Συνέντευξη στον Βασίλη Σκουρή
«Όταν οι δυνατότητες και τα μέσα ελέγχου της εξουσίας είναι περιορισμένα, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας», τονίζει στο iEidiseis ο δημοσιογράφος, μιλώντας για το βιβλίο του «Η χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας.20+1 ιστορίες κιτρινισμού».
«Σε μια αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου νομίζω πως θα είχα να προσθέσω δεκάδες ακόμα ιστορίες καταπάτησης της στοιχειώδους δημοσιογραφικής δεοντολογίας οι οποίες δυστυχώς δεν περιορίζονται ποτέ», δηλώνει στο iEidiseis ο Γιάννης Παντελάκης, με αφορμή το βιβλίο του «Η χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας. 20+1 ιστορίες κιτρινισμού» (Εκδόσεις «Θεμέλιο»).
-Το βιβλίο σου «Η χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας. 20+1 ιστορίες κιτρινισμού», όχι απλώς πάει καλά κυκλοφοριακά, αλλά γίνεται και μάθημα στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Σε μια αναθεωρημένη έκδοση, στις 20+1 ιστορίες, θα πρόσθετες και κάποια άλλη;
«Είναι μεγάλη τιμή ότι το βιβλίο μπαίνει πάλι ως διδακτέα ύλη στο ΑΠΘ αυτή τη φορά για το μάθημα ‘’Αρχές δημοσιογραφίας’’ και ‘’Τηλεοπτική Δημοσιογραφία’’ του καθηγητή Νίκου Παναγιώτου. Ειχε προηγηθεί η εξαιρετική καθηγήτρια του ίδιου Πανεπιστημίου Σοφία Καιτατζή-Γουίτλοκ που το έβαλε για πρώτη φορά στο ίδιο Πανεπιστήμιο καθώς και η Σοφία Ιορδανίδου που το προτείνει στους φοιτητές του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου. Είναι μικρά βραβεία όλα αυτά και ιδιαίτερα αισιόδοξα γιατί πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν θίγει απλά τα κακώς κείμενα στο χώρο μας αλλά το κάνει με ονοματεπώνυμα.
Σε μια αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου νομίζω πως θα είχα να προσθέσω δεκάδες ακόμα ιστορίες καταπάτησης της στοιχειώδους δημοσιογραφικής δεοντολογίας οι οποίες δυστυχώς δεν περιορίζονται ποτέ. Νομίζω ότι οι πιο σημαντικές από αυτές καταγράφηκαν τις ημέρες της πανδημίας όπου η δημοσιογραφική διαχείριση τέτοιων ιστοριών λειτούργησαν με έναν τρόπο επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία, ακόμη και για τις ζωές των ανθρώπων. Πιο χαρακτηριστική ήταν μια ιστορία ενός δήθεν Ισπανού γιατρού ο οποίος εμφανίσθηκε σε ένα βίντεο να περιγράφει με λυγμούς πως στο νοσοκομείο που εργάζεται τους αναγκάζουν να επιλέγουν ποιούς ασθενείς θα θεραπεύσουν και ποιους θα αφήσουν να πεθάνουν γιατί δεν επαρκούν οι ΜΕΘ για όλους. Πολλά Ελληνικά meanstream ΜΜΕ υιοθέτησαν άκριτα την αλήθεια του βίντεο και η αναπαραγωγή στη χώρα μας πήρε μεγάλη έκταση. Όπως αποδείχθηκε ολη η ιστορία ήταν fake , ο Ισπανός δεν ήταν καν γιατρός αλλά μέλος του ακροδεξιού VOX της Ισπανίας. Όταν αποκαλύφθηκε η αλήθεια τα Ελληνικά μέσα που είχαν προβάλει το βίντεο, δεν έκαναν καν την αναγκαία επανόρθωση, οι αποδέκτες τους (αναγνώστες/τηλεθεατές) έμειναν με μια εντελώς λάθος εντύπωση…».
-Μετά την έλευση της νέας κυβέρνησης η κατάσταση στα μέσα έγινε καλύτερη ή χειρότερη;
«Η νέα κυβέρνηση αναπαρήγαγε και μάλιστα σε πιο έντονο βαθμό παθογένειες του παρελθόντος σε ότι αφορά τις σχέσεις της εκτελεστικής εξουσίας μετά ΜΜΕ. Η κρατική ΕΡΤ έχει μετατραπεί σε κυβερνητική προέκταση γιατί και αυτή η κυβέρνηση θεωρεί ότι η ΕΡΤ αποτελεί ιδιοκτησία της, τα ιδιωτικά κανάλια γέρνουν στην πλειονότητά τους υπέρ της κυβέρνησης και αυτή τα ανταμείβει αναστέλλοντας την καταβολή των τελών συχνοτήτων για τον επόμενο χρόνο, δεκάδες δημοσιογράφοι διορίσθηκαν μαζικά στα υπουργεία, στην εποχή της πανδημίας δίνονται 20 εκατομμύρια ευρώ στα ΜΜΕ χωρίς αιτιολογημένο και διαφανή τρόπο.
