Του Σωκράτη Αργύρη
«Τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε
εμείς»
– Γιώργος Σεφέρης
Ο J. Hillis Miller, ήταν διαπρεπής Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας και μελετητής που προώθησε τις θεωρίες της λογοτεχνικής αποδόμησης, έχει εξηγήσει στο δοκίμιο του «Stevens’ Rock and Criticism as Cure» (1976) ότι: «αποδόμηση δεν είναι το να αποσυναρμολογήσεις τη δομή ενός κειμένου, αλλά μία υπόδειξη ότι το ίδιο το κείμενο έχει αποσυναρμολογήσει τον εαυτό του. Αυτό που φαίνεται ως η συμπαγής του βάση δεν είναι βράχος, αλλά αέρας.»
Αυτό το απόσπασμα μας ήρθε στο νου διαβάζοντας ένα κείμενο, δίκην μανιφέστου των 3+1 για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις, που χαμένοι ίσως στον λαβύρινθο των διεθνών σχέσεων και συγκρούσεων, μας προτρέπουν σε ένα διαπραγματευτικό carpe diem, οσάν να μη υπάρχει αύριο, όπως γράφει στην Αναφορά στον Γκρέκο ο Ν. Καζαντζάκης: «….o χρόνος, συλλογίστηκες είναι απεριόριστος. η ύλη είναι περιορισμένη. αναγκαστικά λοιπόν θα ’ρθει πάλι στιγμή που όλοι ετούτοι οι συνδυασμοί της ύλης θα ξαναγεννηθούν οι ίδιοι, οι απαράλλαχτοι. Ύστερα από χιλιάδες αιώνες ένας άνθρωπος σαν και μένα, εγώ ο ίδιος, θα σταθώ πάλι στο βράχο τούτον τον ίδιο και θα ξανάβρω την ίδια ιδέα. Κι όχι μονάχα μια φορά, αναρίθμητες φορές. καμιά λοιπόν ελπίδα το μελλούμενο να ’ναι καλύτερο, καμιά σωτηρία. πάντα οι ίδιοι, απαράλλαχτοι…».
Ο Γάλλος στοχαστής Ζακ Ντεριντά, γενικά υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν απόλυτες σημασίες στις λέξεις και στα κείμενα, ότι οι έννοιες που εκφράζονται από τη γλώσσα είναι ασταθείς, περίπλοκες και τελικά αδύνατον να προσδιοριστούν απόλυτα, γι’ αυτό και η κατανόηση ή η ερμηνεία των κειμένων δεν μπορεί να υπερβεί ένα όριο, γιατί η αποδόμηση ξεκινά, από την άρνηση της αυθεντίας ή της καθοριστικής δύναμης κάθε «εστί», ή απλώς από την άρνηση της αυθεντίας γενικά.
Μέσα στην καλοκαιρινή ραστώνη, που δυστυχώς οι πυρκαγιές δεν μας αφήνουν να τη χαρούμε, ξεκίνησε μία πασαρέλα πάλι προτάσεων και κινήτρων προβληματισμού για τους ιθαγενείς αυτής της χώρας σχετικά για μία νέα Ελληνοτουρκική προσέγγιση ως tabula rasa που θυμίζουν όμως τις θεωρίες Κιτσίκη περί κοινής συμπόρευσης με τους Οθωμανούς τόσους αιώνες. Καθώς πίστευε ότι ένας πολιτιστικός χώρος τείνει πάντα να ενσωματωθεί σε μια πολιτική ενότητα που ονομάζουμε αυτοκρατορία. Περιγράφει την Ενδιάμεση Περιοχή, ως τον ενιαίο πολιτιστικό χώρο της Ευρασίας μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και της Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας, που εξεφράσθη πολιτικά με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, και αργότερα, με την Οθωμανική που συνέχισε να έχει κέντρο την Κωνσταντινούπολη. Συνεπώς έλεγε ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξε όχι μόνον η πολιτιστική αλλά και η πολιτική έκφραση του ελληνισμού, και σκοπός του ήταν να αποδώσει στην ελληνική ιστορία την Αυτοκρατορία που ίδρυσε η δυναστεία των Οσμανιδών και που ο ελληνικός εθνικισμός είχε την επιπολαιότητα να εγκαταλείψει ολόκληρη στα χέρια των Τούρκων. Η θεωρία όμως σταματά ξαφνικά γιατί πουθενά δεν αναφέρει ότι οι Οθωμανοί διαλύθηκαν και έγιναν απλοί Τούρκοι μετά την στρατιωτική τους ήττα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την διάλυση της αυτοκρατορίας τους και του Χαλιφάτου από την Entente, πράγμα που δεν θέλουν να πιστέψουν και να το παραδεχτούν τόσο οι ίδιοι, όσο και οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας από την δυτική πλευρά του Αιγαίου, αν και οι ηττημένοι πλέον Νεότουρκοι υπέγραψαν την Συνθήκη της Λωζάνης, ως τελική πράξη θανάτου της Αυτοκρατορίας τους που τόσο και οι ίδιοι την πολέμησαν προηγουμένως.
