Του Γ. Λακόπουλου
Πολλοί μπαίνουν στο ποτάμι της πολιτικής, αλλά λίγοι διασχίζουν τα ορμητικά νερά του χωρίς να βραχούν. Ο Μιλτιάδης Παπαϊωάννου ανήκει σ’ αυτούς.
Υπηρέτησε τη θητεία του στο δημόσιο βίο χωρίς κανείς να του προσάψει ποτέ κάτι επιλήψιμο. Ούτε αντίπαλος, ούτε… φίλος -παρότι είχε πάντα θέσεις με γωνίες, χωρίς να πολώσεις όμως για τα καθέκαστα. Ίσως γι’ αυτό. Πάντως η πολιτική του διαδρομή παραπέμπει σε μια παλιά διαφήμιση τσιγάρου: «Έχει παντού μόνο φίλους».
Εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ από την ίδρυσή του και στον εσωκομματικό χάρτη είχε από νωρίς δηλωμένη τοποθέτηση ως φίλος του Γ. Γεννηματά. Χωρίς να αμφισβητήσει ποτέ τον Ανδρέα Παπανδρέου με τον οποίο διατήρησε διαχρονικά ζεστή σχέση και γόνιμη συνεργασία.
Μαχητικό κομματικό στέλεχος, συνεπής υπουργός, ολοκληρωμένος πολιτικός και δημόσιος άνδρας με ήθος και ευπρέπεια, υπήρξε ως πολιτικός αξιωματούχος γήινος και απλός στις συναναστροφές του.
Όταν είδε ότι κλείνει ο κύκλος της γενιάς του αποσύρθηκε από τον κοινοβουλευτικό στίβο. Όταν διαφώνησε με τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ σταμάτησε διακριτά να εμπλέκεται. Παρότι υπήρξε ο πιο σοφός από τους μέντορες που βρήκε από τον πατέρα της η Φώφη Γεννηματά.
Στη συνέχεια έκανε αυτό που αισθάνονται ότι οφείλουν να κάνουν όσοι πολιτικοί έχουν αίσθηση της αποστολής τους: τον απολογισμό του. Με την υπογραφή του, με νηφαλιότητα και συγκροτημένη παρουσίαση όσων γνωρίζει από την σχέση του με τον χώρο που τον χαρακτήρισε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στην πολιτική του: την Δικαιοσύνη. Ως πρώην αρμόδιος υπουργός, ως δικηγόρος και ως μέλος οικογένειας με δικαστή στους κόλπους της.
Αποτέλεσμα αυτού του απολογισμού ένα το βιβλίο «Η Περιπέτεια της Δικαιοσύνης» -από τις Εκδόσεις Λιβάνη. Δεν έχει σχέση με την συνήθη περιαυτολογία των πολιτικών όταν αποσύρονται. Είναι πολιτικό ντοκουμέντο και ταυτόχρονα ιστορική έρευνα και επιστημονική μελέτη για τη διαδρομή της Ελληνικής Δικαιοσύνης- από τον Όθωνα μέχρι τις μέρες μας.
Από μια άποψη είναι η καταγραφή του Γολγοθά στον οποίο σταυρώθηκε πολλές φορές η έννοια της δικαιοσύνης στην Ελλάδα- αλλά και οι δικαστές που την ενστερνίσθηκαν. «Ο εμφύλιες αιματοχυσίες, οι πόλεμοι, οι δικτατορίες, η ξενική κατοχή οι περίοδοι των οξυμένων πολιτικών αντιπαραθέσεων είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο πορεύθηκε», αναφέρει στον πρόλογο.
Το βιβλίο είναι ένα συναρπαστικό αφήγημα για την πορεία του πιο πολύπαθου θεσμού του νεότερου ελληνικού κράτους για το οποίο είναι σαφής: “Έχω πλήρη επίγνωση ότι είναι μια δύσκολη υπόθεση».
Με γλαφυρό ύφος, με θαυμαστή ταξινόμηση κατά ιστορική-πολιτική περίοδο, με τεκμηρίωση και στοιχεία, με κατανοητή γραφή είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται και σαν ανάγνωσμα.
Ο Παπαϊωάννου αντιμετωπίζει την ιστορική πορεία της Δικαιοσύνης με πυκνότητα και ακρίβεια στο πολιτικό πλαίσιο που ακολούθησε και την διαμόρφωσε. Όταν η αφήγηση φτάνει τις μέρες του εντυπωσιάζει με την εντιμότητα, τη μετριοπάθεια, την ακρίβεια και το σεβασμό του στην εξιστόρηση των γεγονότων και τι αναφορές σε πρόσωπα και καταστάσεις- χωρίς να πάει πέρα από εκεί που είναι σίγουρος για ότι αναφέρει.
