Του Γιάννη Μπράχου
Κατά την χθεσινή Σύνοδο των Ηγετών της ΕΕ δεν εκδόθηκαν Συμπεράσματα των 27, αλλά Συμπεράσματα του Προέδρου. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπήρξε πρόοδος στη συζήτηση για την απάντηση της ΕΕ στην οικονομική κρίση που συνοδεύει την υγειονομική κρίση.
Το μόνο που αποφασίστηκε ως πραγματική παρέμβαση ήταν η επιβεβαίωση των οικονομικών μέτρων που συμφωνήθηκαν στο Eurogroup της 9ης Απριλίου, δηλαδή τα 540 δισεκ.€, ενώ τα εθνικά μέτρα είναι 2.450 δισεκ.€. Οι λοιπές ανακοινώσεις του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ευχολόγια για τρισεκατομμύρια € στην ευρωπαϊκή οικονομία σε βάθος τριετίας και επταετίας.
Προφανώς δεν περισσεύουν κονδύλια στις δημοσιονομικά υγιείς χώρες ώστε να επιμερισθεί το κόστος επανεκκίνησης του συνόλου της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η προσπάθεια της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας αποσκοπεί στην εμπέδωση του κλίματος business as usual με επικοινωνιακές κορώνες, προκειμένου να καλυφθεί η ανάληψη σημαντικών πρωτοβουλιών ανάταξης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ο καθένας μόνος του είναι η απάντηση των Βρυξελλών.
Καθώς η υγειονομική κρίση εξελίσσεται με χαμηλό ποσοστό ανοσίας στο ευρωπαϊκό πληθυσμό (σύμφωνα με τα στοιχεία επιστημονικών ερευνών η ανοσία κινείται σε ποσοστό1-5% του πληθυσμού της ΕΕ), η σταδιακή άρση του lockdown αποφασίζεται από τις κυβερνήσεις μάλλον με κριτήριο οικονομικό παρά υγειονομικό.
Η σταδιακή επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας τον Μάιο θα γίνει χωρίς την εφαρμογή αποφασιστικών μέτρων της ΕΕ, αλλά με βάση τα εθνικά προγράμματα στήριξης. Η ΕΕ ανακοινώνει προθέσεις και μοιράζει ελπίδες στους ευρωπαίους πολίτες, όταν όλες οι άλλες παγκόσμιες οικονομικές δυνάμεις προχωρούν σε γενναίες οικονομικές παρεμβάσεις. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την απότομη απόκλιση των οικονομιών των χωρών της ΕΕ.
Η αναζήτηση λύσεων μέσω της χρηματοπιστωτικής μηχανικής είναι ατελέσφορη, καθώς ο μόνος μηχανισμός για δημιουργία νέου χρήματος που έχει η ΕΕ είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τα καινοτόμα χρηματοπιστωτικά προϊόντα μπορούν να διευκολύνουν, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ΕΚΤ, η οποία διαθέτει συγκεκριμένα περιθώρια κίνησης.
Αυτό όμως που χρειάζεται η ευρωπαϊκή οικονομία είναι νέο χρήμα (νομισματική πολιτική ΕΚΤ), σε συνδυασμό με δημοσιονομικά μέτρα από τα κράτη προκειμένου να ανακάμπτει σταδιακά. Η αντίφαση του Μάαστριχτ έρχεται στο προσκήνιο στη σημερινή κρίση, καθώς η νομισματική πολιτική είναι ενιαία και τα κράτη ανάλογα με το δημοσιονομικό χώρο που διαθέτουν θα λάβουν μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής.
Αποτέλεσμα είναι τα κράτη με σημαντικό δημοσιονομικό περιθώριο να υιοθετούν μέτρα δημοσιονομικής επέκτασης και παροχής κρατικών ενισχύσεων, με στόχο την ταχύτερη επανεκκίνηση της οικονομίας τους. Σε αυτές τις χώρες μπορεί να λειτουργήσει το σχήμα V, με την ύφεση της οικονομίας να διαδέχεται η ταχεία οικονομική ανάπτυξη. Αυτό το σενάριο έχει προϋπόθεση την ταχεία ανάταξη της διεθνούς οικονομίας.
Οι μεγάλες οικονομίες του Νότου (Ιταλία και Ισπανία) χωρίς δημοσιονομικό περιθώριο να ακολουθήσουν το σχήμα U, με ύφεση που θα καθυστερήσει να μετατραπεί σε ανάκαμψη λόγω των μέτρων λιτότητας που θα κληθούν οι κυβερνήσεις τους να λάβουν, ώστε να διατηρήσουν την πρόσβαση τους στις αγορές.
Το κύριο ενδιαφέρον της ΕΕ εστιάζεται στην αντιμετώπιση των κινδύνων σε αυτές τις δύο χώρες με μεγαλύτερη έμφαση στην Ιταλία. Άλλωστε για τον λόγο αυτό είχαμε την χωρίς προηγούμενο απόφαση της ΕΚΤ για τα ιταλικά ομόλογα, που ενώ θα υποβαθμιστούν στην κατηγορία «σκουπίδια» θα γίνονται αποδεκτά για προεξόφληση από την ΕΚΤ έως τον Σεπτέμβριο του 2020.
