Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου
Έχει ενταθεί τελευταία ο δημόσιος διάλογος γύρω από το θέμα των μεταναστευτικών ροών προς την Κύπρο. Διατυπώνονται ανησυχίες για κινδύνους δημογραφικής αλλοίωσης, για παραβατικές συμπεριφορές που απειλούν τη δημόσια ασφάλεια και την κοινωνική γαλήνη. Από την άλλη, αντιτείνεται ότι εκκολάπτεται το «αυγό του φιδιού», ότι αναπτύσσεται μέσα στην κυπριακή κοινωνία ξενοφοβία και ρατσισμός.
Μέσα σε αυτή την αντιπαράθεση, το μέτρο και ο ορθολογισμός κινδυνεύουν να χαθούν και τείνει να επικρατήσει ο φανατισμός και η ακραία πόλωση.
Υπάρχει ένα πρώτο ζήτημα, στο οποίο δεν πρέπει να υπάρχει ο παραμικρός δισταγμός μιας σαφούς τοποθέτησης.
Στον βαθμό που η Τουρκία επιχειρεί να διοχετεύει μεταναστευτικές ροές, είτε απ’ ευθείας από τη δική της επικράτεια, είτε μέσω κατεχομένων, θα πρέπει η Κυπριακή Δημοκρατία να παρεμβαίνει αποτρεπτικά και αποφασιστικά. Άλλωστε, δια πράξεων και συμπεριφορών, η Τουρκία έχει αποδείξει ότι εργαλειοποιεί πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στο έδαφος της. Εμπορεύεται αδίστακτα αθώες ψυχές, για προαγωγή δόλιων πολιτικών επιδιώξεων. Το είδαμε και το βλέπουμε στον Έβρο και στα Ελληνικά νησιά. Το βλέπουμε στους εκβιασμούς της Τουρκίας προς την Ε.Ε., όταν δίκην «ανατολίτικου παζαριού», επιβάλλει, σειρά ταπεινωτικών όρων για την Ευρώπη, προκειμένου να μη διοχετεύσει σε χώρες – μέλη, τους εκεί εγκατασταθέντες πρόσφυγες – μετανάστες.
Τοποθετήσεις, όπως αυτές της διαβόητης ΚΙΣΑ που εξωραΐζουν την Τουρκία ακόμα και για το έγκλημα της εισβολής του 1974, είναι εξωφρενικές και μόνο οργή και αγανάκτηση προκαλούν.
Βέβαια, να το διευκρινίσουμε κατηγορηματικά. Οι θεμιτές ανησυχίες για την παράνομη μετανάστευση δεν νομιμοποιούν ούτε τα γκέτο ούτε την ξενοφοβία. Πολύ περισσότερο δεν είναι νοητό ή ανεκτό να οδηγούν σε φαινόμενα ρατσιστικής βίας, που προσβάλλουν βάναυσα τη δημοκρατία και τον πολιτισμό.
Από αυτό το σημείο μέχρι την παραποίηση της πραγματικότητας υπάρχει όμως μεγάλη απόσταση. Επειδή διάφοροι αυτόκλητοι, παρουσιάζονται ως διαπρύσιοι συνήγοροι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκφέροντας ανοήτως διάφορες απόψεις που εξισώνουν και εξομοιώνουν πρόσφυγες και μετανάστες, καλό είναι τα πράγματα να μπαίνουν στη θέση τους. Και τα πράγματα είναι απλά. Οι εισερχόμενοι παράνομα στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα ή χωρίς θεώρηση, δεν έχουν άλλα δικαιώματα εκτός από αυτά που επιβάλλουν διεθνείς και ευρωπαϊκές συνθήκες και βεβαίως ο πολιτισμός μας. Σεβασμός στη ζωή, στοιχειώδεις υπηρεσίες στέγασης, υγειονομικών συνθηκών και διατροφής. Περαιτέρω για όσους καταθέτουν αίτηση παροχής ασύλου, για να στοιχειοθετηθεί η ιδιότητα του πρόσφυγα, πρέπει να αποδειχθούν τα εξής, όπως προβλέπονται ρητά από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951. Δηλαδή, ύπαρξη απειλής και κινδύνου για τη ζωή, την θρησκευτική ελευθερία, τις πολιτικές πεποιθήσεις και τις ιδιαιτερότητες ευρύτερα.
