Του Κώστα Αργυρού
Ποντάροντας στη δύναμη της πρώτης εντύπωσης ο Ερντογάν μοιάζει απίθανο να αποδεχτεί άλλο αποτέλεσμα από τη νίκη του. Αλλά βγαίνει σίγουρα πληγωμένος από τη μάχη
Αυτό που πολλοί αναλυτές θεωρούσαν ως το χειρότερο δυνατό σενάριο φαίνεται να διαμορφώνεται μετά τις εκλογές στην Τουρκία, με τα δύο μεγάλα αντίπαλα στρατόπεδα να αυτοανακηρύσσονται νικητές και την χώρα να οδηγείται σε μια περίοδο πολιτικής έντασης και κορύφωσης του διχασμού. Αυτό είναι ένα σενάριο, που ευνοεί τον Ερντογάν, όχι μόνο γιατί και προεκλογικά πόνταρε ακριβώς στην πόλωση, αλλά και γιατί ως κάτοχος της εξουσίας έχει όλα τα κλειδιά στα χέρια του για να αντιμετωπίσει την αμφισβήτηση της αντιπολίτευσης. Και πολλοί πιστεύουν ότι θα το κάνει αυτό με κάθε κόστος.
Οι πρώτες δηλώσεις των εκπροσώπων του κυβερνητικού ΑΚΡ δείχνουν ακριβώς ότι θα προσπαθήσουν να κατηγορήσουν την αντιπολίτευση Κιλιτσντάρογλου για «δικτατορικές πρακτικές». Ο τρόπος ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων με τα πρώτα στοιχεία να δίνουν μια άνετη και απόλυτη πλειοψηφία στον Ερντογάν και τους οπαδούς του να βγαίνουν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν πρόωρα, δεν ήταν μόνο μια προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων, αλλά και τετελεσμένων.ADVERTISEMENT
Η αστοχία των δημοσκόπων
Αυτή τη στιγμή μοιάζει μάλλον αδύνατο να αποδεχτεί ο Ταγίπ Ερντογάν την ήττα του, για την οποία επιμένει η αντιπολίτευση. Το ερώτημα είναι αν το «επίσημο» αποτέλεσμα θα του δίνει το απαραίτητο 50% + ή αν θα χρειαστεί να πάει σε δεύτερο γύρο, μέσα σε ένα πολεμικό κλίμα και με «κατοχυρωμένο» προβάδισμα. Φυσικά και θα υπάρχουν πάντα αμφιβολίες για την εγκυρότητα του. Μένει φυσικά να δούμε τι θα ακολουθήσει τις επόμενες ώρες.
Αν δεχτεί κανείς τα επίσημα στοιχεία ως αυθεντικά, τότε θα πρέπει να μιλήσει για την εκδίκηση της πραγματικότητας απέναντι στις δημοσκοπήσεις. Η πρόωρη χαρά για τη άνετη επικράτηση Κιλιτσντάρογλου, βούλιαξε τελικά, ηττημένη από ένα σύστημα τόσο ισχυρό και παγιωμένο, που επιφυλάσσει αμέτρητες παγίδες σε όσους το προκαλούν. Το οριακό αποτέλεσμα λογικά θα προκαλέσει ακόμα περισσότερες σπασμωδικές αντιδράσεις από τους μηχανισμούς της εξουσίας.
Ένα μικρό πλήγμα στο «χθες»
Αν ψάχνει κανείς μια μικρή παρηγοριά θα μπορούσε να δει στα ποσοστά της αντιπολίτευσης ένα σοβαρό πλήγμα στο «χθες». Στο αναχρονιστικό αυταρχικό μοντέλο, που έχει εγκαθιδρύσει στη χώρα ο Ταγίπ Ερντογάν και από το οποίο δεν μπορεί να αναμένεται τίποτα θετικό για δημοκρατικούς ανθρώπους, για τις μειονότητες, τις γυναίκες, τη νεολαία, αλλά και για τους γείτονες της Τουρκίας.
Το χθες όμως δεν ηττήθηκε. Ίσως γιατί μεταξύ άλλων το «αύριο» της αντίπαλης πλευράς, της «άλλης Τουρκίας» όπως την αποκάλεσαν δεν κατάφερε να γίνει όσο θα έπρεπε διακριτό. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα των εκλογών. Αν θες να νικήσεις τον αυταρχισμό του χθες πρέπει να μπορείς να πείσεις για δυναμική του αύριο.
Αυτό που φοβίζει τώρα είναι ότι η καθεστωτική πλευρά θα ποντάρει ακόμα περισσότερο στον διχασμό, κάτι που έτσι κι αλλιώς είχε αναγάγει σε βασική της στρατηγική στην τελική ευθεία των εκλογών. Το ζητούμενο είναι λοιπόν αν οι ενωμένες δυνάμεις της αντιπολίτευσης θα μπορέσουν να μείνουν συμπαγείς και την επόμενη μέρα και να περιμένουν «τη στιγμή τους», απέναντι σε ένα σύστημα που έχει καταναλώσει μεγάλο μέρος από τις εφεδρείες του.