Καμία κυβέρνηση στα χρόνια της μεταπολίτευσης δεν είχε τέτοια στήριξη από τόσα πολλά ΜΜΕ και αυτό αφορά την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας
Νομίζω πως καμία κυβέρνηση στα χρόνια της μεταπολίτευσης δεν είχε τέτοια στήριξη από τόσα πολλά ΜΜΕ και αυτό είναι ένα πρόβλημα που δεν αφορά μόνο στην δημοσιογραφία αλλά και την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας. Όταν οι δυνατότητες και τα μέσα ελέγχου της εξουσίας είναι περιορισμένα, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας…».
-Η νέα οικονομική κρίση πώς εκτιμάς ότι θα επιδράσει στα μέσα, κυρίως στην ποιότητα και την αντικειμενικότητα της δημοσιογραφίας;
«Η νέα οικονομική κρίση απόρροια της πανδημίας, βρίσκει πολλά ΜΜΕ οικονομικά ευάλωτα με τεράστιες δυσκολίες να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και να επιβιώσουν, με κακά αμειβόμενους εργαζόμενους. Όλα αυτά δεν μπορεί να μην επηρεάσουν την ποιότητα και αντικειμενικότητα του δημοσιογραφικού προϊόντος που παράγεται. Η καλή δημοσιογραφία-οπως η δημοσιογραφική έρευνα για παράδειγμα- χρειάζεται να στηριχτεί οικονομικά, έχει απαιτήσεις. Οι δημοσιογράφοι δεν έχουν στον βαθμό που πρέπει τις δυνατότητες να κάνουν αυτό που γνωρίζουν καλά, ρεπορτάζ και ανεξάρτητες έρευνες, περιορίζεται ασφυκτικά ο ρόλος τους και η κατάσταση γίνεται ολοένα και δυσκολότερη…».
-Οι εκδότες, τι ευθύνη έχουν για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα;
«Οι ιδιοκτήτες ΜΜΕ στην πλειονότητά τους δεν εχουν σαν κύριο επάγγελμα αυτό του εκδότη-οπως συνέβαινε σε μεγάλο βαθμό στο παρελθόν-ειναι επιχειρηματίες και αποκτούν ή δημιουργούν Μέσα για να εξυπηρετούν είτε πολιτικές και άλλες φιλοδοξίες, είτε για να στηρίζουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους. Ευθύνες προφανώς έχουν, αλλά απέναντι στις επιδιώξεις τους έπρεπε να υπάρχουν οι επιδιώξεις των δημοσιογράφων για τήρηση της δεοντολογίας, της αντικειμενικότητας, της αλήθειας…».
-Και οι δημοσιογράφοι; Ποιο είναι το μερίδιο ευθύνης τους και για ποιους λόγους;
«Προφανώς και το δικό μας μερίδιο ευθύνης είναι σημαντικό αλλά πρέπει ν αποφεύγουμε τις γενικεύσεις με την έννοια ότι δεν μπορεί να μοιραστεί την ίδια ευθύνη εκείνος που προσπαθεί να επιβιώσει με ένα πενιχρό μισθό και ελάχιστη εργασιακή ή επαγγελματική ασφάλεια μ εκείνον που περιφέρεται στις αυλές ισχυρών της εξουσίας ή λειτουργεί ως προέκταση των συμφερόντων του αφεντικού του. Για την κακή εικόνα που έχουν οι δημοσιογράφοι στην κοινωνία η ευθύνη έχει συγκεκριμένα ονοματεπώνυμα, αρκετά από αυτά αναφέρονται στο βιβλίο…».
-Είναι, πάντως, εντυπωσιακό πόσοι συνάδελφοί μας επιλέγουν να μεταπηδήσουν στην πολιτική και στη Βουλή ή και πόσοι είναι στο Μέγαρο Μαξίμου. Κάποιοι, μάλιστα, χρησιμοποιώντας τα μέσα για να επιτύχουν το σκοπό τους…
«Στις ημέρες μας το επάγγελμα του πολιτικού είναι πιο επικερδές (εντός και εκτός εισαγωγικών ή λέξη) από εκείνο του δημοσιογράφου. Το χειρότερο είναι πως πολλοί δημοσιογράφοι που μεταπηδούν στη Βουλή όταν τελειώσει η θητεία τους ισχυρίζονται ότι εξακολουθούν να είναι δημοσιογράφοι και συχνά θα τους ακούσεις να ισχυρίζονται ότι είναι και αντικειμενικοί δημοσιογράφοι. Είχα διαβάσει μια ιστορία από τη Σουηδία όπου ένας δημοσιογράφος στέλεχος ΜΜΕ παραιτήθηκε από τις δουλειές του όταν η σύντροφός του αναδείχθηκε κορυφαίο στέλεχος σε ένα πολιτικό κόμμα. Θεώρησε αντιδεοντολογικό να συνεχίσει το επάγγελμα όσο η σύντροφός του ήταν στέλεχος σε ένα κόμμα γιατί ήταν δυνατόν να θεωρηθεί πως επηρεαζόταν στην αρθρογραφία του ή θα είχε προνομιακή πληροφόρηση λόγω της θέσης που είχε η σύντροφός του.
