Του Νίκου Λακόπουλου
«Μάς … take away και μάς σήκωσε με τον κορωνοϊό να καλπάζει και να οδηγούμαστε όλο και περισσότερο ως διατροφική διέξοδο σε… delivery, ενώ συγχρόνως βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από lockdown, γενικό ή mini lockdown.
Έλεος (ή «ήμαρτον» που λένε κάποιοι)! Κι εγώ («στον κόσμο μου», εννοώ … τον γλωσσολογικό) μέσα στην πανδημιακή αντάρα να παρακινώ (… «τέτοια ώρα τέτοια λόγια») τους εναπομείναντες γλωσσικά ευαίσθητους να θρηνολογούμε τουλάχιστον Ελληνικά! Αυτό κι αν είναι «γλωσσική αποκοτιά» εκ μέρους μου…»
Αυτά έγραψε ο εθνικός μας γλωσσολόγος Γ. Μπαμπινιώτης στο… ΦΒ- όπως το λέει. Και τι προτείνει ο Δάσκαλος; Απαγορευτικό για το λοκ-ντάουν, τροφοδιανομή για το delivery, για το σπίτι για το take away ή “κατ΄οίκον” -“όπως λέγαμε εμείς οι παλιότεροι”.
Αλλ’ αντ’ άλλων δηλαδή, αρκεί να είναι “ελληνικά” κι ας είναι λάθος στη μετάφραση.Τι θα πει απαγορευτικό, τι θα πει τροφοδιανομή και πολύ περισσότερο “για το σπίτι” ή έστω “κατ΄οίκον” -όταν αυτό που παίρνεις και φεύγεις -μπορεί να το καταναλώσεις και στο πάρκο ή τον δρόμο;
Βγαίνει κανένα νόημα από την φράση η κυβέρνηση ανακοίνωσε απαγορευτικό ή το delivery αφορά μόνο τροφές -ούτε καν φαγητό σαν κι αυτό που διανέμουν οι….τροφοδιανομείς, γνωστοί από καιρό πια ως “ντελιβεράδες”;
Να μιλήσουμε τα “ελληνικά” του Μπαμπινιώτη, αλλά θα συνεννοηθούμε; Ή “δεν έχει σημασία τι διδάσκεις, αρκεί να μην αρέσει στα παιδιά” που έλεγε και ένας άλλος δάσκαλος, ο Νιλ που δημιούργησε το Σάμερχιλ (ίσως και το ελεύθερο σχολείο Καλοκαιρινός Λόφος)!
” Για να προτείνεις όμως τις λέξεις που θα αντικαταστήσουν τις αγγλικές, δεν αρκεί να ξέρεις μόνο καλά Ελληνικά, αλλά και λίγα αγγλικούλια και όχι μόνο αυτό. Να γνωρίζεις και την ενέργεια την οποία περιγράφουν οι λέξεις.Το take away ειδικά δεν μεταφράζεται ως “στο σπίτι” πόσο μάλλον ως “κατ’ οίκον” “όπως λέγαμε οι παλιότεροι” γράφει ο μάλλον “γλωσσικά αναίσθητος” Δημήτρης Σούλτας στο ΦΒ ή Facebook.
“Το take away ειδικά δεν μεταφράζεται ως “στο σπίτι” πόσο μάλλον ως “κατ’ οίκον” “όπως λέγαμε οι παλιότεροι”. Δεν περιγράφει το πού καταναλώνεις αυτό που αγοράζεις, αλλά την ενέργεια όταν αγοράζεις το προϊόν, τουτέστιν ότι το παίρνεις και φεύγεις. Μπορεί να το φας ή να το πιείς στο δρόμο, σε παγκάκι, στο σπίτι, σε ταράτσα ή κάνοντας κατακόρυφο. Ενδεχομένως το “στο χέρι” ή το “φαγητό σε πακέτο” να περιέγραφε λίγο καλύτερα το “take away”, αλλά τα σπίτια και οι οίκοι που προτείνει ο καθηγητής είναι ό,τι θυμάμαι, χαίρομαι. Με όλο το σεβασμό, μεταξεταστέος στα Αγγλικά, κύριε καθηγητά”.
Πολύ σωστά, αλλά έτσι την καταστρέφετε την γλώσσα, νεαρέ μου! “Να θρηνολογούμε τουλάχιστον Ελληνικά!” όπως λέει και ο Καθηγητής Γλωσσολογίας και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών -και πρώην υπουργός Παιδείας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια προσπάθεια να σωθεί η γλώσσα από ξένες λέξεις -που αποτελούν εν προκειμένω τον ιό που θα την θανατώσει. Πολύ συχνά ως γιατροί επεμβαίνουν οι γλωσσαμύντορες -που βλέπουν στις λέξεις την επιβουλή κατά του έθνους.
Η Ακαδημία Αθηνών π.χ. το 1988 έδωσε την δική της απάντηση μέσω του Γραφείου επιστημονικών όρων και νεολογισμών που εξέδωσε δελτίο με κατευθύνσεις. Δεν πρέπει να λέμε αερόμπικ αλλά αεροβίωση. Όχι άιρμπας αλλά … αερολεωφορείο.
Το αμορτισέρ είναι ο μειωτής κραδασμών. Η Γιουροβίζιον ευρωτηλεόραση. Το γκαράζ αμαξοστάσιο. Το γουιντσέρφιγκ ανεμήλατο, ανεμηλασία και ανεμηλατικός αγώνας. Το γκισέ θυρίδα. Το γουότερ πόλο υδατοσφαίριση. Το γουίκ έντ είναι το Σαββατοκύριακο. Ο αυτισμός εαυτισμός. Και όσο για το γκαζόν είναι η ξεχασμένη χλόη! (Δελτίο Επιστημονικής Ορολογίας και Νεολογισμών Ακαδημίας Αθηνών 1988).
Ας πάμε λοιπόν στο …αμαξοστάσιο να μας ελέγξει τον μειωτή κραδασμών το παιδί του συνεργείου κι ας ζητήσουμε στο φαρμακείο βιοθεραπευτικό. Ας πούμε στον ντελιβερά επιτέλους “Καλώς ήλθες, κατ΄οίκον, ώ Τροφοδιανομέα!”
Μην τρώτε ποπ κορν, αλλά άλφιτα. Γοργείσθε, μη σπιντάρετε! Μην λέτε ντους, αλλά… καταιονισμό, Σπινθηροδότη αντί για μπουζί, αρνησικυρία αντί βέτο, κλείθρον αντί φερμουάρ, αυτεπίστροφον αντί μπούμεραγκ (Δες και Γ. Καλιόρη – O Γλωσσικός Αφελληνισμός).
Το 1983 ο Α. Σ. Βλάχος προσπάθησε από την Καθημερινή να εξελληνίσει τετρακόσιες λέξεις κάνοντας την πρίζα ρευματοδότη, τον ζελέ πήχτωμα, το καρμπόν αντιγραφόχαρτο, το ριγκ πυκτείον, την μπαγκέτα ρυθμόβεργα και τον σκόρερ τερματία.
Δεν θα λέμε πια ντεραπάρω, αλλά παραγλιστρώ. Θα πηγαίνουμε για χειροκομία όχι για μανικιούρ. Και θα πετάμε στους γάμους αντί για μπουμπουνιέρες κουφετοδόχες.
Δεν θα μιλάμε -όπως προτείνει ο κ. Μπαμπινιώτης- για λοκ-ντάουν, αλλά για απαγορευτικό, δεν θα λέμε delivery, αλλά τροφοδιανομή. Δεν θα λέμε take away -όπως είπε σήμερα ο Χαρδαλιάς- αλλά “για το σπίτι”.
Πιθανόν -αν ακούσουμε τους καθηγητές- να αρχίσουμε να κλείνουμε τα παράθυρα με φερμουάρ -δηλαδή κλείστρα, να παίρνουμε αερολεωφορεία και να πηγαίνουμε στην λαϊκή με μπασκέτες -αντί για καλάθια.
Δε φταίνε οι λέξεις για την εθνική παρακμή. Η απαλλαγή από την μανία καταδίωξης του ανάδελφου έθνους- μπορεί να οδηγήσει την γλώσσα μας στη ζωή σε ένα νέο γλωσσικό σύμπαν. Μπορεί να την ενδυναμώσει με νέες λέξεις που φέρνει η ζωή. Μπορεί να της δώσει την δυνατότητα να βρει τα νέα της επιφωνήματα, τα νέα της σημεία, τη νέα της διάσταση σαν μία γλώσσα με παρελθόν, αλλά και μέλλον.
Η γλώσσα δεν μολύνεται, ούτε κινδυνεύει από ξένες λέξεις, αλλά από την αδυναμία της να της ενσωματώσει και να δημιουργήσει με αυτές νόημα -πέρα από εργαστήρια των γλωσσαμυντόρων που ως χειρουργοί παράγουν λέξεις τέρατα που βγάζουν γέλιο.
Αχ καλέ μου, κύριε καθηγητά, δεν θα γίνει ποτέ το φαστ φουντ …ταχυφαγείο. Το αμορτισέρ δεν είναι ο μειωτής κραδασμών. Ούτε το μπλου τζιν κυανούς περισκελίς. Αν και το “μολών λαβέ” ταιριάζει πολύ στο take away.
Όταν έχει απαγορευτικό και θέλετε, λοιπόν, τροφή για το σπίτι ή καλέστε έναν …τροφοδιανομέα κατ΄οίκον:
‘Είμαι ο καθηγητής, ο Μπαμπινιώτης. Έχετε τροφή να μου διανείμετε κατ΄οίκον;”.
Μπορεί και να σας απαντήσουν: “Λόγω απαγορευτικού δεν έχουμε τροφοδιανομέα. Μολών λαβέ”.