Ο ρόλος των «έξω»
Σημαντικό ρόλο θα παίξει και η αντίδραση των εταίρων. Οι Ευρωπαίοι δεν μπορεί να επαναπαυθούν, κρυπτόμενοι και πάλι πίσω από την αδιαλλαξία της Άγκυρας και λειτουργώντας βερμπαλιστικά και ανούσια. Θα πρέπει κάποια στιγμή να βρουν τρόπους να στηρίξουν πραγματικά τις δημοκρατικές δυνάμεις στην Τουρκία, να απαιτήσουν από το καθεστώς Ερντογάν να σταματήσει τις κατάφωρες παραβιάσεις των πολιτικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων, απειλώντας με σοβαρές και πραγματικές κυρώσεις αν χρειαστεί και όχι με χαϊδολογήματα. Από τη στάση τους μπορεί να εξαρτηθεί αν το επόμενο διάστημα η Τουρκία θα διολισθήσει σε ένα ακόμα πιο αυταρχικό μοντέλο, που θα την απομακρύνει ακόμα περισσότερο από την αποκαλούμενη «Δύση». Η τελευταία θα πρέπει να έχει ένα σχέδιο για μια επόμενη μέρα στην Τουρκία, και όχι να παρακολουθεί απλώς και να διαμαρτύρεται χαμηλόφωνα.
Όταν η πραγματικότητα σε ξεπερνά
Ο τοκετός του καινούριου, που χρειάζεται επειγόντως η Τουρκία θα είναι μακροχρόνιος και η γέννα δεν θα είναι «με ένα πόνο». Ομως είναι πια σαφές ότι το καθεστώς Ερντογάν γίνεται όλο και πιο ανίκανο να παρακουλουθήσει τις τεράστιες αλλαγές, που συντελέστηκαν στην κοινωνία τα 20 χρόνια της παντοκρατορίας του. Αντίθετα σπρώχνει συστηματικά τη χώρα ιδεολογικά και κοινωνικά πιο πίσω και από εκεί που την βρήκε όταν ξεκίνησε η περίοδος της παντοδυναμίας του. Κάποιοι έλπιζαν ότι «ήρθε με ένα σεισμό και φεύγει με ένα σεισμό». Η εκλογική του νίκη για πρώτη φορά το 2002 ήρθε σαν αποτέλεσμα της απελπισίας, που είχε σκεπάσει τη χώρα μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1999, που σκότωσαν 20.000 ανθρώπους και κατέστρεψαν μεγάλο κομμάτι της βιομηχανίας και των υποδομών στη χώρα. Η τότε κυβέρνηση Ετσεβίτ είχε αποτύχει να υλοποιήσει την ανοικοδόμηση και το ΑΚΡ ήρθε στην εξουσία ως κάτι «νέο» με αυτή ακριβώς την υπόσχεση. Να ξαναστήσει την Τουρκία όρθια.
Οι σεισμοί του περασμένου Φεβρουαρίου δεν φανέρωσαν μόνο «τεχνικές» αδυναμίες του καθεστώτος. Δεν έφεραν μόνο σε απόγνωση εκατομμύρια ανθρώπους. Κυρίως αποκάλυψαν σε πόσο αναχρονιστικές βάσεις έχει οικοδομηθεί η σημερινή «προεδρική Δημοκρατία». Και αυτό δε μπορεί να το κρύψει μια οριακή και μάλλον αμφισβητούμενη νίκη.
Τρία μεγάλα ζητούμενα
O αντιπολιτευτικός συνασπισμός υπό τον Kεμάλ Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε να ενώσει ξανά τη χώρα, να αναζωογονήσει την οικονομία και να αποκαστήσει βασικές αρχές της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν στα καλύτερά της, ούτε πριν ο Ταγίπ Ερντογάν αποφασίσει να την μετατρέψει σε μια ιδιόμορφη απολυταρχία. Είναι δύσκολο να ιεραρχήσει κανείς τι από τα τρία θα είναι πιο δύσκολο. Αλλά και τα τρία παραμένουν ζητούμενα, για μια χώρα που γειτονεύει με την Ευρώπη και έχει στενούς δεσμούς μαζί της. Καμιά από αυτές τις προκλήσεις δεν φαίνεται ικανός να αντιμετωπίσει ο σημερινός και πιθανότατα και αυριανός Πρόεδρος. Το εκλογικό αποτέλεσμα δεν έλυσε το πρόβλημα της Τουρκίας. Είναι πολύ πιθανό να το περιπλέξει και να το επιδεινώσει.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΓΗ