Eνθουσιασμός, αλλά και προβληματισμός από τον «χρυσοφόρο» Γλαύκο

Του Γιώργου Στάμκου

Mε μια νέα ενεργειακή δύναμη έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί η μικρή, και διχοτομημένη για την ώρα, Κύπρος, έπειτα από την ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος υδρογονανθράκων στην υποθαλάσσια περιοχή “Γλαύκος” (Glaucus-1) στο βυθοτεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ.

Η επίσημη ανακοίνωση αυτής της πολύ σημαντικής ανακάλυψης έγινε την Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2019 από τον αντιπρόεδρο της Exxon Mobil Τρίσταν Άσπρεϊ στον ίδιο τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, και προκάλεσε κύματα ενθουσιασμού, αλλά και προβληματισμού, λόγω των ευαίσθητων γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Είχαν προηγηθεί γεωτρήσεις στον στόχο “Δελφίνι” (Delphyne-1), πάλι του βυθοτεμαχίου 10, που διενεργήθηκαν μεταξύ Νοεμβρίου 2018 και Ιανουαρίου 2019 αλλά δεν εντόπισαν εκμεταλλεύσιμα αποθέματα υδρογονανθράκων. Σε κάθε περίπτωση το “χρυσοφόρο” κοίτασμα “Γλαύκος” πάνω στο οποίο κτύπησε το τρυπάνι της Exxon Mobil σε γεωτρητικό βάθος 4.200 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε βάθος νερού 2.063 μέτρων, αλλάζει τα ενεργειακά και γεωοικονομικά δεδομένα όχι μόνο της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και της Ευρώπης ευρύτερα.

Η μεγαλύτερη ανακάλυψη των τελευταίων ετών

“Αυτή είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη στην κυπριακή ΑΟΖ μέχρι στιγμής και σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα είναι μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις των τελευταίων δύο ετών”, δήλωσε ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης. “Τα αποτελέσματα που ανακοινώνουμε σήμερα καταδεικνύουν το δυναμικό της ΑΟΖ μας γιατί δεν πρόκειται μόνο για μεγάλη ανακάλυψη, αλλά πρόκειται για εξαιρετικής ποιότητας ταμιευτήρα, ο οποίος έρχεται να προσθέσει στα αποθέματα της Κυπριακής Δημοκρατίας”, συμπλήρωσε ο ίδιος. Και πράγματι η κοινοπραξία της Exxon Mobil (60%) και της Qatar Petroleum (40%), που θα εκμεταλλευτούν από κοινού το βυθοτεμάχιο 10 για λογαριασμό της Κυπριακής Δημοκραίτας, εκτιμά ότι το απόθεμα σε φυσικό αέριο στο κοίτασμα ‘Γλαύκος” ανέρχεται σε 5 έως 8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (ΤΚΠ), και θεωρείται παρόμοια με εκείνη των κοιτασμάτων “Αφροδίτη” και “Καλυψώ” της κυπριακής ΑΟΖ.

Συγκριτικά το γειτονικό κοίτασμα “Zohr” που ανακαλύφθηκε στην αιγυπτιακή ΑΟΖ το 2015 από την ιταλική ΕΝΙ έχει απόθεμα 30 ΤΚΠ, κι έχει αρχίσει ήδη να αποδίδει. Επίσης το κοίτασμα “Λεβιάθαν”, που βρέθηκε το 2010 στην ΑΟΖ του Ισραήλ και περιέχει απόθεμα 22 ΤΚΠ, θα αρχίσει να αποδίδει από τον Νοέμβριο του 2019. Τα άλλα δύο κοιτάσματα που βρέθηκαν στην κυπριακή ΑΟΖ είναι εκείνο της “Καλυψώ”, που ανακαλύφθηκε από την ιταλική ENI και την γαλλική Total κι εμπεριέχει 6,4 ΤΚΠ φυσικό αέριο, κι εκείνο της “Αφροδίτης” που, ενώ ανακαλύφθηκε το 2011, έχει καθυστερήσει διότι οι εταιρίες που συμμετέχουν στην κοινοπραξία επαναδιαπραγματεύονται με την κυπριακή κυβέρνηση.

Γλαύκος”, νέος σταθμός υγροποίησης (LNG), East Med και Αίγυπτος

Προστιθέμενος σε όσα κοιτάσματα έχουν ανακαλυφθεί ως τώρα και λόγω του μεγέθους του, ο “Γλαύκος” αλλάζει τα δεδομένα και τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της περιοχής, καθιστώντας πλέον βιώσιμο, όχι μόνο το σχέδιο κατασκευής μιας νέας εγκατάστασης υγροποίησης αερίου (LNG) στην Κύπρο, αλλά και την κατασκευή και τροφοδότηση με αέριο του υποθαλάσσιου αγωγού East-Med, που θα συνδέει, μέσω Ελλάδος, τις ενεργειακές πηγές της Αν. Μεσογείου με την Ευρώπη.

Ο Γλαύκος είναι γιγαντιαίο κοίτασμα. Θα είναι μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της χρονιάς. Εδραιώνει τη θέση της Ανατολικής Μεσογείου ως μία από τις κορυφαίες περιοχές για έρευνα”, δήλωσε ο υψηλόβαθμος αναλυτής της συμβουλευτικής εταιρείας Wood Mackenzie Ρόμπερτ Μόρις. Παρόλα αυτά ο ίδιος επισημαίνει πως για την ώρα το πιο πιθανό είναι το κυπριακό αέριο από τον “Γλαύκο” και την “Καλυψώ” να σταλεί στην Αίγυπτο, όπου υπάρχει ήδη εγκατάσταση LNG, κι εκεί να υγροποιηθεί και να φορτωθεί στα ειδικά δεξαμενόπλοια ώστε να εξαχθεί. Αν συμβεί αυτό, και λόγω των δικών της τεράστιων κοιτασμάτων αερίων, η Αίγυπτος θα εξελιχθεί σε ενεργειακό κέντρο της περιοχής και σε σημαντική περιφερειακή δύναμη. Ταυτόχρονα θα ενισχύσει και τις ενεργειακές φιλοδοξίες του Ισραήλ, που θα ήθελε να στηρίξει την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East Med.

Με την ανακάλυψη πάντως αυτή η Κύπρος εισέρχεται πλέον στη λέσχη των χωρών παραγωγής και εξαγωγής ενέργειας. Τα αποτελέσματα για τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο κοίτασμα “Γλαύκος” στο βυθοτεμάχιο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ, θα είναι καταλυτικά για την αναβάθμιση της θέσης της Κύπρου στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Ειδικά θα αναβαθμίσει το ρόλο της ως σημαντικού τροφοδότη της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς, συμβάλλοντας στον πλουραλισμό των οδών ενεργειακής τροφοδοσίας της και στη μείωση της, σχεδόν μονοπωλιακής, εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο.

Γαλάζια Πατρίδα” και απειλές για τουρκικές γεωτρήσεις

Από την πλευρά της η Τουρκία αντιδρά με την προγραμματισμένη, μεγάλης κλίμακας, θαλάσσια στρατιωτική άσκηση “Γαλάζια Πατρίδα”, η οποία λαμβάνει χώρα ταυτοχρόνως σε Μαύρη Θάλασσα, Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, στην οποία και συμμετέχουν 104 πολεμικά σκάφη, ακόμη και τουρκικής κατασκευής στρατιωτικά drones. Μάλιστα, την ίδια ημέρα που η Exxon Mobil ανακοίνωνε τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων στο σημείο “Γλαύκος” στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, ναυτικές δυνάμεις της Τουρκίας άνοιξαν πυρ εναντίον στόχων στα ανοιχτά του Κόλπου του Ξηρού στην Κύπρο. Πρόκειται για μια άσκηση την οποία τα τουρκικά ΜΜΕ παρουσίασαν ως “πρόβα πολέμου”, αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πρωτοφανή επίδειξη δύναμης, η οποία στέλνει μηνύματα με πολλαπλούς αποδέκτες, υπενθυμίζοντας πως η Τουρκία δεν έχει σταματήσει να διεκδικεί ένα κομμάτι από την
“ενεργειακή πίτα” της Ανατολικής Μεσογείου.

Тο επόμενο βήμα της Τουρκίας είναι να “εισβάλει” στην κυπριακή ΑΟΖ πραγματοποιώντας παράνομες γεωτρήσεις σε κυπριακά βυθοτεμάχια, που έχουν ήδη παραχωρηθεί από την κυπριακή κυβέρνηση. Όπως τόνισε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Πρόδρομος Προδρόμου, σε συνέντευξη του στην ΕΡΤ εάν η Τουρκία ξεκινήσει γεώτρηση, όπως απειλούσε, εντός της ΑΟΖ της Κύπρου, αυτό θα είναι αρνητική εξέλιξη, θα είναι εισβολή. “Είμαστε σε εγρήγορση, υπάρχει το Διεθνές Δίκαιο και εδώ σε ό,τι αφορά την Τουρκία, μιλάμε για την μειοψηφία του ενός”, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Προδρόμου. Ο ίδιος τόνισε πως το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου θα συνεχιστεί κανονικά και σε αδειοδοτημένα και μη ακόμη αδειοδοτημένα τεμάχια της Κυπριακής ΑΟΖ.

