Toυ Θεόδωρου Καρυώτη
Μια μεγάλη υποβόσκουσα κρίση περιμένει την νέα ελληνική κυβέρνηση, καθώς η Τουρκία ετοιμάζεται να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με αυτή της Λιβύης. Όπως έγραψε ο αναλυτής Σάββας Καλεντερίδης, ο επιτελάρχης του τουρκικού ΓΕΝ ταξίαρχος Τζιχάτ Γιαϊτζί, εκπόνησε μια εργασία στην οποία εξηγεί γιατί η Τουρκία θα πρέπει να ανακηρύξει ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο, μπροστά στο ενδεχόμενο η Ελλάδα να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Κύπρο και με την Αίγυπτο. Διαβάστε προσεκτικά τι εισηγείται ο Τούρκος ταξίαρχος:
«Σε μια τέτοια περίπτωση η ΑΟΖ της Τουρκίας θα μειωθεί από τις 189 χιλιάδες στις 41 χιλιάδες τετρ. χλμ.. Αντί η Τουρκία να είναι η χώρα που κάνει ενστάσεις στις συμφωνίες οριοθέτησης της ΑΟΖ των άλλων χωρών, θα πρέπει να δηλώσουμε ότι είμαστε έτοιμοι για υπογραφή συμφωνίας αμοιβαίας οριοθέτησης και να προχωρήσουμε μονομερώς στην ανακήρυξη της ΑΟΖ στην Αν. Μεσόγειο».
Βέβαια δεν γνωρίζει καλά το Δίκαιο της Θάλασσας, διότι η ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι μια μονομερής πράξη, που δεν δίνει αυτομάτως δικαίωμα στους υδρογονάνθρακες, στην αλιεία και τα τεχνητά νησιά. Αυτό το δικαίωμα το δίνει μόνο η οριοθέτηση. Έτσι κάποιοι Τούρκοι που το γνωρίζουν αυτό, ετοιμάζονται να προχωρήσουν σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Λιβύη. Όπως όμως δείχνει ο επόμενος χάρτης η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Λιβύη.
ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ 
Έτσι, η Ελλάδα για να προλάβει την οριοθέτηση ανάμεσα στην Τουρκία και την Λιβύη πρέπει να προβεί άμεσα σε οριοθέτηση με την Κύπρο. Η καλύτερη οριοθέτηση θα ήταν ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Αλλά, δυστυχώς, οι Αιγύπτιοι επιθυμούν οριοθέτηση με την Ελλάδα χωρίς την Στρογγύλη. Θέλουν οριοθέτηση μόνο με την Κρήτη, ώστε να φαίνεται ότι έχουν θαλάσσια σύνορα και με την Τουρκία.
Βέβαια, πολλά εξαρτώνται από τα σχέδια των ΗΠΑ. Φαίνεται πλέον ξεκάθαρα ότι ο έρωτας του Τραμπ με τον Ερντογάν θα μας κοστίσει πολύ ακριβά. Η νέα ελληνική κυβέρνηση θα τρέχει και δεν θα προλαβαίνει το κακό που έρχεται. Όπως έγραψε, πρόσφατα, ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου:
«Να βγάλει από τη δύσκολη θέση τον πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, προσπάθησε ο Αμερικανός ομόλογός του, Ντόναλντ Τραμπ με ένα απίστευτο παραλήρημα, με το οποίο δικαιολόγησε την απόφαση του να αγοράσει το σύστημα S-400 από τη Ρωσία. Ο κ. Τραμπ ισχυρίστηκε -κάτι που είναι ψέμα- ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας αγόρασε το ρωσικό σύστημα επειδή η προηγούμενη κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα δεν πούλησε στον Ερντογάν το σύστημα Patriot. Αυτό δεν είναι αλήθεια, διότι η κυβέρνηση Ομπάμα είπε όχι επειδή η Τουρκία ζητούσε και την αμερικανική τεχνολογία.»
Αλλά η παρακάτω στιχομυθία του Ντόναλντ Τραμπ με Αμερικανό δημοσιογράφο πρέπει να μας πείσει για τον έρωτα δυο αυταρχικών και αμφιλεγόμενων πολιτικών ανδρών, που κατά τη γνώμη μου, προοιωνίζεται κινδύνους για τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδος.