Βέβαια η μη αναγνώριση της ήττας τους στον μοναδικό πόλεμο που έλαβαν μέρος με στρατιωτικές δυνάμεις στον 20ο αιώνα, ακόμα και σήμερα δεν το κρύβουν, δημιουργώντας ένα ιστορικό αναθεωρητισμό με θεωρίες και πρακτικές όπως του Νιχάτ Ερίμ που διαμορφώνει την πολιτική τους για το Κυπριακό από την δεκαετία του 50, αλλά όπως και του Α. Νταβούτογλου με το «Στρατηγικό Βάθος», όπου περιέγραφε ότι «ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα» καθώς «καμιά χώρα δεν μπορεί να μένει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου». Δηλαδή ο ίδιος ακυρώνει το επιχείρημα του Αττίλα ότι εκεί βρίσκεται για να προστατέψει την τουρκοκυπριακή μειονότητα και όχι κοινότητα όπως επέβαλαν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, ή όπως τώρα η επίσημη θέση της Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας που βλέπουν ως λύση του Κυπριακού, πέρα της Δικοινοτικής-Διζωνικής είναι και η πολιτική ισότητα. Μία άλλη γεωπολιτική τους θεωρία είναι η «Γαλάζια Πατρίδα» που δημιουργήθηκε από τον Τζιχάτ Γιαϊτζί και που εμπεριέχει, ιδεολογικοποιεί και μετεξελίσσει το casus belli.
Συνήθως οι ιστορικές συγκρούσεις προκύπτουν από αντιτιθέμενα συμφέροντα κυρίως εμπορικού χαρακτήρα ή γεωστρατηγικής ανάλυσης. Αυτό όμως που βλέπουμε στο υπό συζήτηση κείμενο είναι απλά η προσπάθεια τους να μας τονίσουν ότι υπάρχει δράκος, όπως στα παραμύθια.
Βέβαια ο Pώσος Vladimir Propp στο βιβλίο του η Μορφολογία του παραμυθιού, προσπαθεί να ακολουθήσει αυστηρές επιστημονικές προδιαγραφές στην ανάλυση της δομής των παραμυθιών.
Σύμφωνα μ’ αυτόν, πίσω από τα πολλά και μεταβλητά στοιχεία των παραμυθιών που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας τους, ξεχωρίζουν κάποια σταθερά και αμετάβλητα. Aυτά τα ονομάζει λειτουργίες και βρίσκει συνολικά ότι ανάγονται στον αριθμό των 31, βάσει ορισμένων εξ αυτών, όχι όλων, οργανώνεται η δομή του κάθε λαϊκού παραμυθιού. Δηλαδή ο ρώσος φιλόλογος διέγνωσε πως οι ιστορίες περιείχαν όλες τα ίδια επαναλαμβανόμενα μοτίβα – αυτό που άλλαζε ήταν τα ονόματα των ηρώων, οι καταστάσεις στις οποίες βρίσκονταν και η αλληλουχία των «ενεργειών των προσώπων» ή «λειτουργιών».
