Του Νίκου Λακόπουλου
49 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το μήνυμα είναι επίκαιρο -κατά γενική διαπίστωση- αλλά μάλλον δεν έχει ακόμα αποκρυπτογραφηθεί αυτό το μήνυμα που συμπυκνώθηκε στις λέξεις Ψωμί -Παιδεία – Ελευθερία.
Μια “δυναμική πορεία” κατευθύνεται στην αμερικάνικη πρεσβεία -πάλι- αν και πλέον οι ΗΠΑ είναι φίλοι μας και το σύνθημα “Έξω από το ΝΑΤΟ” έχει ακυρωθεί από τα κόμματα που κυβέρνησαν αυτά τα πενήντα χρόνια.
Η Ελλάδα έχει ένα ιδιόμορφο πολιτικό σύστημα, -«κληρονομικής δημοκρατίας»- κι ένα εκλογικό σύστημα, που αλλάζει κάθε φορά, επιτρέπει να ξέρουμε από πριν ποιος και πότε θα εκλεγεί.
Η χώρα διαθέτει ακόμα πρίγκηπες χωρίς θρόνο και ευγενείς χωρίς τίτλους. Οι στρατιωτικοί δεν θέλουν να σώσουν τη χώρα, όσο να πάρουν την -πρόωρη- σύνταξη τους, αυτοί οι άγαμες θυγατέρες τους και οι μητέρες τους. Οι βουλευτές, – κατά κανόνα δικηγόροι- κληρονομούν τις έδρες τους.
Οι νέες επαναστάσεις δεν θα έχουνε την μορφή εφόδου. Η προπερασμένη Αριστερά έχει πεθάνει. Κάποιος άλλος χρησιμοποιεί το προφίλ της. Ο 20ος αιώνας κήδεψε τον Μάρξ, ίσως χωρίς να τον κατανοήσει ή καν να τον διαβάσει. Ο νέος αιώνας επαναφέρει το ερώτημα ‘Τι είναι η Αριστερά;”
Κατά βάθος ο νέος αιώνας έθεσε το ερώτημα για την ίδια την πολιτική και η καθιερωμένος εορτασμός της επετείου του Πολυτεχνείου μετατρέπουν την εξέγερση σε μια θρησκευτική γιορτή υπέρ της νεότητας και γενικά και αόριστα της ελευθερίας.
Το πρώτο πρόβλημα με αυτή την εξέγερση -που δεν αναλύθηκε ποτέ, με το πρόσχημα του σεβασμού στην ιερότητά της- είναι η οικειοποίησή της από αυτούς που δεν την ήθελαν ποτέ. Το δεύτερο είναι η ο θρίαμβος για μια νίκη που δεν υπήρξε και η περιφορά για πολλά χρόνια μιας επανάστασης που δεν έγινε ποτέ.
Ο Μάης του ΄68, λίγα χρόνια πριν, δεν ήταν η συνέχεια των αγώνων της παραδοσιακής Αριστεράς, αλλά η αμφισβήτησή της. Πιθανόν το πιο σημαντικό σύνθημα του Μάη να είναι το «Κάτω από την άσφαλτο, υπάρχει η παραλία». Άλλοι συγκράτησαν το «Διάβασε λιγότερο, ζήσε περισσότερο» ή το «Εργάτη, είσαι 25 χρονών, αλλά το συνδικάτο σου είναι του περασμένου αιώνα».
Από τον πολιτικό ρομαντισμό στο τέλος της πολιτικής
Το Πολυτεχνείο αν ήταν ένας Μάης που έφτασε στην Ελλάδα με κάποια καθυστέρηση υπέστη μοντάζ για να χωράει παντού, να είναι αποδεκτή από όλους, ακόμα κι από την Δεξιά -πιθανόν και από την ίδια την Χούντα αν δεν είχε πέσει.
Η στρογγυλοποίηση του «νοήματος» της εξέγερσης δεν είναι άσχετη με την εξαργύρωση της αντίστασης με αξιώματα κι ίσως η χώρα να κατέρρευσε επειδή πολύ νωρίς έπρεπε να πληρώνει συντάξεις της γενιάς αυτής- δηλαδή όσων «εκπροσώπων» της πούλησαν -κυριολεκτικά- το αίμα του Διομήδη Κομνηνού- για να κερδίσουν θέσεις, δουλειές κι αξιώματα.
