Tου Σωκράτη Αργύρη
«Αν δεν ήμασταν επηρμένοι, δεν θα δυσανασχετούσαμε με την έπαρση των άλλων»- Λα Ροσφουκό [1664]
Αιώνες μοιάζουν να έχουν περάσει από τη δεκαετία του ’90, όταν κυριαρχούσε η ιδέα της παγκοσμιοποιημένης Νέας Οικονομίας, μιας οικονομίας άυλης, στηριγμένης στην Πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, που θα μας απάλλασσε από τις «παλιές» συγκρούσεις για τις πρώτες ύλες, όπως κήρυτταν τότε οι υποστηρικτές της. Βέβαια από το 1980, η Αμερική αντιμετωπίζει την παγκόσμια οικονομία όχι απλά ως ανταγωνιστή αλλά ως αντίπαλο που θα πρέπει να εξουδετερωθεί. Και επιδιώκει τη σταθερότητά της με τίμημα την παγκόσμια αποσταθεροποίηση. Λησμονά αυτό που οι Χαρντ και Νέγκρι ονόμασαν «παρασιτική φύση της Αυτοκρατορίας».
Οπως ήδη συμβαίνει, όταν το παράσιτο απομυζά την ικμάδα του ξενιστή του, θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξή του. Η λειτουργία της αυτοκρατορικής εξουσίας είναι αναπόδραστα συνδεδεμένη με την παρακμή της. Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει όμως είναι ότι το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα αρχίζει να μοιάζει με την αρχή του εικοστού, με τη γεωπολιτική της ενέργειας και τις επικίνδυνες συγκρούσεις της να είναι στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ατζέντας.
Η πραγματικότητα του σημερινού μας κόσμου είναι η αμερικανική ισχύς και μια παγκοσμιοποίηση που εξαπλώνεται ραγδαία αλλά και πηγή των πιο σοβαρών διλημμάτων. Γιατί ενώ η ιστορικά χωρίς προηγούμενο ισχύς της Αμερικής αποτελεί τον βασικό παράγοντα της παγκόσμιας ασφάλειας, οι Αμερικανοί αισθάνονται λιγότερο ασφαλείς από ποτέ. Η παγκόσμια αλληλεξάρτηση και η καθολική πολιτική αφύπνιση της ανθρωπότητας προωθούν την αμερικανική κυριαρχία, την ίδια στιγμή που θρέφουν τα αντιαμερικανικά αισθήματα και δίνουν δύναμη στους εχθρούς της Αμερικής μέσω της διάδοσης όλο και πιο καταστροφικών τεχνολογιών αν και η κρίσιμη στρατηγική επιταγή των ΗΠΑ είναι: Να εγγυηθούν την παγκόσμια ασφάλεια, αλλά και να προαγάγουν το παγκόσμιο κοινό καλό όπως αυτοί το αντιλαμβάνονται.
Η στρατηγική της Αμερικής βρίσκεται εδώ και χρόνια σε μια ιστορική επιλογή: Θα αγωνιστεί για να κυριαρχήσει στον κόσμο ή να παίξει ηγετικό ρόλο; Αυτός που έκτισε την κυρίαρχη θέση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ ήταν ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και εμπνευστής της χρηματοδότησης και εξοπλισμού των ισλαμικών και θεοκρατικών μουτζαχεντίν [είναι η πληθυντική μορφή του μουτζαχίντ, ο αραβικός όρος για κάποιον που ασχολείται με την τζιχάντ] στο Αφγανιστάν. Ο Μπρεζίνσκι είχε αποκαλύψει στο γαλλικό σοσιαλιστικό περιοδικό Nouvel Observateur τον Γενάρη του 98 τα εξής σχετικά:
«Η πραγματικότητα που κρατείται μυστική είναι ότι έξι μήνες πριν την Σοβιετική εισβολή τον Δεκέμβριο του 1979, ο τότε πρόεδρος Κάρτερ υπέγραψε στις 3 Ιουλίου 1979 την πρώτη οδηγία για τη μυστική βοήθεια στους μουντζαχεντίν αντιπάλους του φιλοσοβιετικού καθεστώτος στην Καμπούλ» και συνεχίζειw: «Εκείνη την ημέρα έγραψα ένα σημείωμα στον πρόεδρο Κάρτερ στο οποίο του εξήγησα ότι κατά τη γνώμη μου αυτή η βοήθεια στους μουντζαχεντίν θα οδηγούσε σε στρατιωτική επέμβαση των Σοβιετικών».