Αυτές είναι συνοπτικά, σύμφωνα με το βιβλίο «Η Μορφολογία του Παραμυθιού»:
1. Απουσία π.χ. ενός μέλους της οικογένειας
2. Απαγόρευση που απευθύνεται στον ήρωα
3. Παράβαση της απαγόρευσης
4. Διερεύνηση από τον ανταγωνιστή τον ενεργειών του ήρωα
5. Εκχώρηση πληροφοριών στον ανταγωνιστή σχετικά με τον ήρωα
6. Εξαπάτηση του ήρωα από τον ανταγωνιστή
7. Συνενοχή του ήρωα λόγω εξαπάτησης
8. Δολιοφθορά από τον ανταγωνιστή
9. Μεσολάβηση (παράκληση ή εντολή στον ήρωα να φροντίσει για κάποια έλλειψη ή δυστυχία)
10. Έναρξη αντενέργειας από τον ήρωα
11. Αναχώρηση του ήρωα από κάποιον τόπο
12. Επέμβαση δωρητή ως βοήθεια προς τον ήρωα
13. Αντίδραση ήρωα προς τον δωρητή
14. Εφοδιασμός του ήρωα
15. Μετακίνηση του ήρωα προς άλλον τόπο
16. Πάλη του ήρωα με τον ανταγωνιστή
17. Στιγμάτισμα του ήρωα
18. Νίκη του ήρωα έναντι του ανταγωνιστή
19. Εξάλειψη δυστυχίας / έλλειψης
20. Επιστροφή του ήρωα
21. Καταδίωξη του ήρωα
22. Διάσωση του ήρωα από καταδίωξη
23. Μη αναγνωρίσιμη άφιξη του ήρωα, ο οποίος καταφτάνει μεταμφιέζεται ή αλλάζει εμφάνιση με μαγικό τρόπο
24. Αβάσιμες απαιτήσεις προς τον ήρωα
25. Δύσκολο πρόβλημα που δίνεται στον ήρωα
26. Λύση του προβλήματος
27. Αναγνώριση του ήρωα
28. Ξεσκέπασμα του ανταγωνιστή
29. Μεταμόρφωση του ήρωα
30. Τιμωρία του ανταγωνιστή
31. Γάμος του ήρωα
Ο δράκος έτσι παρουσιάζεται ως αήττητος οπότε η ηρωική προσπάθεια της χώρας να τον αντιμετωπίσει, θεωρείται μάταιη και δαπανηρή που ως νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι μας προτείνουν οι δαπάνες για οπλικά συστήματα να πήγαιναν για κάλυψη αναγκών του κράτους Πρόνοιας, γιατί ο δράκος θα παραμείνει πάντα στην θέση του σαν την Σφίγγα στην τραγωδία του Σοφοκλή γιατί Οιδίποδα δεν βλέπουν να υπάρχει. Στην περίπτωση μας η Σφίγγα είναι ο Αττίλας στην Κύπρο, που δεν βρήκαν ούτε μια λέξη να πουν και να εξηγήσουν για πιο λόγο εξοπλίζεται η χώρα από το 74 και μετά.
Κατόπιν ως διανοητές με οικολογικές ανησυχίες, μας προτείνουν ότι κοιτάσματα και αν υπάρχουν δεν είναι άξια λόγου εκμετάλλευσης, γιατί η ΕΕ οδηγείται στην πράσινη μετάβαση, αλλά δυστυχώς αγνοούν ότι οι G20 διοχέτευσαν επίπεδα ρεκόρ δημοσίου χρήματος, ως επιδοτήσεις σε ορυκτά καύσιμα πέρυσι, παρά το γεγονός ότι υποσχέθηκαν να μειώσουν ένα μέρος τους, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (IISD).
Το ποσό του δημόσιου χρήματος που διοχετεύτηκε σε άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε 20 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έφτασε στο ρεκόρ 1,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (1,1 τρισεκατομμύρια λίρες) το 2022, αν και οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν να καταργήσουν σταδιακά τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων στη σύνοδο κορυφής Cop26 για το κλίμα στη Γλασκώβη πριν από δύο χρόνια.
Επίσης δεν συνιστούν αντίστοιχα στην Τουρκία, αντί των τεράστιων επενδύσεων που έχει κάνει σε πλωτά γεωτρύπανα και ερευνητικά σκάφη, να χρησιμοποιήσει αυτά τα κεφάλαια για στήριξη της παραπαίουσας οικονομίας της, ώστε να μη χρειάζεται την ΕΕ ή το ΔΝΤ, αφού την θεωρούν ως μία περιφερειακή δύναμη.