Ίσως κάποιοι αναγνώστες του θα θεωρήσουν ως «ευμενή» την αξιολόγηση των τριών περιόδων διακυβέρνησης από το κόμμα του -με τρεις διαφορετικούς πρωθυπουργούς. Με την έννοια ότι διαθέτει μόλις δέκα σελίδες συνολικά και σ’ αυτές αξιολογεί περισσότερο το ρόλο της αντιπολίτευσης.
Ωστόσο σε αυτό δεν τον οδηγεί στο να αδικήσει κάποιους, να υιοθετήσει ανακρίβειες ή εμπάθειες, ή να επιφυλάξει διακριτική μεταχείριση στους ομοϊδεάτες του- η στον εαυτό του. Απλώς βλέπει τα πράγματα από μια συγκεκριμένη πολιτική σκοπιά, τη δική του και του κόμματός του.
Είναι επιλεκτικός αλλά δεν είναι επιθετικός με κανένα. Όπου χρειάζεται, δίνει το δίκιο τους και σε όσους επικρίνει ή αποκαλύπτει καθώς το βιβλίο έχει και στοιχεία αποκάλυψης γεγονότων, προσώπων, ρόλων και σχέσεων, αλλά και παρασκηνίων.
Εκεί που είναι κατηγορηματικός, έως αμείλικτος, είναι όταν αναφέρεται -πάντα με στοιχεία- σε όσους βίασαν την ελληνική Δικαιοσύνη, συχνά μαζί με την ελληνική Δημοκρατία.
Από τον 19ο αιώνα, μέχρι την προπολεμική και προδικτατορική περίοδο, τη χούντα, την ξεχασμένη κάθαρση μετά τη Μεταπολίτευση- που έφτασε ως την αποκατάσταση και επιβράβευση με αξιώματα επίορκων δικαστικών- και τις ημέρες του Κώστα Μητσοτάκη από το 1984 ως το 1993.
Στην αφήγηση διατηρεί τη πολιτική ματιά του, αλλά μιλάει με την βεβαιότητα του ανθρώπου που γνωρίζει πρόσωπα, πράγματα και ιστορικά γεγονότα.
Τοποθετεί το υλικό του -προϊόν έρευνας και προσωπικού αρχείου -μεθοδικά, με αξιοπιστία, αλλά και κριτική ματιά. Σε κάποια σημεία είναι ορατή η επιρροή από τον συναισθηματισμό κάποιου που έζησε όσα εξιστορεί, και είχε όλο στα πράγματα.
Αλλά ακόμη και όταν βλέπει με -ομολογημένη- μονομέρεια κάποια πράγματα, δεν υπέρβαινε το όριό της ηθικής και της εντιμότητας για τους άλλους. Ακόμη και οι επικρίσεις του, υποδηλώνουν περισσότερο το ενδιαφέρον του για την προστασία της Δικαιοσύνης από πολιτικές παρεμβάσεις και όχι την πρόθεση δικαίωσης μιας παράταξης σε βάρος μιας άλλης.
Άλλωστε το βιβλίο έχει τόση πληρότητα ιστορικών στοιχείων, ντοκουμέντων, έγκυρων αναφορών, τεκμηριωμένων πληροφοριών και βιβλιογραφίας, ώστε ο αναγνώστης μένει στο τέλος με την ικανοποίηση της πλήρους ενημέρωσης του για όσα συνέβησαν επί δυο αιώνες στην ελληνική Δικαιοσύνη- έστω αν πολλά αφήνουν μια γεύση πίκρας, καθώς οι κρίσεις και οι κακές στιγμές είναι περισσότερες από τα φωτεινά στοιχεία.
Σα να τη συναισθάνεται προκαταβολικά αυτή τη γεύση ο συγγραφέας παραθέτει, σαν επίμετρο, μια ολοκληρωμένη πρόταση για «δραστικές μεταρρυθμίσεις» που θα κινήσουν μπροστά τον πιο κρίσιμο θεσμό της Δημοκρατίας και θα ανακτήσουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στους δικαστές και την αποστολή τους.
Το βιβλίο «Η περιπέτεια της Δικαιοσύνης» του Μιλτιάδη Παπαϊωάννου είναι το υποδειγματικό υστερόγραφο ενός υποδειγματικού πολιτικού.