Ο Μπρεζίνσκι, θιασώτης της θεωρίας ότι όποιος εξουσιάζει την Ανατολική Ευρώπη, κυριαρχεί στην καρδιά της Ευρώπης, όποιος εξουσιάζει την καρδιά της Ευρώπης, ελέγχει τον νησιωτικό κόσμο, και όποιος εξουσιάζει τον νησιωτικό κόσμο, ελέγχει τον πλανήτη, από το 1997, στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Σκακιέρα» είχε γράψει ότι το μεγάλο γεωστρατηγικό παιχνίδι του 21ου αιώνα, που το παρομοίασε με μια παρτίδα σκάκι, θα παιχτεί στην περιοχή της Ευρασίας. Οποιος την ελέγχει, θα ελέγχει τις παγκόσμιες εξελίξεις. Και η Ουκρανία ήταν που παίζει, κατά την γνώμη του, ρόλο-κλειδί. Έκτοτε αυτό το δόγμα κυριάρχησε στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ αλλά και των συμμάχων της, που αποκαλούνται μονολεκτικά ΝΑΤΟ και το είδαμε με την επέκταση του προς Ανατολάς.
Βέβαια σε συνέντευξη που έδωσε τον Απρίλη του 2015 στην εφημερίδα της πατρίδας καταγωγής του της Πολωνίας, στην Gazeta Prawna, είχε δείξει τον οδικό χάρτη του κάθε μέλους της υπερατλαντικής συμμαχίας, απομυθοποιώντας το περίφημο άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης, ειδικά αυτών που θέλουν να γίνουν μέλη της [αυτό το έζησε η Γεωργία με τον πόλεμο του 2008 και όπως τον Μάρτη του 22 σε βιντεοσκοπημένο διάγγελμά του ο Ζελένσκι είπε ότι το άρθρο 5 “δεν έδειχνε ποτέ τόσο αδύναμο όσο είναι σήμερα”] όταν ρωτήθηκε αν το ΝΑΤΟ θα υπερασπιστεί την Πολωνία σε περίπτωση επίθεσης της, ο Μπρεζίνσκι φάνηκε πραγματιστής και ψυχρός.
«Η Πολωνία πρέπει να εξοπλιστεί από μόνη της», είπε. «Η πολυπλοκότητα των διαδικασιών του ΝΑΤΟ σημαίνει ότι η συμμαχία θα μπορούσε να παραλύσει για κάποιο χρονικό διάστημα μετά από μια ρωσική επίθεση στην Πολωνία, η οποία θα πρέπει να βασιστεί σε δικές της δυνάμεις, έτσι ώστε να είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της για όσο το δυνατόν περισσότερο».
Με τον πόλεμο τώρα στην Ουκρανία, μετά την κατάρρευση της συμφωνίας Μινσκ ΙΙ, η Ρωσία απέδειξε ότι αμφισβητεί στο πεδίο το δόγμα Μπρεζίνσκι, γιατί το δόγμα που ισχύει από την εποχή των τσάρων στην εξωτερική της πολιτική είναι: ότι «χωρίς την Ουκρανία η Ρωσία είναι μια χώρα. Με την Ουκρανία είναι μια αυτοκρατορία». Ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως είναι απλά η θρυαλλίδα ενός ευρύτερου πολέμου που απλά γίνεται σε στάδια, γιατί ουσιαστικά πρόκειται για τον έλεγχο των Θαλάσσιων δρόμων ειδικά του Αρκτικού κύκλου όπως επίσης η αξιοποίηση των φυσικών πόρων που βρίσκονται στο υπέδαφος του.
Από το 2007, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ενώθηκε με το Σώμα Πεζοναυτών των ΗΠΑ και την Ακτοφυλακή των ΗΠΑ για την υιοθέτηση μιας νέας θαλάσσιας στρατηγικής που ονομάζεται “Συλλογική Στρατηγική του 21ου αιώνα για Θαλάσσια Ισχύ” για την υλοποίηση της ιδέας της πρόληψης του πολέμου στο ίδιο φιλοσοφικό επίπεδο με τη διεξαγωγή πολέμου. Μέρος του σχεδίου είναι και η ναυπήγηση πυρηνοκίνητων αεροπλανοφόρων κλάσης Gerald R. Ford που διαθέτουν την τεχνολογία των ηλεκτρομαγνητικών καταπελτών.
