Πολιτική ηγεσία: ηγέτης ή ουραγός;

Toυ Τέλη Σαμαντά


«Ο λόγος που ακούγεται στο συλλαλητήριο, τα επίθετα, τα επιρρήματα, οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές- πάνω από όλα όμως ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται η Ελλάδα, οι άλλοι, τα συμφέροντα, το σωστό και το λάθος, το ιερό και το ανίερο, το ηθικό και το ανήθικο- ο λόγος αυτός είναι πολύ κοντά στις αυθόρμητες, ιδεολογίες της ”λαϊκής βάσης”.

Θα ήταν μεγάλο λάθος να υποτιμηθεί η ισχύς και κυρίως η παραλυτική δύναμη αυτού του λόγου και των παθών που οργανώνει. Να υποτιμηθούν οι συνέπειες που έχει μια νέα διέγερση των εθνικών υπαρξιακών φόβων στη φοβισμένη πολιτική τάξη, στο πολιτικό προσωπικό δηλαδή που μετράει με αγωνία τις τυχόν απώλειες που μπορεί να έχει η μη προσαρμογή του στο ”κοινό αίσθημα”. Ανεξάρτητα από τους αριθμούς, η δυναμική του συλλαλητηρίου δεν πρέπει να υποτιμηθεί ως υπόθεση δεξιά/ ακροδεξιά», γράφει ο Nicolas Sevastakis.

Θα συμπλήρωνα: το δίπολο των «αυθόρμητων ιδεολογιών της λαϊκής βάσης», από τη μία, δηλαδή, των «κακών ξένων και των καλών Ελλήνων» και από την άλλη της επιστροφής σε κάποιον «χαμένο παράδεισο» της εποχής της πλαστής ευημερίας, αποτέλεσε τον συνδετικό ιστό των «αγανακτισμένων». Ο συσχετισμός με το χθεσινό συλλαλητήριο δεν είναι άμεσος. Ωστόσο οι ομοιότητες είναι σημαντικές.

Μια κοινωνία σε ολική κρίση αυτογνωσίας και ταυτότητας πολύ εύκολα αναζητά έξοδο για τα υπαρκτά, ζέοντα προβλήματα της στην πρώτη διαθέσιμη ασφαλιστική δικλείδα. Είτε αυτή έχει πολιτικό είτε εθνικιστικό πρόσημο. Και τα δύο άλλωστε τον εθνικολαϊκισμό έχουν ως ιδεολογικό πυρήνα τους.

Από εκεί και πέρα αρχίζουν οι ευθύνες της πολιτικής ηγεσίας, της οποίας ο ρόλος –να υπενθυμίσουμε- δεν είναι μόνο «να μετράει με αγωνία τις τυχόν απώλειες που μπορεί να έχει η μη προσαρμογή του στο ”κοινό αίσθημα”. Είναι και να προηγείται αυτού του «αισθήματος». Να διαπαιδαγωγεί –και μάλιστα με το ίδιο το παράδειγμα της και όχι μόνο με τις δηλώσεις της.

Γι αυτό και έχει μεγάλη σημασία να μην υποτιμηθεί η σημασία του συλλαλητηρίου: αν κάποτε πέτυχε να ηγεμονεύσει η «κάτω πλατεία» (με τα γνωστά αποτελέσματα) τώρα κινδυνεύει να ηγεμονεύσει η –συμβολικά- «πάνω πλατεία» –η εθνικιστική, τουτέστιν. Θέτοντας το σύνολο πια της πολιτικής ηγεσίας μπροστά στο δίλημμα να ηγηθεί όντως ή να περιοριστεί στο ρόλο ουραγού του «αυθορμητισμού της λαϊκής βάσης», με απρόβλεπτες, τη φορά αυτή, συνέπειες;