Του Χάρη Παμπούκη *
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση του κορονοβάριους είναι ανέκδοτη. Αλλά κάθε κρίση είναι ανέκδοτη και μοναδική. Έχοντας γνωρίσει από κοντά μία και διαφορετικής πολύ υφής, τη δημοσιονομική του 2010 και φυσικά έχοντας αναστοχαστεί τις τότε ενέργειες και παραλείψεις έχω καταλήξει σε μερικές οδηγίες στη πραγματικότητα κατευθύνσεις προσανατολισμού που πιστεύω ισχύουν και σήμερα.
Η αντιμετώπιση των κρίσεων είναι θέμα χρόνου πρωτίστως και δράσεων. Χρόνος δεσπόζει παντού πάντων πάντοτε το πρώτο αξίωμα της στρατηγικής του Κλαούζεβιτς που πάντα είναι σωστό. Το γρήγορο είναι το σωστό. Και το έγκαιρο σώζει. Η αντιμετώπιση της κρίσης συμπιέζει το χρόνο. Fast track. Στην απόφαση στην εφαρμογή στο μετά. Ο πιο γρήγορος κερδίζει.
Το δεύτερο είναι άκου τους ειδικούς κυρίως οι πολιτικοί. Οι τεχνοκράτες και οι επιστήμονες έχουν την ευθύνη της γνώσης της πρότασης. Οι πολιτικοί έχουν την ευθύνη της επικοινωνίας της οργάνωσης και της εφαρμογής. Το μπέρδεμα των ρόλων είναι ολέθριο. Βέβαια υπάρχει και η λαιική ευθύνη. Και εκεί ενσκήπτουν θέματα ποιότητας παιδείας και κοινωνικού πολιτισμού που μπορούν έως ένα βαθμό να αντιμετωπιστούν με την επικοινωνία. Καλύτερα από τους ειδικούς. Έχουν μεγαλύτερη αξιοπιστία. Το πόσο θα πεισθούν και πόσο θα αναγκασθούν ανήκει στην κυβερνητική ευθύνη και είναι μεγέθη ευθέως ανάλογα. Είναι όμως βασικός συντελεστής της επιτυχίας των μέτρων. Γιατί δεν φθάνει να τα νομοθετήσεις. Το κρίσιμο είναι η έκταση και η ποιότητα της εφαρμογής. Κάτι που συχνά έχει ξεχαστεί.
Το τρίτο είναι ότι τα μέτρα πρέπει λαμβάνονται εμπροσθοβαρώς. Εν αμφιβολία τα λαμβάνεις. Έτσι θα είναι πιο αποτελεσματικά και κυρίως ο κόσμος θα είναι φρέσκος και περιορίζεται έτσι το μελλοντικό πρόβλημα της κόπωσης από τα μέτρα. Γιατί θα αναγκαστείς έτσι και αλλιώς να τα πάρεις. Το μέγεθος του πόνου είναι το ίδιο. Όταν όμως τα λαμβάνεις έγκαιρα τότε περιορίζεις το χρόνο της κρίσης.
Η αίσθηση του χρόνου, του έγκαιρου είναι ίσως το βασικότερο στοιχείο της ηγεσίας μαζί με αυτό που λέμε καθαρές οδηγίες ( line of command). Η αντιμετώπιση μιας κρίσης δεν είναι άσκηση δημοκρατίας. Είναι άσκηση ηγεσίας. Εάν ξέρεις ποιο είναι το σωστό τότε κάνε το όλο χωρίς δισταγμό.
Απέναντι σε αυτά είχα ακούσει και είμαι σίγουρος ότι και σήμερα ακούγεται το αντεπιχείρημα του πολιτικού κόστους. Ή της ελπίδας μήπως χρειάζεται να πάρουμε ηπιότερα μέτρα σε μία καλύτερη εκδοχή. Το πρώτο είναι θεμελιωδώς λάθος. Όχι μόνο γιατί όπως έγραψε ο Μακιαβέλι όταν ο ηγεμόνας είναι αναγκασμένος να πάρει μέτρα τότε καλό είναι το κακό να γίνεται μία φορά (ενώ αντίθετα το καλό σταδιακά) και επομένως μειώνεις ακριβώς έτσι και το “πολιτικό κόστος”. Αλλά κυρίως είναι ανεύθυνο και παράλογο. Εάν πιστεύεις ότι τα μέτρα είναι σωστά τότε τα παίρνεις. Το πολιτικό κόστος δεν πρέπει να σε εμποδίσει. Αυτό είναι ηγεσία. Και τα παίρνεις άμεσα. Αυτό είναι πολιτική απόφαση. Οι αναβολές που κρύβουν την ελπίδα πιο ήπιων μέτρων έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές.
Υπάρχει και ένα τέταρτο στρατηγικό. Κάθε κρίση έχει τους ειδικούς της. Σήμερα είναι υγειονομική και σωστά προΐσταται ο καθηγητής κ. Τσιόδρας που αποπνέει την σοβαρότητα που έχει ως προσωπικότητα κάτι που είναι ευεργετικό γιατί εμπνέει εμπιστοσύνη στο σύνολο. Όμως κάθε κρίση έχει πολλές πτυχές. Και πάντα σχεδόν ξεχνάμε την ομάδα σχεδιασμού της επόμενης μέρας. Δεν είναι ομάδα διαχείρισης της κρίσης. Είναι ομάδα για το μετά. Και είναι σημαντική. Γιατί η κρίση είναι σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτη. Το μετά όπως σε μεγάλο βαθμό μπορεί να προετοιμασθεί. Το 2010 είχα προτείνει τη δημιουργία ενός υπουργείου του μέλλοντος ακριβώς για να προετοιμάζεται αυτή η λειτουργία που είναι στρατηγική. Και το δίλημμα μεγάλο ή μικρό Κράτος είναι λάθος. Θέλουμε έξυπνο Κράτος παραγωγικό σεβαστό και αποτελεσματικό.
*Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου- τ. υπουργός Επικρατείας