Ήδη κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το τότε Σοβιετικο Πολεμικό Ναυτικό μετατοπίστηκε από μια στρατηγική άμεσου ανταγωνισμού εναντίον του ΝΑΤΟ για τον έλεγχο των βαθειών ανοιχτών ωκεανών, σε μια συγκεντρωμένη άμυνα της Θάλασσας Μπάρεντς και των προμαχώνων της Θάλασσας του Okhotsk [Βρίσκεται μεταξύ της Σιβηρίας και της Ιαπωνίας].
Η λογική του Μπρεζίνσκι δεν αποτελεί κάποιο αξίωμα γεωπολιτικό, απλά στηρίζεται κυρίως στα όσα κάνει η Ρωσία στον Βόρειο Πόλο, όπου φαίνεται να έχει χαράξει μια στρατηγική ώστε να έχει τον πρώτο λόγο μέχρι το 2035 και να ελέγχει την εμπορική οδό της Βόρειας Διαδρομής. Με άλλα λόγια, η Ουκρανία και η Μαύρη Θάλασσα παραμένουν ως ζωτικοί χώροι για τη Ρωσία, αλλά όχι μοναδικοί.
Επιπρόσθετα, όταν ο Μπρεζίνσκι διατύπωνε αυτή τη θεωρία, η Ρωσία είχε μηδαμινή “μεσανατολική πολιτική”. Σήμερα η Ρωσία, είναι βασικός παίκτης στη Μέση Ανατολή.
Η βασική στρατηγική των Αμερικανών, έλεγε επίσης, θα πρέπει να είναι τέτοια «ώστε να εμποδίσει οποιαδήποτε δύναμη ή συνασπισμό δυνάμεων να αποκτήσει τη δυνατότητα να εκδιώξει τις ΗΠΑ από την Ευρασία».
Τελικά, ο βέλτιστος στόχος που μπορεί να πετύχει η Αμερική είναι ο μη πλήρης έλεγχος της Ουκρανίας από τη Ρωσία.
Οι ΗΠΑ ξέροντας ότι η Μόσχα βλέπει προς την Αρκτική, όπου η επιτάχυνση της υποχώρησης του θαλάσσιου πάγου εκθέτει πλούσια ενεργειακά αποθέματα και κάνει την εμπορική ναυτιλία πιο βιώσιμη, οι αρκτικές παράκτιες χώρες οι οποίες είναι όλες μέλη του ΝΑΤΟ εκτός από την Ρωσία, ανταγωνίζονται για την πρόσβαση σε πόρους εκεί, η Ρωσία από την πλευρά της, ελπίζει να επεκτείνει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της (ΑΟΖ) στον Αρκτικό Ωκεανό, έτσι ώστε να μπορεί να διεκδικήσει πολύτιμα ορυκτά κοιτάσματα και να προστατεύσει την διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας, ένα πέρασμα για τις θαλάσσιες μεταφορές μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας που περνά κατά μήκος της ακτής της Σιβηρίας.
Για να ενισχύσει την θέση της στον απώτατο Βορρά, η Ρωσία επανενεργοποίησε μερικές από τις στρατιωτικές βάσεις της εκεί που είχαν εγκαταλειφθεί μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Κατασκευάζει, επίσης, έξι νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην περιοχή. Οι εντάσεις στην Αρκτική παραμένουν ήπιες, αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν υπάρξει μια μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας αλλού και ειδικά τώρα που η Φινλανδία και η Σουηδία, έχουν υποβάλλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Αν και η επιφάνεια της Ανταρκτικής παραμένει ακόμη στο μεγαλύτερο ποσοστό της παγωμένη το καλοκαίρι, έχει διαπιστωθεί ότι εκτός από την ατμοσφαιρική θερμοκρασία μεγάλος της εχθρός είναι και η αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων με αποτέλεσμα οι πάγοι να λιώνουν από κάτω. Αν τώρα προστεθεί και ο αστάθμητος παράγοντας των υπόγειων λιμνών και ποταμών, ειδικά που κάτω από το μόνιμο στρώμα πάγου της Ανταρκτικής ανακάλυψαν πρόσφατα ένα ποτάμι 460 χιλιομέτρων, μεγαλύτερο σε μήκος από τον Τάμεση. Οπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η ιστοσελίδα Live Science, ο ποταμός αποστραγγίζει μια περιοχή έκτασης ίσης με την έκταση της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί και έτσι ίσως δούμε την Ρωσία νωρίτερα από το 2035 να ελέγχει αυτή την διαδρομή.