Οι μικρότερες οικονομίες της ΕΕ θα ακολουθήσουν στο μεγαλύτερο βαθμό την τύχη των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών με τις οποίες έχουν κύρια σύνδεση, όπως η Πορτογαλία με την Ισπανία και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης με την Γερμανία.
Η οικονομία της Ελλάδας είναι μία κατηγορία από μόνο της, καθώς μόλις βγήκε δειλά από τα μνημόνια και στην πραγματικότητα επανέρχεται σε λιτότητα λόγω εύθραυστου δημοσιονομικού χώρου και της υποχρέωσης αποπληρωμής των δανειστών από την προηγούμενη κρίση. Το πιθανότερο ενδεχόμενο για την Ελλάδα είναι το σχήμα L, απότομη μείωση του ΑΕΠ ενδεχομένως σημαντικά άνω του 10% και σταθεροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας σε χαμηλό σημείο.
Σε όλα τα σενάρια οι διεθνείς οργανισμοί, οι οίκοι αξιολόγησης και οι οικονομολόγοι, αναφέρονται σε μετά-κορωνοϊό εποχή κάνοντας την βασική υπόθεση εργασίας, ότι σταματάει η επίδραση του ιού και επανερχόμαστε στην οικονομική πραγματικότητα που ζούσαμε πριν την κρίση. Αυτή είναι η πλέον ασταθής οικονομική υπόθεση, καθώς ο ιός μπορεί να ξαναχτυπήσει μέσα στο 2020, η ζήτηση περιορίζεται λόγω λιτότητας και τα καταναλωτικά πρότυπα μεταβάλλονται. Οι οικονομίες των χωρών θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Η παρούσα κρίση απέδειξε ότι οι χώρες με βιομηχανική παραγωγή έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα από τις χώρες με έμφαση στις υπηρεσίες στην ΕΕ. Ο κίνδυνος του ευρωσκεπτικισμού αναπτύσσεται τόσο στις ισχυρότερες οικονομικά χώρες, με κύριο επιχείρημα γιατί να πληρώνουμε για τους «άλλους», όσο και στις περισσότερο πληγείσες χώρες οι χώρες του Βορρά δεν εκφράζουν την αλληλεγγύη τους. Η γραφειοκρατία της ΕΕ εντοπίζει ως πρωτεύοντα στόχο την διατήρηση της συνοχής της Ενιαίας Αγοράς την στιγμή που λαμβάνονται εθνικά μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, τα οποία υπονομεύουν την ενιαία αγορά. Η ΕΕ υπόσχεται στους ευρωπαίους πολίτες τον παράδεισο, όταν σημαντικός αριθμός ευρωπαίων πολιτών βιώνουν την κόλαση.
Η Ελλάδα με την συνήθη πρακτική της κυβέρνησης συντάσσεται με την πλειοψηφία στην ΕΕ ή ακολουθεί τις πρωτοβουλίες άλλων χωρών για επικοινωνιακούς λόγους. Οι χώρες που υποστήριξαν την έκδοση ομολόγου για αντιμετώπιση την κρίση κορωνοϊού επεξεργάζονταν ταυτόχρονα εναλλακτικά σχέδια ανάταξης της εθνικής οικονομίας τους γνωρίζοντας τις προοπτικές του αιτήματος. Αποτέλεσμα μέσω ενεργητικής και συνεχούς διαπραγμάτευσης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις ισχυρές χώρες της ΕΕ να έχουν απτά αποτελέσματα σε επίπεδο κατανομής κονδυλίων, διάσωσης τραπεζικού συστήματος τους και διευκόλυνσης έκδοσης ομολόγων.
Η υποστήριξη από την χώρα μας του κορωνοϊό-ομολόγου από την Ελλάδα δεν εντάχθηκε σε διαπραγματευτική τακτική αλλά στην προσπάθεια επίλυσης των ιδιαίτερων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας από τους «ξένους». Έτσι αρκέσθηκε στην τυπική συμμετοχή στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και σε ευχές περί του δέοντος. Η λογική επικοινωνιακή αν οι «ξένοι» μας λύσουν το πρόβλημα επιτυχία της κυβέρνησης, αν δεν μας το λύσουν οι «ξένοι» φταίνε για τα χάλια της οικονομίας και της κοινωνίας. Πράγματι άριστη επικοινωνιακή επιλογή.
Η οικονομική παρέμβαση της ΕΕ τόσο στα κράτη-μέλη όσο και στις επιχειρήσεις είναι δανεισμός με ευνοϊκούς όρους. Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο δανεισμό ως ποσοστό του ΑΕΠ και το υψηλότερο ποσοστό κόκκινων επιχειρηματικών δανείων στην ΕΕ. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Ο μόνος σχεδιασμός σε κυβερνητικό
επίπεδο, ομού μετά των εργοδοτικών οργανώσεων, είναι η μείωση της αμοιβής της
εργασίας, η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και τα πολιτικά βήματα για
την υιοθέτηση της λιτότητας. Με αυτή την κυβέρνηση τα μνημόνια μπορεί να
φαντάζουν ως ανοιξιάτικος περίπατος σε ανθισμένα λιβάδια.
* Οικονομολόγος (Msc, PhD Econ)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.
