Του Διογένη Λόππα
Αναμφισβήτητα οι συγκλονιστικότερες περιγραφές της Ιλιάδας είναι οι επικές μάχες των ηρώων του Ομήρου πάνω από τα πτώματα άρτι φονευθέντων χαρακτήρων του έργου. Παρά τη φαινομενική ματαιότητα της πράξης πρόκειται για πάγια πρακτική του αρχαίου κόσμου, συνδεδεμένη με τα έθιμα, την κουλτούρα και τις δοξασίες και πάνω από όλα το Ήθος.
Ο συνειρμός ήρθε βλέποντας τους κορυφαίους Ευρωπαίους εκφραστές του καζινο-καπιταλισμού να μάχονται μέχρις εσχάτων πάνω από το πτώμα του νεοφιλελευθερισμού. Μάχες οπισθοφυλακών; Ύστατη υπεράσπιση μιας μισάνθρωπης ”αξίας” που υπηρέτησαν τυφλά για δεκαετίες; Ή μάλλον αδρανειακή κατάσταση μπροστά στην αγωνία αναζήτησης καινούριας ταυτότητας, κάτι σαν το καρτούν που συνεχίζει να τρέχει πέρα από το γκρεμό, ώσπου να συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα για να ακολουθήσει τελικά η ελεύθερη πτώση στο κενό;
Η βασανιστική αναμονή του κλεισίματος του κύκλου της πανδημίας γεμίζει με φόβο τις πολιτικές ηγεσίες, που μοιάζουν με τον τερματοφύλακα πριν το πέναλτι. Είναι τέτοιος ο τρόμος των συνεπειών της κατάρρευσης των δημοσίων εσόδων, που αν ήταν στο χέρι τους θα παρέτειναν την καραντίνα μέχρι τα έσχατα του κόσμου. Μπροστά στην ανάγκη στοιχειώδους σχεδιασμού και αναζήτησης σωσιβίου, έχουν ακουστεί τα πιο απίθανα πράγματα από τα πιο επίσημα χείλη, με τελευταίο την έκδοση corona – bonds από την ένωση, με σκοπό τη χρηματοδότηση -άγνωστο ακόμα ποιών ακριβώς αναγκών- των χωρών μελών.
Όσοι ενημερώνονται από το ”ανοιχτό παράθυρο” γνωρίζουν ότι δεν ανήκω στους θαυμαστές της κ. Merkel και ιδιαίτερα της (μη) πολιτικής της. Ως πληκτρολόγος που σέβεται τον εαυτό του όμως, δεν μπορώ παρά να της αναγνωρίσω ότι ανταποκρίθηκε στις φαντασιώσεις με τον ενδεδειγμένο τρόπο: Αξίωσε από τους συνομιλητές της να θέτουν μόνο πραγματοποιήσιμα αιτήματα. Συνέστησε δηλαδή στην υπόλοιπη νεοφιλελεύθερη παρέα να προσγειωθεί στη ζοφερή πραγματικότητα.
Τι αλήθεια ζητάμε από τους Γερμανούς;
Η αξίωσή μας είναι ουσιαστικά να βάλουμε χέρι στα αποθεματικά των Γερμανών φορολογούμενων. Απαιτούμε, στη βάση μιας οπωσδήποτε fair αλληλεγγύης, να εγγυηθούν οι πλούσιες πλεονασματικές οικονομίες του βορρά, τα μελλοντικά δάνεια των ελλειμματικών οικονομιών του νότου. Είναι σωστό; Είναι, αφού είμαστε οικονομική και όχι μόνο ένωση. Είναι δίκαιο; Είναι, εφόσον όλοι συνεισφέρουμε στα κατά καιρούς κοινά προβλήματα. Είναι συμφέρον; Μάλλον ναι, καθώς παρά το ότι ο πλούσιος βορράς θα κληθεί να πληρώσει εκτός κάθε έννοιας προγραμματισμού, ενδεχομένως να ωφεληθεί τόσο πολιτικά όσο και (μακροπρόθεσμα) οικονομικά. Είναι εφικτό; Όχι. Κατηγορηματικά όχι.
Ένας Γερμανός αξιωματούχος (αξιόπιστη πηγή μου), μου είπε πρόσφατα ότι κάθε τέτοια συζήτηση είναι άνευ περιεχομένου επειδή προαπαιτεί συνταγματικές αλλαγές στη Γερμανία. Δεν είχα χρόνο να επιβεβαιώσω την πληροφορία και μάλλον δεν θα τα κατάφερνα, γιατί αυτά τα θέματα στη Γερμανία είναι ζόρικα και ο μόνος αρμόδιος να απαντήσει είναι το ομοσπονδιακό συνταγματικό δικαστήριο (Bundesverfassungsgericht). Αλλά δεν το επεδίωξα κιόλας, καθώς ακόμα και αν η πληροφορία δεν ισχύει, δεν έχει καμία σημασία, αφού κάθε απόπειρα κοινοβουλευτικής διαδικασίας για το θέμα αυτό θα επέφερε μια τρανταχτή ήττα στον εμπνευστή της.
Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η κατάσταση στην ευρωζώνη είναι σε οριακό επίπεδο και όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Γερμανίας να κρατήσει το μλοκ ενωμένο βάζοντας το χέρι στην τσέπη, παρά να διακινδυνεύσει τα αχαρτογράφητα νερά μιας ασύντακτης διάλυσης. Αν όμως πράγματι οι Γερμανοί αποφάσιζαν κάτι τέτοιο, έστω έπειτα από εκβιασμούς ή απειλές (Γαλλία, ΗΠΑ), όλοι εμείς οι ακόλουθοι της σχολής του Θουκυδίδη, θα έπρεπε να κάψουμε τα πτυχία μας σε δημόσια θέα και να αυτομαστιγωθούμε μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη. Γιατί όπως μας διδάσκει ο μέγας Δάσκαλος τα κράτη ποτέ δεν αποφασίζουν μόνο με το συμφέρον, αλλά πάντα με το γνώμονα άλλων δύο παραμέτρων, του φόβου και της (εθνικής) τιμής.
Ο καυγάς λοιπόν μόλις ξεκίνησε και αυτή τη φορά είναι πολύ σοβαρός. Οι μεγάλοι παίκτες έχουν αρχίσει να κάνουν τα πρώτα τους ανοίγματα: Οι Ιταλοί συνασπίστηκαν με τους Ισπανούς και κινήθηκαν εξ αρχής επιθετικά (βέτο) κλείνοντας το μάτι στο big asset (Γαλλία). Οι Γάλλοι με τη σειρά τους προσπάθησαν να κρατήσουν τα προσχήματα προς το παρόν, δηλαδή την υποτίθεται στρατηγική τους σχέση με τη Γερμανία για την παραγωγή αποφάσεων στην ένωση, πλην όμως οι προσεκτικές διαρροές του προέδρου Macron, ήχησαν στο Βερολίνο μάλλον ως τελεσίγραφο.
Δεν είναι καθόλου απίθανο, οδεύοντας προς το σημείο ”μηδέν”, δηλαδή με τη λήξη της καραντίνας και την έναρξη αντιμετώπισης του οικονομικού αρμαγεδδώνα, οι Γάλλοι αφού ζυγίσουν την κατάσταση να συνταχθούν με τον υπόλοιπο νότο. Και τότε οι Γερμανοί και οι πιστοί τους σύμμαχοι, θα πρέπει να έχουν έτοιμο το plan B τους.
Η διαφαινόμενη σύγκρουση Γαλλίας – Γερμανίας πάνω στα συντρίμμια του νεοφιλελευθερισμού είναι αναπόφευκτη με βάση τα μοντέλα ανάλυσης της ιστορίας και της διπλωματίας. Η de facto κατάρρευση του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης φέρνει ανατροπή σταθερών που έμοιαζαν να αντέχουν στο χρόνο. Και όπως συμβαίνει πάντοτε, ο νικητής θα επιβάλλει τη δική του ατζέντα, σαφώς μετασοσιαλιστική, αν απόκειται για τους Γάλλους, ή αντίθετα ultra καπιταλιστική, αν πρόκειται για τους Γερμανούς.
Harry does what’s best for Harry
Τους επόμενους μήνες η πολιτική ζωή στην Ε.Ε. θα μοιάζει με πεδίο μάχης, στο οποίο εισέρχονται όλοι εναντίον όλων. Είναι τέτοια η συγκυρία, που όμοιά της δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία, δηλαδή όλοι να εισέρχονται σε μια οικονομική κρίση γιγαντιαίων διαστάσεων με τα ίδια προβλήματα και ταυτόχρονα. Εκεί ο καθένας θα προσπαθεί να περισώσει ό,τι μπορεί και οι πρώην σύμμαχοι θα αντιμετωπίζονται ως οιονεί αντίπαλοι.
Καθένας θα κάνει ότι κρίνει ότι είναι συμφέρον για τη δική του επιβίωση, κάθε συμμαχία θα είναι ευκαιριακή και στη βάση πρόσκαιρων κερδών, ώσπου θα επικρατήσει νομοτελειακά μια εντελώς νέα τάξη, άγνωστο ακόμα με ποιους και για ποιους, καθώς κάθε πρόβλεψη όχι απλά είναι παρακινδυνευμένη, αλλά εντελώς αδύνατη.