Αυτό ήταν το πέρασμα από μια εποχή πολιτικού ρομαντισμού στο τέλος της πολιτικής -που εκφράστηκε με την απαξίωση των κομμάτων -της Αριστεράς- την δεκαετία ΄80 από την επόμενη γενιά. Την πρώτη επέτειο του «Πολυτεχνείου» ένα εκατομμύριο κόσμος συγκεντρώθηκε εκεί, που στριμώχτηκαν δεκαπέντε χιλιάδες άτομα όταν έγινε η σφαγή.
Κάθε χρονιά μαζεύονταν όλο και λιγότεροι. Σουβλάκια, μικροπωλητές, αφίσες για την Επανάσταση, αντιστασιακοί καμαρωτοί βασανισμένοι μπροστά στα φλας, «αντιιμπεριαλιστικές δηλώσεις». Μερικοί έχουν περάσει στην παράταξη της Δεξιάς κι άλλοι κατοχύρωσαν το “κοπιράιτ” ώστε να μην υπάρξουν άλλα Πολυτεχνεία.
«Ήταν μια αγράμματη γενιά, που κατέστρεψε την χώρα», θα πει αργότερα ο Στέλιος Ράμφος. «Με την υπεροψία του νικητή, εξαργύρωσε το επίτευγμα με τα σύμβολα και τα προνόμια της εξουσίας και οδήγησε τον τόπο στη σημερινή κατάντια”.
Η εξέγερση πέρα από το ίδιο το γεγονός που πιθανόν να μην υπήρχε χωρίς τις εικόνες που έδειχναν ένα τανκ να ρίχνει την πύλη λειτούργησε πολλαπλασιαστικά τα επόμενα χρόνια για μια γενικευμένη αμφισβήτηση όταν πράγματι ο μύθος έγινε πιο επικίνδυνος από το ίδιο το γεγονός.
«Μετά το ΄74 είχαμε τις πορείες μας, τα λάβαρά μας, αντάρτικα στις ταβέρνες και μετά πηγαίναμε σπίτι μας αφού είχαμε εκπληρώσει εκ του ασφαλούς το αντιστασιακό μας καθήκον. Δεν αναφέρομαι στην αξιακή λειτουργία του Πολυτεχνείου, αλλά στην πολιτική του λειτουργία ως μύθου στα μεταπολιτευτικά χρόνια» θα πει ο Άγγελος Συρίγος.
Αυτή η αμφισβήτηση ηττήθηκε τελικά με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και η δεκαετία ΄’80 ήταν η αρχή του τέλους της πολιτικής που οδήγησε στην σημερινή ερημιά όπου μια “μαζική” συγκέντρωση της ΓΣΕΕ συγκεντρώνει λιγότερα άτομα από μια συναυλία του Λεξ -πράγμα που μπορεί να είναι και ένα νέο μήνυμα.
Η δημοκρατία απειλείται και πάλι
Η δημοκρατία απειλείται και πάλι από ένα σύστημα που οργανώνεται από τα μέσα ενημέρωσης και στηρίζεται στην αποχή από την πολιτική, την χειραγώγηση ενός πολίτη που έγινε τηλεθεατής και υπήκοος.
Αυτό που μπορεί να κάνει ένα τανκ μπορεί να το κάνει καλύτερα μια τηλεόραση και η λογοκρισία δεν χρειάζεται σε μια αφθονία πληροφοριών που υποτίθεται ότι υπάρχει ψωμί, παιδεία και ελευθερία.
Οι πολίτες δεν ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα και η πολιτική ηγεσία δεν εκλέγεται, αλλά επιλέγεται από ένα κλειστό σύστημα οικονομικών παραγόντων που ελέγχουν την πληροφορία.
Ψωμί υπάρχει, αλλά όχι για όλους, η παιδεία είναι για λίγους και η ελευθερία συνυπάρχει με περιορισμό της δημοκρατίας που απειλεί την ανάπτυξη.
49 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου η Δημοκρατία απειλείται και πάλι, μόνο που αυτή τη φορά μέσα σε τόση ελευθερία νέα εξέγερση μπορεί να μην υπάρξει: η ιδέα της επανάστασης ανήκει στο παρελθόν και η πολιτική αμφισβήτηση ήταν μια ασθένεια του περασμένου αιώνα.