Και ας έρθουμε στα σοβαρά θέματα που ειρωνικά τα παραλείπουν, αν και γνωρίζουν ότι μία χώρα που δεν έχει κυρώσει την Σύμβαση του δικαίου της Θάλασσας (Unclos) και δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της Χάγης, δηλαδή η Τουρκία, θα μπορεί να καθίσει στο ίδιο τραπέζι να συζητήσει με την Ελλάδα την μοναδική διαφορά που έχουμε μαζί της, δηλαδή την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Αν θεωρηθεί παράδοξο η Τουρκία να έχει χωρικά ύδατα 6 μιλίων στο Αιγαίο και 12 μιλίων στον Εύξεινο Πόντο και στην Ανατολική Μεσόγειο ορισμένοι στην Ελλάδα αγχώνονται για τα 6 ν.μ. χωρικά ύδατα και τα 10 ν.μ. στον εναέριο χώρο της Ελλάδας που όμως κατά τις Περιοχικές Συνδιασκέψεις των Παρισίων (1952) και της Γενεύης (1958) για την Πολιτική Αεροπορία, όπου καθορίσθηκαν τα όρια του FIR Αθηνών, λήφθηκαν υπ’ όψη τα όρια του ελληνικού εναερίου χώρου. Ακόμη, στα πρακτικά της Περιοχικής Συνδιάσκεψης του 1958 γίνεται σαφής αναφορά στους ελληνικούς αεροναυτικούς χάρτες, που κοινοποιήθηκαν στον ICAO το 1955 και απεικονίζουν τα όρια του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ. Η Τουρκία συμμετείχε σε αυτές τις Περιοχικές Συνδιασκέψεις χωρίς να υποβάλει ενστάσεις όσον αφορά το εύρος των 10 ν.μ. του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου. Στις Συνδιασκέψεις αυτές εγκρίθηκε και ο σχετικός χάρτης του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Αεροναυτιλίας.
Επίσης με την υιοθέτηση της ΑΟΖ ανέκυψε αυτόματα και το ζήτημα της οριοθέτησής της, δεδομένης και της στενής σύνδεσης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Κατά το άρθρο 74(1) της Unclos, η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των κρατών με έναντι αλλήλων ή παρακείμενες ακτές πραγματοποιείται σύμφωνα με το άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης. Αν αυτή η λύση δεν μπορεί να δοθεί, σύμφωνα με την δεύτερη παράγραφο του ιδίου άρθρου προβλέπεται η διευθέτηση της διαφοράς μέσω συνδιαλλαγής. Λόγω αυτής της ασάφειας και δεδομένης της επικάλυψης των δύο ζωνών, υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, οι διατάξεις που αφορούν στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ισχύουν mutatis mutandis και για την ΑΟΖ, κάτι που επιβεβαιώνεται τόσο από την πρακτική, όσο και από τη νομολογία. Υποστηρίζεται, εξάλλου, ότι «η οριοθετική γραμμή της ΑΟΖ θα πρέπει να ακολουθεί την οριοθετική γραμμή της υφαλοκρηπίδας, επειδή εντός της ΑΟΖ αναγνωρίζονται στο παράκτιο κράτος κυριαρχικά δικαιώματα στον βυθό όπως αυτά ισχύουν στην υφαλοκρηπίδα. Η νομική φύση των δύο καθεστώτων επιβάλλει την υπεροχή της οριοθετικής γραμμής της υφαλοκρηπίδας»*.
[*Βλ. M. Evans, Relevant Circumstances and Maritime Delimination, Oxford, Clarendon Press, 1989 σε Α. Στρατή, «Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη», στο συλλογικό έργο Το Δίκαιο της Θάλασσας και η Εφαρμογή του στην Ελλάδα, Σιδέρης, Αθήνα, 2004, σελ. 175.]
Ας δούμε όμως την θέση της Τουρκίας και γιατί επέμεινε να γίνει αναφορά στην αρχή της ευθυδικίας, στην οριοθέτηση στην Μαύρης Θάλασσας αν και έγινε στην πράξη με τον κανόνα της μέσης γραμμής (equidistance). Ο λόγος είναι προφανής: Προκειμένου, να επικαλεστεί και πάλι την ευθυδικία στο Αιγαίο. Όμως, για την Τουρκία η ευθυδικία στο Αιγαίο θα έχει άλλη έννοια. Δεν θα είναι η μέση γραμμή ανάμεσα στα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και στην Μικρά Ασία, όπως κατά κάποιο τρόπο ορίζει το διεθνές δίκαιο, αλλά η μέση γραμμή μεταξύ των ελληνικών ακτών (Θεσσαλίας, Στερεάς και Πελοποννήσου) και των τουρκικών ακτών, κάτι που θα σήμαινε τον διαχωρισμό του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό. Αντίστοιχη πολιτική ακολούθησε η Τουρκία και στην περίπτωση της ΑΟΖ. Παρ’ όλο που η Τουρκία καταψήφισε την Σύμβαση Δικαίου της Θάλασσας -η οποία προβλέπει την ΑΟΖ-, εντούτοις, τέσσερα χρόνια μετά υιοθέτησε ΑΟΖ στην Μαύρη Θάλασσα σε διμερή συμφωνία με την πρώην Σοβιετική Ένωση.
Η συμφωνία συνομολογήθηκε με την μέθοδο ανταλλαγής επιστολών, στις 23 Δεκεμβρίου 1986 και 6 Φεβρουαρίου 1987, αντίστοιχα. Η οριοθετική γραμμή, ήταν αυτή ακριβώς που είχε συμφωνηθεί με την Σύμβαση του 1978 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Για μια ακόμη φορά, η οριοθέτηση σε θεωρητικό επίπεδο έλαβε χώρα με βάση την ευθυδικία, ενώ στην πράξη η οριοθετική γραμμή κινήθηκε στην λογική της μέσης γραμμής.
[Βλ. United States Department of State (Bureau of Oceans and International Environmental and Scientific Affairs), Limits in the Seas, No 109, International Maritime Boundaries, Vol. II, Edited by JI Charney & LM Alexander, Martinus Nijhoff Publishers, 1993, σελ. 1693-1700.]
Εδώ όμως αξίζει να δούμε τι γράφει ο Τούρκος διεθνολόγος Yucel Acer σε πόνημά του για το Αιγαίο, γράφει σε μια υποσημείωσή του ότι η Τουρκία ενεργεί έτσι ώστε να αποτρέψει την Ελλάδα από το να εφαρμόσει τα όσα προβλέπονται για τα Παράκτια Αρχιπελάγη:
Yucel Acer, «The Aegean Maritime Disputes and International Law», υποσημείωση 156: «Η Τουρκία δεν εφαρμόζει το σύστημα των ευθειών γραμμών βάσης από τον Ιούνιο του 1973, για να μην ενθαρρύνει την Ελλάδα να εφαρμόσει το ίδιο σύστημα στο Αιγαίο.»
Στη σελ. 26 γράφει: «Τονίζεται ότι αν η Ελλάδα επωφεληθεί από το δικαίωμά της στο σύστημα των ευθειών γραμμών βάσεως, ως συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση του 1982, θα αποκτήσει σημαντικές θαλάσσιες περιοχές [του Αιγαίου], επειδή οι ακτές της είναι βαθιά πλαισιωμένες (σ.σ. από νησιά) και περιβάλλονται από πολλά νησιά και νησίδες σε κοντινή απόσταση.»
Οι Τούρκοι είναι αρκετά διαβασμένοι γιατί με αυτό που έκαναν οι Τούρκοι με το casus belli είναι να τρομάξουν την Ελλάδα ώστε να μην επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μετά την κύρωση της Unclos, γιατί το εξωτερικό όριο του βυθού της αποτελεί την έναρξη του ορίου της υφαλοκρηπίδας για καθεμία χώρα.
Η Τουρκία με δηλώσεις της, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της Τρίτης Συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας, επομένως, της Σύμβασης που ισχύει, είχε χαρακτηρισθεί ως γεωγραφικώς μειονεκτούν κράτος. Παραδεχόταν, δηλαδή, ότι έχει πρόβλημα γεωγραφικό και η Σύμβαση περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις γι αυτού του είδους τα κράτη. Αυτό πρέπει να το λάβει πολύ σοβαρά υπόψη η ελληνική εξωτερική πολιτική στις διαπραγματεύσεις που θέλει να κάνει με την Τουρκία.