Το “Οικόπεδο 10” δεν αμφισβητείται

Σε κάθε περίπτωση το τεράστιο κοίτασμα “Γλαύκος” του βυθοτεμαχίου 10 βρίσκεται σε τέτοιο γεωγραφικό σημείο, που δεν το “πιάνουν” στους χάρτες των διεκδικήσεων τους οι Τούρκοι. Ακόμη και με την αυθαίρετη επέκταση της υποτιθέμενης “τουρκικής ΑΟΖ” στην Ανατολική Μεσόγειο στο μάξιμουμ ο “Γλαύκος”, που βρίσκεται στο νότιο τμήμα του οικοπέδου 10 της κυπριακής ΑΟΖ, βρίσκεται εκτός των τουρκικών διεκδικήσεων καθώς, σύμφωνα με τη δική τους οπτική, θα έπρεπε να βρίσκεται εντός της “αιγυπτιακής ΑΟΖ”! Κι αυτό επειδή η Τουρκία θεωρεί αυθαίρετα και παράνομα πως η Κύπρος δεν έχει δική της ΑΟΖ, άρα και δικαίωμα εξόρυξης υδρογονανθράκων από αυτές τις θαλάσσιες περιοχές, κι επομένως στην Ανατολική Μεσόγειο θα έπρεπε να οριοθετηθεί η ΑΟΖ με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της Αιγύπτου και της Τουρκίας.

Σ’ αυτή την περίπτωση όμως ο “Γλαύκος” θα βρισκόταν μέσα στα όρια της “αιγυπτιακής ΑΟΖ” και όχι της τουρκικής! Επειδή όμως η Αίγυπτος, η οποία κι αυτή αναγνωρίζει φυσικά το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αξιοποίηση της δικής της ΑΟΖ, έχει οριοθετήσει προ πολλού την ΑΟΖ της με εκείνη της Κύπρου, αναγνωρίζει πως το κοίτασμα “Γλαύκος” βρίσκεται εντός της νόμιμης κυπριακής ΑΟΖ, επομένως δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανέναν. Άλλωστε και ο ίδιος ο αντιπρόεδρος της Exxon Mobil, Τρίσταν Άσπρεϊ, ο οποίος εξέφρασε ενθουσιασμό για τα κοιτάσματα στον “Γλαύκο”, δήλωσε πως η αμερικανική εταιρεία είναι “ακόμη στην αρχή ενός μεγάλου ταξιδιού για μια μελλοντική ανάπτυξη” ενεργειακών σχεδίων στην Αν. Μεσόγειο και δεν έδειξε ιδιαίτερη ανησυχίες για τις τουρκικές προκλήσεις, σχολιάζοντας “πως το οικόπεδο 10 δεν αμφισβητείται”.

Συνεκμετάλλευση μέσω των Τουρκοκυπρίων;

Η Τουρκία φυσικά, λειτουργώντας για μια ακόμη φορά ως διεθνής ταραξίας, αναμένεται να συνεχίσει τις προκλητικές της ενέργειες, ακόμη και την “εισβολή” με δικά της γεωτρύπανα σε οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά είναι σίγουρο ότι θα συναντήσει ισχυρές διεθνείς αντιδράσεις, κυρίως από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά κι από την Αίγυπτο, το Ισραήλ κλπ. ρισκάροντας έτσι να απομονωθεί σε μια περίοδο που έχει πολλά ανοικτά μέτωπα, με κυριότερο εκείνο της Συρίας. Θα πρέπει ωστόσο να θεωρείται αυτονόητο στο προσεχές διάστημα η αύξηση της κινητικότητας στο Κυπριακό και οι διεθνείς πιέσεις προς επανέναρξη διαπραγματεύσεων. Άλλωστε η ανακάλυψη τεράστιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ βάζει και τους Τουρκοκύπριους στο “ενεργειακό παιχνίδι” εφόσον δικαιούνται και αυτοί μερίδιο από τα μελλοντικά κέρδη. Κέρδη που θα μπορούσαν κάλλιστα να διαμοιραστούν αναλογικά στην περίπτωση επανένωσης της Κύπρου και της δημιουργίας μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Έτσι ο στόχος της Τουρκίας για συμμετοχή της στην “ενεργειακή πίτα” της Αν. Μεσογείου θα μπορούσε να επιτευχθεί τελικά μέσω των Τουρκοκυπρίων και των δικαιωμάτων του τουρκοκυπριακού ομόσπονδου κρατιδίου επί της ΑΟΖ του νησιού. Θα μπορούσε δηλαδή να πετύχει έτσι, εκτός από συμμετοχή τουρκικών εταιρειών στην εκμετάλλευση συγκεκριμένων οικοπέδων, και να περνάει π.χ. το 30% του κυπριακού αερίου μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη. Αλλά για να γίνει αυτό εφικτό θα πρέπει να συμβάλλει θετικά και εποικοδομητικά στη δίκαιη επίλυση του Κυπριακού. Αν όχι το 2019, πιθανόν το 2020 θα είναι το “έτος του Κυπριακού”.

ΑΠΟ ΤΟ TVXS