Του Διογένη Λόππα
Πριν από 40 ολόκληρα χρόνια, πίσω στις ευτυχισμένες μέρες του ψυχρού πολέμου, μια κατά τα άλλα συνηθισμένη ανατροπή τυράννου, έμελλε να σημαδέψει για πάντα την ιστορία της μέσης ανατολής και να φέρει παγκόσμιες τεκτονικές ανατροπές: Ο Σάχης εγκαταλείπει το Ιράν και οι μουλάδες εγκαθιδρύουν ένα καθεστώς που επιφημιστικά αρέσκονται να αποκαλούν ”Ισλαμική Δημοκρατία”, μόνο που αποδείχθηκε ότι διαθέτει πολύ Ισλάμ και από δημοκρατία τίποτα.
Σαράντα ολόκληρα χρόνια μετά, οι μουλάδες όχι μόνο στέκουν πεισματικά στη θέση τους, αλλά, εκμεταλλευόμενοι τη διεθνή συγκυρία, έχουν γίνει ιδιαίτερα εξωστρεφείς και εκτός από άριστης ποιότητας πετρέλαιο εξάγουν και άριστης ποιότητας αστάθεια. Όποια πέτρα και αν σηκώσεις, θα βρεις έναν ”φρουρό της επανάστασης” (πολιτοφυλακή του καθεστώτος, χαρακτηρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ) να πετιέται σαν φασουλής. Εμφύλιος Υεμένης, εμφύλιος Συρίας, Λίβανος και δεν έχει τέλος.
Το θεοκρατικό καθεστώς των Ιρανών μουλάδων δεν είναι δυστυχώς η μοναδική παραφωνία σε μια έτσι και αλλιώς δύσκολη γωνιά του πλανήτη. Καθώς η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση πνέει τα λοίσθια, η δυτικού τύπου δημοκρατία τείνει να αποτελέσει την εξαίρεση και όχι τον κανόνα σε κάθε γωνιά του κόσμου. Κάποτε πιστέψαμε αφελώς και κτίσαμε με αυτές τις προϋποθέσεις ανοικτές οικονομίες, σύνορα και νόμισμα, ότι οσονούπω η Κίνα μετατρέπεται σε καπιταλιστικό παράδεισο, η Ρωσία θα έχει ελεύθερες εκλογές και η Τουρκία εκδημοκρατίζει τα αραβικά καθεστώτα, στα οποία μάλιστα διείδαμε και κάτι που μας φάνηκε σαν άνοιξη. Φευ.
Η Κίνα αυταρχικοποιείται δυναμώνοντας, η Ρωσία μετατρέπεται σε μονοκομματική αυτοκρατορία τύπου ΕΣΣΔ και η Τουρκία απέκτησε νέο-Οθωμανούς, νέο-Σουλτάνο, ισλαμικό ακροατήριο και ψάχνει τρόπους να ανακτήσει το ζωτικό χώρο της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας της. Στα δε αραβικά καθεστώτα, επαναφέραμε άρον-άρον παλαιάς κοπής δικτάτορες (Αίγυπτος) ή απλά κάνουμε ότι δε βλέπουμε (Σαουδική Αραβία) και οπωσδήποτε η ανάμνηση ενός Σαντάμ ή ενός Καντάφι, μόνο χαμόγελα συγκατάβασης θα μας προκαλούσε σήμερα, καθώς τελικά είδαμε σαστισμένοι αντί για τα λουλούδια της δημοκρατίας, να φυτρώνουν φρέσκα Ιράν και να ανθίζουν ζοφεροί ερντογάνηδες.
Η Γερμανία (Ε.Ε.) σε σταυροδρόμι
Μέσα σε αυτό το απόλυτο Shitstorm που έρχεται καταπάνω της, η Γερμανία, ισχυρή (οικονομικά) όσο ποτέ, προσπαθεί να καταλάβει τι την έχει χτυπήσει, με μια ηγεσία που μοιάζει μαστουρωμένη. Άβουλη, απαθής και αναποφάσιστη. Αν η πανίσχυρη καγκελαρία απέτυχε να αποτρέψει ένα no deal Brexit και δυσκολεύεται να τιθασεύσει το Ιταλικό τσίρκο, τι μπορεί να κάνει απέναντι σε φονικότερες απειλές; Το χειρότερο με τους Γερμανούς είναι ότι μας έχουν πάρει όλους στο λαιμό τους, καθώς είναι γνωστό ότι κανένας στην Ε.Ε. δεν αποφασίζει κάτι πριν το ευλογήσουν αυτοί. Εν έτει 2019, ναι, ξέρεις επιτέλους ποιον να πάρεις τηλέφωνο όταν έχεις πρόβλημα στην Ευρώπη. Και ενώ στρατιωτικά είμαστε όλοι committed (ολικά δεσμευμένοι) στους Αμερικανούς, τα αφεντικά της Ε.Ε. φαίνεται ότι έχουν δεύτερες σκέψεις, είτε αυτό έχει να κάνει με τη Ρωσία ή με την Κίνα ή ακόμα και με την Τουρκία και το Ιράν.
Η γερμανική ηγεσία μοιάζει ακόμα απρόθυμη να ακολουθήσει τη γεωπολιτική διόρθωση των Αμερικανών και αυτό μυρίζει μπαρούτι. Όμως έχουν και το δίκιο τους: Στριμωγμένοι από ενδεχόμενους Αμερικανικούς δασμούς στο εμπόριο, με σοβαρά προβλήματα χρέους στην περιφέρεια και με τους Βρετανούς ήδη εκτός, δεν έχουν την πολυτέλεια να εκχωρήσουν κρίσιμες μαζικές αγορές (πετρέλαιο μέσα – τεχνολογία έξω) όπως η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν, επειδή ξημέρωσε μια μέρα που οι Αμερικανοί συνειδητοποίησαν το οδυνηρό κόστος και τα πενιχρά οφέλη της παγκοσμιοποίησης.
Πριν λίγο καιρό, τον Δεκέμβριο του 2017, το καθεστώς Erdogan θέλοντας να εκνευρίσει τις ΗΠΑ και να χαϊδέψει τα αυτιά των απανταχού ισλαμιστών πελατών του, προκάλεσε ψήφισμα στον ΟΗΕ εναντίον της απόφασης των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Γερμανία και Ε.Ε. έπεσαν στην ανατολίτικη παγίδα σαν νεαρές γαζέλες. Το αποτέλεσμα για την Ελλάδα υπήρξε μια από τις πιο εξευτελιστικές στιγμές της ιστορίας της, καθώς, υπό γερμανικές οδηγίες (κάνε αλλιώς αν μπορείς), εξαναγκάστηκε να ψηφίσει υπέρ του τουρκικού ψηφίσματος και κατά του βασικού της συμμάχου. Τερατώδες αν σκεφτεί κανείς ότι το μοναδικό υπαρξιακό ζήτημα της εξωτερικής μας πολιτικής είναι οι αυξανόμενες (έμπρακτες και όχι ρητορικές) τουρκικές διεκδικήσεις και ο μοναδικός αξιόπιστος σύμμαχος στον οποίο προσβλέπουμε είναι οι ΗΠΑ. Ευτυχώς εκείνη την πιο ρομαντική εποχή, ο πλανήτης ήταν ακόμα σε anti-Trump mode, στην Παλαιστίνη έπνεε ακόμα μια επαναστατική αύρα από την εποχή Arafat και οι αναλυταράδες της δύσης προέβλεπαν την (δικαστική) έκπτωση του Αμερικανού προέδρου σε εβδομάδες. Έτσι και με την κάλυψη της Ε.Ε. και του επερχόμενου αμερικανικού βέτο στο συμβούλιο ασφαλείας, πέσαμε σχεδόν στα μαλακά.
Σήμερα ένα Βαπόρι απ’ την Περσία πλέει προς την Κορινθία και η ιστορία είναι γκαστρωμένη. Ο πλανήτης βρίσκεται σε αποδόμηση, το δυτικό lifestyle δε συγκινεί όπως πριν, ο πρόεδρος Trump είναι ακόμα στη θέση του πιο απρόβλεπτος από ποτέ, οι Τούρκοι είναι με το ένα πόδι έξω από το ΝΑΤΟ, οι Ιρανοί κάνουν θρασύτατα ρεσάλτα σε Βρετανικά τάνκερ και όλος ο κόσμος γνωρίζει το ποιόν της Χαμάς στη λωρίδα της Γάζας και τις πραγματικές επιδιώξεις των εκεί κλώνων του κ. Erdogan.
Αυτός ο πλους δεν είναι τόσο αθώος όσο δείχνει. Μοιάζει σαν οι Ιρανοί με τον τρόπο αυτό να δοκιμάζουν, εν είδει δολώματος, τις ανοχές της Ε.Ε. και να προσπαθούν να προκαλέσουν ρήγμα στη Δύση. Σωστότατο, αφού διάβασαν σωστά τις αντιδράσεις Γάλλων και Γερμανών στο σπάσιμο της ιστορικής συνθήκης για τα πυρηνικά τους. Στέλνοντας ένα καθόλα ύποπτο τάνκερ δια μέσου της μεσογείου, θα δουν πρακτικά που μπορούν να βασιστούν και ποιους πρέπει να φοβούνται. Ήδη φαίνεται ότι κατέγραψαν μια πρώτης τάξεως επιτυχία, καταφέρνοντας να εκβιάσουν τους Βρετανούς. Τώρα απομένει να δοκιμάσουν τις αντιδράσεις των αφεντικών της Ε.Ε.
Αν τελικά το τάνκερ καταφέρει να πιάσει Ελλάδα (ας ευχόμαστε να ασχοληθεί κάποιος μαζί του νωρίτερα) και αν οι αφελείς Γερμανοί πέσουν πάλι στην παγίδα και θελήσουν να ταπεινώσουν τις ΗΠΑ (λογικότατος συνειρμός ιστορικά με βάση την ιδιοσυγκρασία του έθνους αυτού) είναι πιθανόν να πάθουμε πάλι ότι πάθαμε τότε με το τουρκικό ψήφισμα. Μόνο που αυτή τη φορά, οι ΗΠΑ καραδοκούν στη γωνία και με τον πιο επίσημο τρόπο έχουν κάνει σαφές ότι κάθε είδους διευκόλυνση προς το Ιρανικό τάνκερ θα θεωρηθεί ως συνέργεια με τρομοκρατική οργάνωση (συνδέουν το φορτίο με τους ”φρουρούς της επανάστασης” και τον πλου του με το καθεστώς Άσαντ). Για να γίνει αυτό ακόμα πιο κατανοητό έχουν εκδώσει δικαστική απόφαση και έχουν δημοσιεύσει δηλώσεις (απειλές) σε ανώτατο επίπεδο.
Για τους ανυποψίαστους να αναφέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια οι απειλές εκ των ΗΠΑ δεν είναι ρητορικό σχήμα, αλλά συνοδεύονται πάντοτε με μικρές ή μεγαλύτερες κυρώσεις, ανάλογα με το βαθμό συμπάθειας προς τη χώρα, το πολιτικό προσωπικό της και τη δύναμή της στο σύστημα ισχύος.
Η Κική και η Κοκό
Βάρδα μην έρθει η δύσκολη ώρα μιας επιλογής αναπόφευκτα καταστροφικής. Τα τηλέφωνα θα πάρουν φωτιά και από τη μία πλευρά οι Γερμανοί θα απαιτούν εναρμόνιση με την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. με το επιχείρημα ότι οι δικαστικές αποφάσεις των ΗΠΑ δε δεσμεύουν τη διπλωματία της Ε.Ε. σε ευρωπαϊκό μάλιστα έδαφος και ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να παρακωλύει τη διεθνή ναυσιπλοΐα, ούτε μάλιστα υπάρχει επαρκώς αιτιολογημένη αφορμή ανάληψης δράσης. Τυπικά επίσης η Ε.Ε. εξακολουθεί να δεσμεύεται από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Από την άλλη οι Αμερικανοί με το γνωστό απεχθές ύφος του ισχυρού, θα απαιτούν από τους πιο πιστούς τους συμμάχους να αναλάβουν δράση για λογαριασμό τους.
Ούτε η στάση των Αμερικανών είναι εντελώς αθώα, καθώς θα μπορούσαν να καταλάβουν το τάνκερ σε λεπτά της ώρας, απλά στέλνοντας μια ντουζίνα πεζοναύτες από κάποια κοντινή μονάδα του στόλου τους, ιδανικότερα σε διεθνή ύδατα. Βρήκαν όμως μια θαυμάσια ευκαιρία να δουν πόσο πραγματικά πιστοί είναι οι πιστοί τους σύμμαχοι.
Η συγκυρία ενέχει και το στοιχείο της φάρσας, καθώς η ελληνική κυβέρνηση είναι ελάχιστο χρόνο στην εξουσία, το υπουργείο εξωτερικών λογικά θα είναι αποσυντονισμένο λόγω εκκαθαρίσεων και οι υπερτιμημένοι γόνοι που διοικούν, δεν έχουν δώσει μέχρι στιγμής καθόλου καλό δείγμα γραφής, πέρα από μια επικοινωνιακή καταιγίδα, αποδοτική ίσως στο εσωτερικό αλλά απολύτως άχρηστη στην κανονική καταιγίδα που έρχεται. Ας ελπίσουμε να μην ξημερώσει μέρα να δούμε αξύριστους αστούς με στρατιωτικά τζάκετ και λουστρίνια στη γέφυρα κάποιας φρεγάτας στο Αιγαίο.
Επίδαμνος, Θουκυδίδης και διδάγματα
Άσχετα με την κατάληξη που θα έχει η υπόθεση αυτή, θα πρέπει να ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση στην Ελλάδα για την κατεύθυνση της εξωτερικής μας πολιτικής. Οι κίνδυνοι έχουν πια ενηλικιωθεί τόσο, ώστε να απαιτούνται δράσεις άμεσα. Αν πράγματι οι Γερμανοί έχουν δεύτερες σκέψεις ως προς τα ζητήματα ασφάλειας της δύσης ή ως προς την εναρμόνιση οικονομικών πολιτικών και επιδιώξεων με τις ΗΠΑ, θα πρέπει μα δούμε με σκεπτικισμό τις παγίδες που αναδύονται και να προστατευτούμε πριν να είναι αργά. Είτε μέσω της ενδυνάμωσης μιας στρατιωτικής σύμπραξης της Ε.Ε. με σαφείς γεωπολιτικούς στόχους, είτε μέσω της απεξάρτησης από τα ευρωπαϊκά δάνεια. Όταν πεθάνει ο ασθενής, λίγη σημασία έχει αν ήταν πλούσιος ή φτωχός.
Η Επίδαμνος, αποικία των Κερκυραίων (στη θέση του σημερινού Δυρραχίου στην Αλβανία) έζησε το δικό της υπαρξιακό δίλημμα, όταν διχάστηκε ανάμεσα στην αδιάφορη και υπεροπτική Κέρκυρα και στην Κόρινθο, μεγάλη δύναμη της εποχής και μέλος του Σπαρτιατικού πόλου, όπου απευθύνθηκε για βοήθεια. Η κορινθιακή βοήθεια έφθασε, οι Κερκυραίοι αντέδρασαν βίαια στην προοπτική απώλειας της αποικίας τους εμπλέκοντας τους Αθηναίους και κάπου εκεί ξεκίνησε ο πρώτος ολοκληρωτικός πόλεμος στην Ιστορία. Συστήνω σε όλους μια γρήγορη ανάγνωση του συγκεκριμένου εδαφίου (απλά γκουγκλάρετε ”Θουκυδίδης κερκυραϊκά” και θα σερβιριστείτε δωρεάν στις οθόνες σας). Αν μη τι άλλο είναι ιδιαιτέρως διδακτικό!