Εξ άλλου η επίσημη θέση της Ελλάδας όπως την έχει αναρτήσει το Υπουργείο Εξωτερικών είναι, πράγμα που δεν μπορεί να τεθεί υπό διαπραγμάτευση: Η θέσπιση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα, η άσκηση του οποίου ανήκει στην ευχέρεια της χώρας μας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, το οποίο η χώρα μας θα ασκήσει στον κατάλληλο χρόνο, συνεκτιμώντας τις γενικότερες συνθήκες και με γνώμονα πάντα το εθνικό συμφέρον. Το κυριαρχικό δικαίωμα της υφαλοκρηπίδας που συμπίπτει ως έκταση με την ΑΟΖ υπάρχει ούτως ή άλλως ab initio (εξ υπαρχής) και ipso facto (αυτοδικαίως).
Εξ άλλου, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας. Για το λόγο αυτό η χώρα μας έχει αρχίσει εδώ και χρόνια διαπραγματεύσεις με γειτονικά κράτη (Αλβανία, Αίγυπτος, Λιβύη) με σκοπό την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών κατόπιν συμφωνίας.
Επιπροσθέτως, τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και μελλοντικής ΑΟΖ έχουν σαφώς προσδιορισθεί στο άρθρο 2(1) του ν. 2289/1995, όπως τροποποιήθηκε με το νόμο 4001/2011, ο οποίος προβλέπει ρητά ότι: «Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ής κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης». Ο νόμος αυτός έχει κατατεθεί και στο Γραφείο Ωκεανίων Υποθέσεων και Δικαίου της Θάλασσας του ΟΗΕ (DOALOS) και έχει δημοσιευθεί στο Δελτίο Δικαίου της Θάλασσας το οποίο εκδίδει το ως άνω Γραφείο. Με τη δημοσίευση αυτή έχει καταστεί σε όλους γνωστή η θέση της χώρας μας ότι τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της καθορίζονται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Κατά συνέπεια δεν υφίσταται ζήτημα «νέων συντεταγμένων» ούτε «απόδειξης ορίων».
Οποιεσδήποτε τουρκικές απόπειρες αμφισβήτησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων είναι ατελέσφορες και δεν επιφέρουν έννομες συνέπειες. Το Υπουργείο Εξωτερικών μεριμνά για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων μας και της εθνικής μας κυριαρχίας, εντοπίζοντας (με τα συναρμόδια Υπουργεία) τις παράνομες διεκδικήσεις και τις παράτυπες ενέργειες της γείτονος. Κατά πάγια πρακτική, προβαίνει σε έντονες διαμαρτυρίες προς την τουρκική πλευρά καθώς και σε ενημέρωση εταίρων και συμμάχων μας, σε διμερές, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, όπου αυτό είναι αναγκαίο.
Το Υπουργείο Εξωτερικών παραλείπει όμως να πει ότι χωρίς κατάθεση συντεταγμένων στον ΟΗΕ δεν υπάρχει ΑΟΖ, πράγμα όμως που η Τουρκία έχει καταθέσει συντεταγμένες στον ΟΗΕ για την ΝΑ Μεσόγειο και ουσιαστικά το σύμπλεγμα του Καστελόριζου είναι εγκλωβισμένο σε τουρκική ΑΟΖ, πράγμα για οποίο δεν έχουμε αντιδράσει με ανακήρυξη ΑΟΖ και όχι με απλές επιστολές στον ΟΗΕ.
Ξέρουμε επίσης το ιστορικό όταν η Ελλάδα προσέφυγε μονομερώς για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας το 1976, όπου είδαμε τις υπαναχωρήσεις τους.
Στις 31 Μαΐου 1975, πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Κ. Καραμανλή με τον Τούρκο πρωθυπουργό Suleyman Demirel στις Βρυξέλλες, κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. (Παντού βρίσκεται το ΝΑΤΟ). Εκεί έλαβε χώρα το κοινό ανακοινωθέν των δύο αρχηγών, σύμφωνα με το οποίο λήφθηκε απόφαση περί ειρηνικής επίλυσης των διαφορών ανάμεσα στα δύο κράτη μέσω διαπραγματεύσεων ενώ, σχετικά με το κρίσιμο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, ανακοινώθηκε απόφαση για παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
«Μόλις επέστρεψε στην Αγκυρα, ο Ντεμιρέλ άλλαξε γνώμη», έχει πει διπλωμάτης που έλαβε μέρος στη συνάντηση των Βρυξελλών. Η Τουρκία υποστήριξε ότι η υφαλοκρηπίδα συναρτάται και με άλλα ζητήματα και ότι η παραπομπή στη Χάγη είναι ένας από τους τρόπους για τη διευθέτησή τους και όχι ο μοναδικός. Ακολούθησε ένα κοινό ανακοινωθέν, τον Οκτώβριο 1975, στο οποίο κατεγράφη η πρόθεση για τη σύναψη συνυποσχετικού.
Ο επόμενος σταθμός ήταν η έξοδος του «Σισμίκ» (Χόρα) στο Αιγαίο στις 5 Αυγούστου 1976, λίγο μετά κάποιες ελληνικές κινήσεις για έρευνες ανατολικά της Θάσου που έδειξαν ότι τα κοιτάσματα είναι δύο, χωρισμένα με τάφρο. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις Ελλάδας – ΕΟΚ είχαν αρχίσει μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα, στις 27 Ιουλίου 1976. Ο Καραμανλής ανησυχούσε ότι η ΕΟΚ δεν θα ήθελε να μεταφερθούν στους κόλπους της οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Για να δείξει την προσήλωσή της στο διεθνές δίκαιο, λίγες ημέρες μετά την αποσόβηση της κρίσης, η Ελλάδα προσέφυγε μονομερώς στο ΔΔΧ για να οριστεί η υφαλοκρηπίδα όπως είχε συμφωνηθεί στο κοινό ανακοινωθέν των Βρυξελλών του Μαΐου 1975. Παράλληλα, προσέφυγε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η προσφυγή στον ΟΗΕ υποστηρίχθηκε και από τη τότε Σοβιετική Ενωση. Η απόφαση 395 του Συμβουλίου Ασφαλείας (25.8.1976) περιέχει την προτροπή του ΟΗΕ για την έναρξη συνομιλιών. Η προσφυγή στη Χάγη εκδικάστηκε το 1978 και δεν είχε αποτέλεσμα.
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θεώρησε ότι Ελλάδα και Τουρκία θεμελίωσαν με το κοινό ανακοινωθέν του Οκτωβρίου 1975 και με το Πρακτικό της Βέρνης του Νοεμβρίου 1976 την αφετηρία επίλυσης του προβλήματος, το οποίο προέβλεπε να μην προχωρούν οι δύο χώρες σε έρευνες στο Αιγαίο πέραν των χωρικών υδάτων των 6 ναυτικών μιλίων (το γνωστό «μορατόριουμ στο Αιγαίο») και δεν ίσχυε πλέον το πρώτο ανακοινωθέν του Μαΐου 1975 που θα μπορούσε να αποτελέσει δικαιοδοτική βάση για την εκδίκαση μιας μονομερούς προσφυγής εφόσον δεν προέβλεπε την προϋπόθεση ύπαρξης συμφωνίας (συνυποσχετικό) ως βάσης για την παραπομπή. Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη γιατί το ΔΔΧ υπογράμμισε, πρώτον, ότι είναι αρμόδιο να ασχοληθεί με το ζήτημα (έπειτα από κοινή προσφυγή) και, δεύτερον, ότι η δραστηριότητα του τουρκικού σεισμογραφικού δεν θεμελιώνει δικαιώματα υπέρ της Τουρκίας.
Αλλά πρὶν ἀλέκτορα φωνῆσαι, όλο το εποικοδόμημα τους καταρρέει, αφού προσπάθησαν να μας πουν για τις καλές προθέσεις και πρακτικές της Τουρκίας, όταν το σχετικά ήρεμο περιβάλλον του μικτού χωριού Πύλα στην Κύπρο διαταράχθηκε στις 18 Αυγούστου 2023, όταν οι παράνομες αρχές της τουρκικής κατοχικής δύναμης επιχείρησαν κατασκευαστικές εργασίες, σε μια απόπειρα να δημιουργήσουν τετελεσμένα επί του πεδίου.
Ένα κείμενο για να έχει διαχρονική αξία ως επιστημονικό, είναι αυτό που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως οδικός χάρτης επίλυσης διεθνών διαφόρων και συγκρούσεων όπως τώρα στην Ουκρανία π.χ., μιας που αγχώνονται για την αναβάθμιση της Τουρκίας με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο τελευταίος πειρασμός είναι η πιο μεγάλη προδοσία: να κάνεις τη σωστή πράξη για τον λάθος λόγο, έλεγε ο Τόμας Έλιοτ.
