Τραμπ: Η παγκοσμιοποίηση της σύγκρουσης

Του Κώστα Γουλιάμου *

 

Η 53η Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο ήταν σημαντική στο βαθμό που υπόρρητα ανέδειξε τις δομές αντίληψης, οι οποίες πρόκειται να αναπτυχθούν και αφομοιωθούν σε επίπεδο γεωπολιτικών και γεωοικονομικών δεδομένων το αμέσως επόμενο διάστημα στη διεθνή σκηνή. Ήδη, ο ΥΠΕΞ της Ρωσίας κ. Λαβρόφ πρότεινε τη συγκρότηση μιας «μετα-δυτικής» παγκόσμιας τάξης. Ταυτόχρονα, η κα Μέρκελ για πρώτη φορά έθεσε τη νομισματική πολιτική (την αξία του ‘ευρω’) σε ζώνη ανησυχίας. Και οι δύο διατυπώσεις είχαν περισσότερο ως στόχο το ιδιάζον και,για την ουσία του, αναπόφευκτο καθεστώς βιαιότητας που εμφιλοχωρεί και στην άλλη πλευρά του ατλαντικού με τη νέα πολιτική ηγεσία.

Πραγματικά, η εκλογή του κ. Τράμπ έχει αναδείξει τα πιο ακραία συντηρητικά στοιχεία της αμερικανικής κοινωνίας, ενισχύοντας παράλληλα όλα τα ακροδεξιά σχήματα της Ευρώπης. Μολοταύτα, το λάθος πλείστων αναλυτών είναι ότι αντιλαμβάνονται και προσεγγίζουν τις πρακτικές του νέου προέδρου των ΗΠΑ κ. Τράμπ με όρους αφενός προσωποποίησης της πολιτικής, αφετέρου αντιπαθητικής ή συμπαθητικής εγγύτητας. Και οι δύο πάντως περιπτώσεις υπηρετούν μια κουλτούρα φαντασμαγορίας ή, άλλως, μια πολιτική θεάματος που ipso facto αποτρέπει – αν δεν υπονομεύει – τα πραγματολογικά και υλικά στοιχεία της ίδιας της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας. Όπως όλα τα πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά γεγονότα δεν εξελίσσονται σε ιστορικό κενό, έτσι και στην περίπτωση του κ. Τράμπ δεν υπάρχει πολιτική παρθενογένεση.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν πρωτοτυπεί όταν διαμηνύει προς όλες τις κατευθύνσεις την υλοποίηση πολιτικών προστατευτισμού. Απλά ο κ. Τράμπ, εισερχόμενος στο Λευκό Οίκο, δεν έπραξε τίποτα περισσότερο απο το να “προσωποποιήσει” την υφιστάμενη και εντεινόμενη τάση προστατευτισμού που κυριαρχεί πλέον ακόμα και σε υπερεθνικά όργανα, όπως είναι ο παγκόσμιος οργανισμός εμπορίου. Αποτελεί πραγματικά γεγονός ειδικής βαρύτητας και ιδιαίτερης σημασίας ότι το “παγκόσμιο χωριό” έχει απορρίψει εδώ και λίγα χρόνια τη μετανεωτερική εκδοχή του laissez faire, υιοθετώντας όχι μόνο πολιτικές ενίσχυσης του προστατευτισμού αλλά και κατακερματισμού της λεγόμενης παγκόσμιας αγοράς σε επιμέρους εμπορο-οικονομικές ζώνες μέσω διμερών ή/και πολυμερών συμφωνιών τύπου CETA, TiSA κλπ.

Κάτι όμως που ο κόσμος ενδεχομένως ελάχιστα γνωρίζει είναι ότι σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του παγκόσμιου οργανισμού εμπορίου, σ’ ένα διάστημα λιγότερο του οκταμήνου ( Οκτώβριος 2015- Μάιος 2016), τα κράτη των G20 υιοθέτησαν 145 νόμους ενίσχυσης του εμπορικού προστατευτισμού. Αξίζει δε να αναφερθεί πως απο την εποχή της καπιταλιστικής κρίσης το 2008 μέχρι σήμερα, έχουν υιοθετηθεί πάνω 1200 ανάλογες νομοθεσίες. Διάβαζα τελευταία πως υπαρχουν 4.000 προστατευτικοί νόμοι και κανονισμοί στον πλανήτη όπου το 80% αφορά στα κράτη των G20, τα οποία κατέχουν το 90% του παγκόσμιου εμπορίου. Εν ολίγοις, αποτυπώνεται σταδιακά – πλην όμως εύγλωττα – η αναδιάρθρωση του κεφαλαίου μέσα απο μια νέα μορφή συσσώρευσης που εμβαθύνει το χάσμα μεταξύ Δύσης-Ανατολής και Βορρά – Νότου.

Τούτων δοθέντων, αυτό που στις παρούσες συνθήκες μορφοποιείται μέσω πρακτικών προστατευτισμού δεν είναι μόνο το νέο σύστημα της νεοφιλελεύθερης παραγωγής-συσσώρευσης ή ακόμα και της “χρηματιστικοποίησης” της οικονομίας αλλά, κυρίως, η διαμόρφωση ενός νεόδμητου μηχανισμού οργανικής κυριαρχίας που καταλήγει σε εναν αρτισύστατο τύπο “παγκόσμιας σύγκρουσης”. Αυτός ακριβώς ο τύπος μιας πολυδιάστατης όσο και πολυμετωπικής “παγκόσμιας σύγκρουσης” κωδικοποιείται μέσω εξαγγελιών, ρητορικής και πρακτικών του κ. Τράμπ που, δυστυχώς, βρίσκονται σε ευρεία αντιστοίχιση με τον λόγο ακροδεξιών ηγεσιών, κόμματων και ακροατηρίων της Ευρώπης, τα οποία – mutatis mutandis – (ανα)παράγουν πολιτικές ρατσισμού, εθνικισμού, σοβινισμού, μιλιταρισμού και μισαλλοδοξίας. Πρόδηλα, πρόκειται για επώδυνες εξέλιξεις που ακολουθούνται στα ηγεμονικά κράτη και που επιβάλλονται στον υπόλοιπο κόσμο.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στον κ. Τραμπ, θα λέγαμε ότι η πολιτική του υποδεικνύει και αποδεικνύει μια ευλαβική πίστη στο χρησιμοθηρικό ιδεώδες του Locke, το οποίο βέβαια ήταν ταυτισμένο με την πολιτική κοινωνία της ιδιοκτησίας, στην οποία ως γνωστόν δεν είχαν λόγο ούτε φτωχοί ούτε απόκληροι, μήτε υπόδουλοι και αυτόχθονες αλλά και γυναίκες. Ουτε λίγο ούτε πολύ, η συγκεκριμένη πολιτική εκπέμπει τις αρχές μιας νεωτερικής εργαλειακής σχέσης της πολιτικής κοινωνίας της ιδιοκτησίας προς το κράτος, εισάγοντας μεν αυταρχικές πρακτικές στο εσωτερικό μέτωπο όπως και στις διεθνείς σχέσεις, ταυτόχρονα δε εμβαθύνοντας και διευρύνοντας τον εκμηδενισμό του πολιτικού κράτους.

Στο Ευρωπαϊικό Πανεπιστήμιο Κύπρου ομάδα ερευνητών, μελετώντας σε βάθος την αγοραλογία (marketing) του πολέμου και τις συνέπειες της στη σύγχρονη δημοκρατία, έχει παρατηρήσει πως ιστορικά ένας τέτοιος εκμηδενισμός, σε συνάρτηση με πρακτικές αποκλεισμού και προστατευτισμού καθώς και με την ορθολογικότητα της κατα Weber πολεμικής οικονομίας, οδήγησε τελικά σε παγκόσμιες συγκρούσεις με τραγικά αποτελέσματα για την ίδια την ανθρωπότητα.

* Ο Κώστας Γουλιάμος είναι Πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου

 

ΑΠΕ- ΜΠΕ