Ερώτηση: Και για την Τουρκία, κύριε Πρόεδρε. Η Τουρκία θα αντιμετωπίσει κυρώσεις, εάν προχωρήσει με την αγορά των S-400;
Πρόεδρος Τραμπ: Εντάξει, λοιπόν, η Τουρκία είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση – γιατί υπάρχει και κάτι άλλο Τζιμ. Τα πάω καλά μαζί του, είναι σκληρός. Σωστά; Πρόεδρος Ερντογάν. Είναι σκληρός, αλλά τα πάω καλά μαζί του. Και ίσως αυτό να είναι κακό, αλλά εγώ νομίζω ότι είναι πολύ καλό.
Περαστικά μας.
Για κάποιον σαν και μένα που ζει, σχεδόν μισό αιώνα στην Ουάσιγκτον, αυτή η αμερικανική θέση δεν προκαλεί καμία έκπληξη. Έχουμε συνηθίσει να ακούμε τα στελέχη όλων των αμερικανικών κυβερνήσεων να εξηγούν: «Εμείς δεν έχουμε φίλους και εχθρούς. Έχουμε μόνο συμφέροντα.» Έτσι εξηγούν την προτίμησή τους προς την Τουρκία έναντι της Ελλάδας. Το επιχείρημα που ακούω, για δεκαετίες τώρα, στην Ουάσιγκτον είναι :
«Κοιτάχτε τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής. Οι Τουρκία έχει μια τεράστια έκταση, ενώ εσείς υστερείτε καταφανώς έναντι της Τουρκίας». Σιωπούν όμως, όταν αντιτείνουμε ότι το Ισραήλ είναι πολύ μικρότερο της Ελλάδας, από πλευράς έκτασης και πληθυσμού.
Η περίπτωση της Λιβύης
Η Ελλάδα, ουσιαστικά, έχει ήδη οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Λιβύη από το 2011. Εκείνη την χρονιά, ο Υφυπουργός Ενέργειας του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Μανιάτης έκανε ένα σημαντικό βήμα για την κατοχύρωση των εθνικών κυριαρχικών μας δικαιωμάτων με το νόμο 4001/2011 για την έρευνα των υδρογονανθράκων. Ουσιαστικά, με αυτό το νόμο, η Ελλάδα οριοθέτησε, μονομερώς, την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ με αυτή της Λιβύης, δίνοντας πλήρη επήρεια στην Γαύδο.
Συγκεκριμένα, η παράγραφος 1 του άρθρου 156 περιέχει την εξής ιδιοφυή διατύπωση: «ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφής κηρυχθεί), είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσων ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης».
Αυτός είναι ο χάρτης που αντανακλά τις προβλέψεις του νόμου 4001/2011. Με βάση αυτόν τον χάρτη παραχωρήθηκαν πρόσφατα για εξερεύνηση τα δύο οικόπεδα, νοτιδυτικά της Κρήτης, στις τρεις εταιρίες, TOTAL, EXXON MOBIL και ΕΛΠΕ. Ήταν μία τεράστια ευφυής κίνηση του Γιάννη Μανιάτη, που άλλοι τώρα προσπαθούν να πιστωθούν ως δική τους επιτυχία.
Ως προς την οριοθέτηση της μεταξύ Λιβύης και Ελλάδος ΑΟΖ, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η θέση της Λιβύης είναι ότι για μια τέτοια οριοθέτηση θα πρέπει η Ελλάδα να αναγνωρίσει ως νόμιμο το κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης εύρους 303 ν.μ. (Η UNCLOS επιτρέπει κλείσιμο κόλπων μέχρι 50 ν.μ.) και να δεχθεί ότι η Γαύδος δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε μια τέτοια οριοθέτηση.
Η Ελλάδα προσπάθησε αρκετές φορές να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στο Λυβικό Πέλαγος, αλλά η προσέγγιση των δύο κρατών είναι διαμετρικά αντίθετη. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η μέθοδος οριοθέτησης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, πρέπει να είναι η μέση γραμμή, ενώ η Λιβύη υποστηρίζει τη μέθοδο της ευθυδικίας, την οποίαν υποστηρίζει και η Τουρκία, εμμένοντας στη νομιμότητα του κλεισίματος του κόλπου της Σύρτης.
Το πιο εξωφρενικό σκηνικό το δημιούργησαν οι Τούρκοι στο τέλος του 2018, και το συνεχίζουν πιο έντονα σήμερα, ισχυριζόμενοι ότι η Τουρκία διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Λιβύη. Ο κύριος λόγος αυτής της υπερκινητικότητας είναι ότι ανησυχούν αντιλαμβανόμενοι ότι η ExxonMobil, η TOTAL και ΕΛΠΕ θα αρχίσουν εξερεύνηση στα δυο οικόπεδα που τους έχουν δοθεί από την Ελλάδα νοτιοδυτικά της Κρήτης και συνορεύουν με την ΑΟΖ της Λιβύης. Ουσιαστικά έχουν αρχίσει να πανικοβάλλονται, διότι δεν μπορούν να αγγίξουν το οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ και δεν θα μπορέσουν να πειράξουν αυτά τα δύο οικόπεδα στην Κρήτη, που όπως επισημαίνουν ειδικοί στους υδρογονάνθρακες (Φώσκολος-Κονοφάγος) υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να κρύβουν τεράστια κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Εδώ προκύπτει ένας μεγάλος πονοκέφαλος για τον Πρόεδρο Τραμπ, διότι η κυβέρνησή του χαιρέτησε τα συμβόλαια που υπέγραψαν οι τρεις παραπάνω εταιρίες με το ελληνικό δημόσιο για να αρχίσουν τις έρευνες για φυσικό αέριο σε περιοχές, που οι Αμερικανοί αναγνωρίζουν ότι ανήκουν στην Ελλάδα. Ήδη ο πανταχού παρών Αμερικανός πρέσβης Geoffrey Pyatt χαρακτήρισε την υπογραφή των συμβάσεων μίσθωσης ως ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της παρουσίας της Ελλάδας ως μεγάλου ευρωπαϊκού ενεργειακού κόμβου.
Θα είναι πολύ δύσκολο για τους Αμερικανούς να προτείνουν το μοίρασμα και αυτών υδρογονανθράκων, παρόλον ότι τίποτε δεν μπορεί να αποκλείεται, όταν βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη περίοδο των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Έρχεται η περιβόητη συνεκμετάλλευση ή συνδιαχείριση
Νομίζω ότι έφτασε η ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιχειρήσουν να κόψουν τον γόρδιο δεσμό της ελληνοτουρκικής κρίσης, πιέζοντας προς την κατεύθυνση συνεκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων ανεξάρτητα από την περιοχή στην οποία ανήκουν, μία τακτική που ακολουθούν από το 1975, χωρίς όμως να ενδώσουν οι ελληνικές κυβερνήσεις. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται. Κάτι τέτοιο ίσως να ήταν δυνατόν μόνο μετά από οριοθέτηση και μόνο σε περιοχές που συνορεύουν. Αυτό ακριβώς έχουν κάνει η Κύπρος και το Ισραήλ στο οικόπεδο «Αφροδίτη».
Οι Αμερικανοί δεν ζητούν συνεκμετάλλευση σε περιοχές που οι ΑΟΖ των δύο κρατών συνορεύουν, που θα ήταν κάτι λογικό, αλλά ζητούν να υπάρξει συνδιαχείριση σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, κάτι που αποτελεί, για να μη χρησιμοποιήσω κάποια άλλη έκφραση, παγκόσμια πρωτοτυπία. Τώρα βέβαια αρχίζουν τα δύσκολα γιατί η επόμενη κυβέρνηση, που θα προκύψει μετά τις εκλογές, πρέπει να μην παραμελήσει το θέμα της ΑΟΖ και να δράσει άμεσα στην απειλή αλλαγής θαλάσσιων συνόρων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όπως είχε γράψει στην εφημερίδα Καθημερινή ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος: «Όλος ο κόσμος γνωρίζει με ακρίβεια τι διεκδικεί η Τουρκία στην περιοχή. Η Ελλάδα εξακολουθεί να μην έχει προσδιορίσει ποια θεωρεί ότι είναι τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο. Απλώς διαμαρτύρεται στις τουρκικές ενέργειες…»
Οι αυξανόμενες τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος και την ανατολική Μεσόγειο, τα σενάρια μυστικής διπλωματίας μεταξύ Αθήνας- Άγκυρας και η αμέλεια των ελληνικών κυβερνήσεων να προχωρήσουν στην ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) θέτουν σε κίνδυνο τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα σε μια περίοδο, που η Ελλάδα εμφανίζεται τρωτή σε διεθνείς πιέσεις.