Να το διευκρινίσουμε για να μην υπάρχει παρερμηνεία. Είναι αδύνατο αλλά και εθνικά επικίνδυνο να υπάρχει εξομοίωση των προσφύγων με τους λεγόμενους οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι σε κύματα δεκάδων εκατομμυρίων διακινούνται ανά τον κόσμο. Ιδιαίτερα προς μια μικρή χώρα, όπως η Κύπρος, όπου η φρούρηση των θαλασσίων συνόρων είναι πρακτικά αδύνατη ενώ το ίδιο ισχύει και για τη γραμμή αντιπαράταξης λόγω της τουρκικής κατοχής.
Άρα η λύση είναι η ταχεία επαναπροώθηση στους τόπους προέλευσης των παράτυπων μεταναστών. Όλα τα άλλα είναι ιδεολογικά φληναφήματα, νοσηρά και άκρως επικίνδυνα.
Τελικά ως ευρωπαϊκό κράτος και με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε. πρέπει να εφαρμόζουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο υπεύθυνης μεταναστευτικής πολιτικής που να περιλαμβάνει:
- Επιδίωξη θέσπισης κοινών κανόνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη νόμιμη μετανάστευση που θα βασίζονται στην αλληλεγγύη και τον επιμερισμό των βαρών, ενώ ταυτόχρονα θα σέβονται πλήρως τις αρμοδιότητες των κρατών – μελών. Κύπρος, Ελλάδα, Μάλτα και Ιταλία, που πλήττονται έντονα από κύματα παράτυπων μεταναστών και αιτητών πολιτικού ασύλου, θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.
- Εντατικοποίηση των προσπαθειών, μέσω της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης μέσω μιας κοινής πολιτικής ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και μια βελτιωμένη συνεργασία για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων από εγκληματικά δίκτυα.
- Σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες οι οποίες να συμπεριλαμβάνουν και διαδικασίες επανεισδοχής.
- Επίδειξη μηδενικής ανοχής στην παράτυπη μετανάστευση. Στόχος να μην υπάρχει κανένας παράτυπος μετανάστης στην Κύπρο.
- Μέτρα φύλαξης των ακτών και πρόσθετα μέτρα στην γραμμή αντιπαράταξης. Αίτηση στην Ε.Ε. για οικονομική στήριξη αυτών των μέτρων.
- Σαφής πολιτική απέναντι στους αιτητές πολιτικού ασύλου. Αυτό σημαίνει ταχύτατη εξέταση των αιτήσεων από τις Κυπριακές Αρχές για το ποιοι δικαιούνται άσυλο από το Κυπριακό Κράτος και ταυτόχρονα ποιοι είναι παράτυποι μετανάστες που πρέπει να επαναπροωθηθούν.
- Προγράμματα για ενσωμάτωση των νομίμων μεταναστών στην κυπριακή κοινωνία. Συγκεκριμένες πολιτικές και διάθεση πόρων στο χώρο της παιδείας, στη διασφάλιση του δικαιώματος νόμιμης εργασίας και στον τομέα της καταπολέμησης της μαύρης εργασίας.
- Ειδικά προγράμματα για την αναμόρφωση περιοχών στα αστικά κέντρα όπου παρατηρούνται φαινόμενα ή τάσεις γκετοποίησης. Οι παρεμβάσεις πρέπει να έχουν χαρακτήρα οικονομικό, χωροταξικό, πολεοδομικό και κοινωνικό. Σε συνεργασία με τις εκλεγμένες αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει άμεσα να προχωρήσουν ουσιαστικές δημόσιες επενδύσεις, στεγαστικά προγράμματα και εκπαιδευτικές πολιτικές έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αρμονική συμβίωση και η συνοχή της κοινωνίας. Εκκλησία και μη κυβερνητικές οργανώσεις θα πρέπει να κληθούν να συνδράμουν την προσπάθεια.
*Τέως Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων