Του Νίκου Λακόπουλου
Ο όρος Κεντροαριστερά είναι ένα έκτρωμα καθώς Κέντρο είναι μια ελληνική ιδιομορφία -λόγω Εμφυλίου- σε ένα μετεμφυλιακό κράτος όπου η περίφημη Ένωση Κέντρου στέγαζε φιλοκομμουνιστές -και κομμουνιστές ή πρώην κομμουνιστές- μαζί με αντικομμουνιστές. Τόση ιδεολογική καθαρότητα.
Ήταν η Ένωση Κέντρου -του Σοφοκλή Βενιζέλου, που έλεγε θα παραιτηθεί αν δεν εκτελεσθεί Μπελογιάννης- όσο ο Καρτάλης έλεγε πως θα παραιτηθεί αν δεν εκτελεσθεί. Η Ένωσις Κέντρου του ‘Μητσοτάκη. Του Στεφ. Στεφανόπουλου -που έκανε κυβέρνηση αποστασίας και πέρασε στην Ακροδεξιά. Του πρώην ΕΑΜίτη Τσιριμώκου- του “κατεψυγμένου” πρωθυπουργού και βέβαια του Γεωργίου Παπανδρέου που σάρωσε με 53% με ένα κόμμα προορισμένο να διαλυθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Αποτελεί ιστορικό παράδοξο ότι ο “φιλελεύθερος” Μητσοτάκης, ο “Αρχιαποστάτης” θα κάνει καριέρα και θα γίνει πρωθυπουργός, αλλά με το …αντίπαλο κόμμα. Όχι μόνο δεν υπάρχουν “κεντρώα” κόμματα, αλλά πλην του δογματικού ΚΚΕ δεν υπάρχουν κόμματα αρχών, σε μια χώρα με νόθα πολιτική συνείδηση, όπου τίποτα από όσα λέγονται δεν εννοούνται κιόλας. Τα κόμματα θάναι αριστερά, δεξιά, σοσιαλιστικά, φιλελεύθερα, κομμουνιστικά ή αντικομμουνιστικά- μιας πολιτικής ιδεολογίας τέλος πάντων.
Η έννοια “παπανδρεϊκός” -αντιδεξιός δηλαδή- δεν περιέχει μια συμπαγή ιδεολογία και γι΄αυτό ο Ανδρέας Παπανδρέου φρόντισε να ορίσει το ΠΑΣΟΚ, ως αριστερό, “αντιιμπεριαλιστικό”, σοσιαλιστικό και πατριωτικό, όχι αντικομμουνιστικό, αλλά το αντίθετο. Αυτό το ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχει πλέον. Ούτε υπήρχε όταν η Φώφη -μετά τον Σημίτη, τον ΓΑΠ και τον Βενιζέλο- φρόντισαν να πετάξουν ότι παρέπεμπε σε αριστερό κόμμα θεωρώντας την έννοια σοσιαλιστικό ή σοσιαλδημοκρατικό -ως πιο ….μοντέρνα.
Στην πράξη αφότου ο Βενιζέλος αντί για τον απεχθή Άρη Βελουχιώτη- είμαστε η συνέχεια του ΕΑΜ, έλεγε ο Ανδρέας- έβαλε στο κάδρο των προγόνων τον …Πλαστήρα το ακόμα ΠΑΣΟΚ έμοιαζε με την προσπάθεια ορισμένων να ιδρύσουν μια “ιδεολογία” Κεντροαριστεράς -χωρίς όμως Αριστερά.
Τελικά ακόμα κι ένα ουδέτερο, αποστειρωμένο κόμμα -“κεντρώο” θα κλίνει προς τα δεξιά ή τα αριστερά. Κέντρο δεν υπάρχει. Ούτε κλειστό, ούτε ανοιχτό, ούτε μισόκλειστο. Η νέα πορεία του Κινάλ έδειξε σε κάθε περίσταση πως πρόκειται για ένα κεντρο- δεξιό κόμμα -με ολίγον αντικομμουνισμό- που αισθάνεται καλύτερα με τον Μητσοτάκη παρά με τον Αλέξη Τσίπρα. Ο λόγος δεν είναι ιδεολογικός. Απλώς ο Μητσοτάκης φαίνεται …καλό παιδί ενώ ο Τσίπρας είναι ψεύτης και απατεώνας -και μας έκλεψε και τους ψήφους μας!
Τι είναι ο ΣΥΡΙΖΑ; Eίναι κομμουνιστές ή σοσιαλδημοκράτες; Ή κάτι άλλο- δεν γνωρίζω, δεν απαντώ- θα τα πούμε μετά το μνημόνιο; Οι νέες συζητήσεις για την σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα είναι ανιστόρητες. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έλεγε με την σοσιαλδημοκρατία έχουμε κάτι κοινό. Τα πέντε πρώτα γράμματα.
Ιστορικά η σοσιαλδημοκρατία συνδέθηκε με το κράτος πρόνοιας και προϋπόθετε αναπτυγμένες κοινωνίες με αυξημένη παραγωγή και κέρδη που μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το «κράτος δικαίου»- δηλαδή μια διαταξική συμφωνία- ένα ταξικό συμβόλαιο απέναντι στον φασισμό και τον σταλινισμό.
Αυτό εξηγεί θαυμάσια γιατί δεν είχαμε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στην Ελλάδα. Ούτε είχαμε κι «εργατικό» -σε μια χώρα που αποχτήσαμε προλεταριακή Αριστερά, ενώ δεν είχαμε ακόμα προλεταριάτο, «αστικά κόμματα» χωρίς αστούς όπως το …”Λαϊκό Κόμμα”, δημοκρατικά κόμματα που υποστήριζαν την …βασιλευομένη δημοκρατία.
Το ίδιο το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε ως αριστερό, “αντιιμπεριαλιστικό” -έτοιμο να πάρει τα όπλα- ως συνέχεια του ΠΑΚ. Μάλλον έπαψε να είναι όταν πήρε την εξουσία με 48% -από οποίο το 15% των ψήφων προερχόταν από την Δεξιά και το 7% απευθείας από την Ακροδεξιά ΕΠΕΝ.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Εξελίχτηκε σε ένα κόμμα εθνικο-κρατικό που διατηρούσε τη συνοχή του όσο βρισκόταν στην εξουσία, αλλάζοντας θέσεις σε βασικά ζητήματα της ιδεολογίας και της στρατηγικής του, ώσπου έγινε ένα κόμμα χωρίς ιδεολογία.
Η λέξη σοσιαλισμός δεν ακουγόταν πια ώσπου έφυγε πέρυσι κι από τον τίτλο χάριν ουδέτερων λέξεων όπως πρόοδος, ανασυγκρότηση, αναγέννηση -που επέλεγαν σε δεξιά κόμματα μιας άλλης εποχής- ή αλλαγή που επίσης δεν έχει κανένα ιδεολογικό πρόσημο.
Η λέξη αλλαγή εμφανίστηκε ως σύνθημα στις αρχές του αιώνα- εναντίον του παλιού καθεστώτος, αλλά χρησιμοποιήθηκε και στις αποφάσεις του ΚΚΕ μετά τον Εμφύλιο ως πολιτική στρατηγική όταν το -παράνομο -Κόμμα έλεγε πια ο πόλεμος τέλειωσε “Νοικοκυρευτείτε!”
Την χρησιμοποίησε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981 μαζί με άλλες ουδέτερες λέξεις όπως νίκη, ελπίδα -έχοντας αποποιήσει το αριστερό παρελθόν -αν αυτό πράγματι υπήρξε. Το έκανε χάριν ενός κόμματος εξουσίας που είναι δύσκολο να εντάξουμε σε έναν ιδεολογικό χώρο: πότε έγινε κεντρώο, πότε σοσιαλδημοκρατικό, πότε από πατριωτικό έγινε εθνικο-κρατικό κόμμα με μόνη πολιτική αναφορά την εξουσία;
H αναβίωση του αριστερού ΠΑΣΟΚ ή -καλύτερα- η δημιουργία ενός νέου αριστερού ριζοσπαστικού κόμματος θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως αίτημα της εποχής, όπως θέλουν όσοι πήγαν να ψηφίσουν τον Νοέμβρη του 2017. Μόνο που αυτό δεν αφορά την αλλαγή …σήματος, ούτε μπορεί να υπάρξει Κεντρο-Αριστερά χωρίς Αριστερά.
Το όλο φαινόμενο με κόμματα σαν το Κινάλ, το κόμμα του Πάνου Καμμένου, την Ένωση Κεντρώων ή το Ποτάμι -που θα ανανέωνε το πολιτικό σκηνικό, αλλά έγινε κακόγουστο μέρος του, αποτελούν μέρος του πολιτικού κιτς -με στοιχεία γελοίου, απομιμήσεων και φαιδρότητας, α-ηδίας.
Η νέα μόδα είναι κόμματα σαν κι αυτό του …Μακρόν. Ο επαρχιωτισμός είναι το βασικό χαρακτηριστικό των κομμάτων που αυτοαποικιοποιούνται. Προφανώς η οικονομική υπανάπτυξη και η πτώχευση της χώρας μαζί με την ταξική ρευστότητα συνδέονται με την πολιτική χρεοκοπία: δεν έχουμε καθαρά πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα και ο ιδεολογικός λόγος στρέφεται στο παρελθόν εκλιπαρώντας για λίγο ηρωισμό, μισή υπερηφάνεια -ως αντίδοτο στην ταπείνωση, μια αξιοπρεπή ισοπαλία κι έναν “έντιμο” συμβιβασμό.
Ίσως αυτό, το ότι ζητάμε τόσο λίγα, να είναι το πιο μεγάλο λάθος. Δεν είναι άσχετο με την κρίση ιδεολογίας, τα ιμιτασιόν κόμματα, τα κλεμμένα συνθήματα και τα μεταχειρισμένα “ιδανικά” που με την επιστροφή ενός ξεθυμασμένου συντηρητισμού -με τη μορφή του “πατριωτισμού”- μετατρέπει οτιδήποτε “νέο” σε χειρότερο από το “παλιό”.
Κάπως έτσι περιμένουμε από το τέλος του πολέμου διαρκώς την πολιτική άνοιξη στην Ελλάδα- όπου κερδίζει πάντα η γερασμένη σκουριά- κι όλες οι νέες γενιές μετατρέπονται σε νέες “γενιές ήττας”. Κι ο Μακρόν μάλλον δεν μπορεί να μας σώσει.