωτικά ταμεία ασφάλισης. Όλα ιδιωτικά και ο Δήμος ιδιωτικός.

Πρόταση: ας μη μας λένε άλλο οι αρμόδιοι από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση τι δεν θέλουν. Κι ας σταματήσουν  να επικαλούνται ένα πρόγραμμα που ποτέ δεν ξεδιπλώνουν. Ας μιλήσουν για καμιά μεταρρύθμιση ελληνικής έμπνευσης. Μακάρι και οι βουλευτές.