Ο ορισμός της διαπλεκόμενης δημοσιογραφίας με κόμματα ή οικονομικά συμφέροντα στη χώρα μας θεωρείται μια φυσιολογική κατάσταση
Στη χώρα μας αντίθετα, ένας δημοσιογράφος μπαίνει σε ένα κόμμα ή μια κυβέρνηση και παράλληλα ισχυρίζεται ότι κάνει δημοσιογραφία θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο είναι απόλυτα δόκιμο. Το αποτέλεσμα είναι πως ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει εθιστεί σε αυτή την λογική, θεωρεί απόλυτα λογικό ένας δημοσιογράφος να είναι και πολιτικό στέλεχος ή να εκπροσωπεί ένα κόμμα σε ένα τηλεοπτικό πάνελ. Ο ορισμός της διαπλεκόμενης δημοσιογραφίας με κόμματα ή οικονομικά συμφέροντα στη χώρα μας θεωρείται μια φυσιολογική κατάσταση. Το ίδιο φυσιολογικό θεωρείται να γίνονται συζητήσεις στα τηλεοπτικά πάνελ με τους καλεσμένους δημοσιογράφους να εκπροσωπούν κόμματα, υποκαθιστούν δηλαδή τους εκπροσώπους κομμάτων. Αυτό συμβαίνει πολλά χρόνια και θεωρείται περίπου ως απόλυτα φυσικό…».
-Μπορεί να αλλάξει κάτι; Σε τι ελπίζεις;
«Προφανώς μπορούν ν αλλάξουν πολλά, είναι στο δικό μας χέρι να συμβεί αυτό. Όσο δύσκολο και αν είναι σε έναν κατακερματισμένο χώρο, νομίζω πως το καλό μπορεί να έρθει κάποια στιγμή και είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για πολλούς δημοσιογράφους της νέας γενιάς που έχουν πολλές δεξιότητες, γνωρίζουν τις νέες τάσεις και μορφές δημοσιογραφίας και επιχειρούν είτε με Μέσα που δημιουργούν οι ίδιοι ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, είτε απασχολούμενοι σε παραδοσιακά Μέσα να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Αρκετές φορές τα καταφέρνουν…».
-Και κάτι τελευταίο, οι εφημερίδες τελείωσαν ως μέσο ενημέρωσης ή έχουν μέλλον;
«Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι εφημερίδες έχουν πεθάνει, το πρόσφατο παράδειγμα των New York Times με το συγκλονιστικό πρωτοσέλιδο όπου παρέθεσε 1000 ονόματα νεκρών από την πανδημία με λίγα λόγια για τον καθένα και η απήχηση που αυτό είχε σε διεθνές επίπεδο, έδειξε την δύναμη του παραδοσιακού τύπου. Ήταν ένα απόλυτα παρεμβατικό πρωτοσέλιδο που μόνο μια εφημερίδα μπορεί να κάνει.
Θα πρέπει επιτέλους η κυβέρνηση να προχωρήσει στην οικονομική ενίσχυση του τύπου η οποία αναβάλλεται εδώ και καιρό, είναι κάτι περισσότερο από αναγκαίο αυτό…
Οι εφημερίδες έχουν υποστεί με δραματικό τρόπο μείωση της επιρροής τους λόγω της εισβολής και του ανταγωνισμό αρχικά από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα και αργότερα από το διαδίκτυο αλλά σε πολλές χώρες έχουν βρει το νέο ρόλο τους. Έχουν ένα μοναδικό πλεονέκτημα που είναι ο χρόνος, μεταξύ της κυκλοφορίας του ενός και του επομένου φύλλου έχουν την δυνατότητα έρευνας, επαλήθευσης γεγονότων, διασταύρωσης, παράθεσης πολλών απόψεων, κατάθεση έγκυρης γνώμης. Ωστόσο θα πρέπει επιτέλους η κυβέρνηση να προχωρήσει στην οικονομική ενίσχυση του τύπου η οποία αναβάλλεται εδώ και καιρό, είναι κάτι περισσότερο από αναγκαίο αυτό…».
ΑΠΟ ΤΟ IEIDISEIS.GR
